|
Đọc Nguyễn Ḥang - Chân dung & Kỷ niệm tập I và II, thấy như ḿnh được sống lại một thời nhỏ dại. Cũng muốn viết, nhưng rồi cứ lần lữa măi. Và ngày tháng cứ thế trôi đi …
Hôm nay đọc bài "Lần theo trí nhớ" – mà tôi
tạm gọi là "Guinness Nguyễn Ḥang xưa" - của anh Nguyễn Lam,
thấy thú vị, nên muốn viết một đôi ḍng gọi là “ngẫu hứng” về
một vài nhân vật có tên trong cái “Guinness” đó ! Khởi đi từ “kỷ
lục” như là một gợi hứng, tôi muốn nói nhiều hơn về những con
người.
Danh sách khá dài, nên chỉ xin nói về một vài
trong số những người mà tôi được quen, hay biết tiếng mà thôi.
Mong có dịp, sẽ bổ sung thêm.
Thầy Nguyễn Viết Trác: (người bắt học
sinh chép phạt ‘mỏi tay’¨ nhất.)
Tôi may mắn chưa phải nhận chịu h́nh phạt này
của Thầy, và cũng không nhớ ǵ về cái h́nh phạt đó. Nếu đúng
thật như vậy, th́ cũng khổ thân cho tṛ nào phải “thụ án” ! Về
phần tôi, th́ với Thầy, tôi chỉ có những kỷ niệm đẹp.
Hồi đó, tôi không rơ Thầy có giả điếc” hay
không, tôi chỉ có cảm giác Thầy có nụ cười rất lạ! Tôi cảm thấy
ở Thầy có một cái ǵ đó thâm trầm, “bí mật.” Thầy thường hay bảo
Nguyễn Thắng “tư vô” – có nghĩa là ghi vào sổ điểm. Thắng là
trưởng lớp, hay trưởng ban học tập ǵ đó, tôi không nhớ rơ. “Tư
vô” có nghĩa là, ghi vào sổ những con điểm đi từ cái “trứng vịt”
cho tới một con điểm c̣n xa với mức trung b́nh. Hồi đó, điểm tối
đa là 20/20. H́nh như Thầy dạy tôi môn Quốc văn năm đệ Thất (lớp 6). Thuở ấy, tôi được xem là một trong số những học sinh “giỏi Quốc văn”! Có lẽ v́ “hợp gu” với Thầy, nên bài luận (tập làm văn) nào của tôi cũng được điểm cao; có nhiều bài được Thầy đem đi “quảng cáo” ở các lớp khác. Sướng chưa! Tôi c̣n nhớ một đề luận, đại khái là nói về một kinh nghiệm sâu sắc của em. Đại khái như vậy. Bài đó, tôi viết về một lần đi bắn chim. Con chim non bị tôi bắn chết trong khi chim mẹ đi t́m mồi.¨ Khi về lại tổ, không t́m thấy con đâu, chim mẹ đă quay quắt kiếm t́m, rồi tuyệt vọng kêu lên những tiếng kêu thống thiết. Bài đó tôi viết khá dài, viết mà không hề có bản “nháp”. Viết như thể ḿnh đang cúi xuống niềm hối hận của ḿnh. Như một lời thú tội trước lương tâm, và Thầy là một linh mục đang ngồi sau tấm màn, nghe xưng tội. Cơ hồ như đó không phải là một bài luận, đó là một lời xưng tội. Có lẽ Thầy đă âm thầm chia sẻ với tôi về những cảm xúc chân thành của một tâm hồn nhỏ dại. Bài đó, tôi được điểm gần như tối đa, và được Thầy đem đi đọc ở nhiều lớp. Thật tiếc, là qua bao nhiêu bể dâu, tôi đă không c̣n giữ được những bài luận đó – kể cả những bài luận năm lớp 9 (cô Nhă) và lớp 10 C (Thầy Trần Thương Bá).
Có lẽ cũng do “hợp gu”, và muốn động viên tôi,
mà trong những bài luận của tôi, Thầy thường “khoanh” từng đoạn
và phê: “ Ư được!” hoặc, “ Ư sâu sắc!” Bây giờ tôi hiểu, dù sao
đó cũng chỉ là cái “sâu sắc” của tuổi mới lớn. Nhưng, thuở ấy,
những lời khen đó quả thực đă giúp tôi phần nào nhận ra thiên
hướng của ḿnh. Sartre có lần viết : “Tha nhân là hỏa ngục.” Dĩ
nhiên, cũng đúng phần nào, nhưng h́nh như “hơi bị sai” nhiều lắm!
Bởi v́, ai cũng biết, tha nhân cũng có thể là ‘thiên đường’ của
ḿnh nữa. Về phần tôi, tôi cảm nghiệm: Tha nhân giúp ta hiểu
chính ḿnh hơn. Rất nhiều Thầy Cô - trong đó có Thầy, cô Nguyễn
Thị Nhă, thầy Trần Thương Bá … đă góp phần giúp tôi sớm nhận
ra thiên hướng của chính ḿnh, để bước đi trên con đường định
mệnh của ḿnh – theo tiếng gọi vô thanh nào đó, âm thầm khởi lên
từ trong sâu thẳm tâm hồn ḿnh …
Lần về thăm quê Quảng Trị cách đây vài năm,
tôi đă ghé Đông Hà thăm Thầy. Được cùng Thầy hàn huyên trong một
bữa ăn tối thân mật. Dĩ nhiên, bây giờ khả năng nghe của Thầy
rất tốt – nghĩa là, không c̣n … “điếc” nữa ! Suốt mấy mươi năm,
chắc Thầy không biết rằng, thuở đó, Thầy đă góp phần nuôi dưỡng
một tâm hồn nhỏ dại!
Tôi mong sẽ có nhiều dịp viết về các Thầy Cô
thuở đó. Ở đây, chỉ xin “ngẫu hứng” viết về một vài người có tên
trong “Guinness” mà thôi.
Bây giờ anh Nguyễn Lam nhắc lại, tôi đă nhớ
ra rồi: đúng là Thầy hút thuốc rất nhiều, chỉ không rơ
Thầy có phải là người “chiếm kỷ lục” hay không. Thầy có dáng
người cao, giọng nói sang sảng, đầy khí lực. Bây giờ, đọc trong
“Guiness” của anh Nguyễn Lam, tôi đă nhớ ra, Thầy là phu quân
của chị Trần Thị Phước – cũng là “đệ tử” của Thầy. Thầy là bạn
của ca sĩ Duy Khánh, h́nh như có lần Thầy mời D.K đến hát cho
chúng tôi nghe.
Thầy dạy tôi môn Quốc văn năm đệ Ngũ (lớp 8)
? Thành thật mà nói, tôi không hứng thú lắm¨ trong giờ
Quốc văn của Thầy, bởi v́ (thuở ấy) tôi cảm thấy rằng, Thầy và
tôi thuộc hai “trường phái” khác nhau. Thầy nghiêng về “trường
phái hiện thực”, ưa “thực tế”, thích sự chính xác, lập luận
logic, trong khi tôi lại thuộc “trường phái lăng mạn” – theo
kiểu “mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây”, thường viết những câu
văn “bay bổng, mù mờ sương khói hoàng hôn.” Do vậy, mà tôi không
được điểm cao trong những bài luận của Thầy. Thầy hay nói về
cuốn Đắc Nhân Tâm và Quẳng Gánh Lo Đi & Vui Sống. Cả hai đều là
của Dale Carnegie, do Nguyễn Hiến Lê dịch. Sau này, chính Nguyễn
Hiến Lê nói rằng, cuốn Sống đẹp ( The Importance of Living) của
Lâm Ngữ Đường mới thực sự là cuốn sách về “nghệ thuật” sống, c̣n
sách của Dale Carnegie chỉ nói về “kỹ thuật” sống mà thôi. Dẫu
biết vậy, nhưng tôi tự hỏi: hồi ấy, nếu ḿnh chịu khó đọc một số
sách “học làm người” như hai cuốn đó, và theo đó mà thực hành
đôi chút, th́ biết đâu ḿnh đă bớt “vơ vẩn cùng mây”, và cũng
bớt “chông chênh” như bây giờ? Nhưng hỏi là hỏi vậy thôi,
bởi v́ nào ai biết được “con tạo” nó xoay vần ra sao? H́nh như anh cũng là bạn của anh trai tôi. Tôi chỉ gặp anh một đôi lần, và tôi chỉ biết anh là một “đại gia” về tiếng Anh, không ngờ anh c̣n “siêu” về tiếng Pháp. Dĩ nhiên, thế hệ đàn em chúng tôi đều phục anh “sát đất.” Từ khi rời Quảng Trị, đi “tha phương cầu thực” ở vùng đất cao nguyên, tôi chưa gặp lại anh lần nào. Cách đây khá lâu, tôi có nhận được của anh một bài thơ Đường riêng tặng Thầy Thái Mộng Hùng, nhân ngày sinh nhật nào đó của Thầy, để nhiều người cùng họa. Nhân đây, cũng xin được “tạ tội” cùng anh, v́ tôi đă không họa được – thỉnh thoảng tôi có viết một số bài “thơ tự do”, nhưng thơ Đường, th́ viết ra, e rằng “thất niêm, thất luật.” nên không dám viết. Và cái đầu “lăng đăng” của tôi cũng làm mất đi cái địa chỉ của anh, nên đành chịu làm một người … hờ hững! Nhưng xin anh hiểu rằng, không phải vậy. H́nh như hiện nay anh đang sống tại Sài g̣n? Rất mong được có ngày tái ngộ.
Tôi chỉ biết anh qua một số bài viết của anh
trên các Website. Có bài nói về văn chương Việt Nam, có bài về
t́nh h́nh Phật giáo VN. Và qua một bài viết của Hoàng Phủ Ngọc
Tường nói về “những người viết kư của Huế” – trong đó có nhắc
đến Trần Kiêm Đoàn, Nguyễn Tường Bách, Thái Kim Lan, Nguyễn
Văn Dũng … H́nh như gần đây anh có xuất bản một cuốn sách về Huế,
nhưng tôi chưa được đọc.
Mới đây, đọc NH – CD & KN (tập I và II), tôi
biết thêm nhiều điều về anh. Bài điếu văn của anh đọc trước mộ
nhà thơ Phan Phụng Thạch thật cảm động. Bài Ḍng sông hội ngộ
của anh thấm đẫm ân t́nh với sông Thạch Hăn, ḍng sông do một
con Phượng Hoàng làm vỡ một góc núi tạo ra. Cảm động hơn nữa,
đó không phải là con sông chảy trên quê hương anh, con sông
Hương, mà H.P.N.T đă viết thật hay trong bài kư “Ai đă đặt tên
cho ḍng sông.” Nó lầm lũi chảy qua một vùng đất khô cằn sỏi đá.
Lặng lẽ chứng kiến biết bao nhiêu tang thương đỗ vỡ của con
người. Ban đầu, tôi chỉ biết anh là dân xứ Huế, không biết anh đă có một thời dạy Nguyễn Hoàng, và lại c̣n giành được một “kỷ lục” về người tổ chức cắm trại giỏi nhất nữa. Đối với tôi, đó thật là một ngạc nhiên thú vị!
Chị Thiếu Oanh, th́ tôi chỉ “văn kỳ thanh” mà
không được “kiến kỳ h́nh.” Cái đẹp (tự nhiên) bao giờ cũng
là món quà của trời đất tặng cho con người. Dostoievsky có lần
đă nói” Cái đẹp sẽ cứu văn thế giới.” Tôi không rơ ông muốn nói
đến “cái đẹp” nào. Nhưng là một nhà văn tầm cỡ, hẳn ông không có
ư nói đến cái đẹp theo kiểu “hoa hậu áo dài” ! Riêng tôi, vẫn
nghĩ rằng, cái đẹp phải đi với cái “Chân” và cái “Thiện” th́ nó
mới xứng đáng gọi là đẹp. Nghĩ như vậy, có “cổ hủ” lắm không? Và,
nếu “cái đẹp” ấy lại c̣n biết nói, th́ đúng là diễm phúc cho
những ai được chiêm ngưỡng dung nhan! Nhưng tôi không có
được cái diễm phúc ấy. Tại sao? có lẽ, v́ chị thuộc thế hệ “đàn
chị” của tôi – tôi “sinh sau đẻ muộn”, cho nên vào lúc tinh hoa
của chị “phát tiết”, th́ tôi chỉ mới là cậu bé “ hỉ mũi chưa
sạch” ?
Nhưng dẫu sao, đó cũng là một … thiệt tḥi
rất lớn!
Đây là một trong những người bạn thân của anh
trai tôi, Đỗ Tư Nhơn. Thỉnh thoảng anh có ghé nhà tôi chơi. Thuở
đó, tuy là thế hệ “đàn em,” nhưng tôi cảm nhận được rằng anh rất
nghệ sĩ. H́nh như anh có những “suy tư” già trước tuổi. Tôi biết
anh viết văn, làm thơ, nhưng không ngờ sớm tới mức “kỷ lục”
! Sớm là lúc nào? Chắc là lúc mới bắt đầu “biết yêu” ? Như vậy,
hẳn anh phải yêu rất sớm, và biết đâu anh cũng có kỷ lục ở
“khoản” này, mà anh Nguyễn Lam chưa đủ “chứng cớ” để chứng minh? Tôi có gặp lại anh một lần, khi anh về đọc thơ tại Dalat cách đây nhiều năm. Bây giờ anh đă không c̣n trên “cơi tạm” này nữa. Tiếc rằng anh không kịp biết ḿnh có tên trong “Guinness Nguyễn Hoàng xưa” !
Lê Văn Chính ở gần nhà tôi tại Quảng Trị. Chỉ cách một vài nhà, khỏang vài trăm mét. Lê Văn Chính là bà con ǵ đó với tôi, tôi gọi mẹ Chính bằng d́. Không phải ruột. Chính sống chân thành, nhiều hoài băo, đam mê trong t́nh yêu, nghĩa là… “yêu chết bỏ” ! Ban đầu, Chính làm thơ có lẽ là do “t́nh đơn phương” sao đó (?) tôi đoán, thuở ấy Chính yêu theo kiểu “cho rất nhiều, nhưng nhận chẳng bao nhiêu.” (?) Nghe nói, có một thời Chính mơ về một “bóng hồng” ở nhà sách Sáng Tạo. H́nh như nàng mang tên một loài hoa. tôi đă thấy “nàng thơ” đó của chàng – nhưng, có lẽ, ng̣ai Chính ra, chắc c̣n có nhiều “cây si” khác cũng làm thơ tặng nàng! Sau này, h́nh như Chính cũng c̣n khá nhiều “nàng thơ” khác nữa. Chính có bút danh là Sương Biên Thùy. Tôi chưa hiểu “sương biên thuỳ” có nghĩa là ǵ. Giọt sương nơi biên thùy chăng? Nó khác ǵ với giọt sương nơi phố thị? Chưa hiểu được! Càng về sau, Chính càng có nhiều “trăn trở” về thời cuộc. SBT có ra tập thơ “Nỗi Buồn Nhược Tiểu.” Bây giờ sống tại Mỹ, không biết SBT có c̣n “buồn” nhiều nữa không?
(Ngày xưa ở Quảng Trị, tôi có biết nhà thơ
Thạch Nhân – tức là Trần Đ́nh Bé – nghe nói thơ anh hay lắm,
không biết anh có làm thơ nhiều bằng Lê Văn Chính không?)
Trước khi Chính sang định cư tại Mỹ, chàng có
lên Dalat. Chúng tôi đă ngồi uống rượu với nhau. Ở Chính lúc ấy,
tôi cảm nhận có rất nhiều đắng cay u uẩn … Chính ơi, khi nào về
Việt Nam, đừng quên ghé xứ hoa đào, để chúng ḿnh được uống rượu
cùng nhau.
Đúng là Bích Ái hát hay! Bích Ái có nước da
ngăm ngăm, h́nh như có nốt ruồi ở đâu đó? Ở gần miệng? Lâu quá,
chỉ nhớ “mài mại” mà thôi. Cũng có duyên lắm. Bích Ái có nụ cười
rất hiền. Hồi ấy, chúng tôi thường được nghe Bích Ái hát. Rất
truyền cảm. Cũng không c̣n nhớ Bích Ái thường hát những bài ǵ.
Bích Ái luôn hát trong các chương tŕnh văn nghệ của trường.
“Bọn tôi” (ĐTN, Đoàn Đức, Nguyễn Thắng…) chơi thân với Bích Ái –
h́nh như chúng tôi có một nhóm rất thân nhau. Nhưng không nhớ là
Bích Ái học cùng khối lớp với tôi, hay trên lớp? Chỉ biết rằng,
hồi ấy “bọn tôi” đều gọi Bích Ái bằng “chị”. Phải sao đó mới kêu
bằng “chị”, chứ “ngu chi” mà lại kêu bằng “chị”, đúng không?
H́nh như (không chắc!) lúc đầu Thái Văn Thạch – sau này là
“phu quân” của Bích Ái – cũng gọi Bích Ái là … “chị”! Mong rằng,
cái trí nhớ “ già nua” của tôi sai, bởi v́, nếu đúng, th́ cũng …
“ngộ” phải không Thái Thạch và Bích Ái thân mến?
Tới đây mới thật là “căng”, v́ phải viết (trực
tiếp) về chính ḿnh! Ôi, “cái tôi đáng ghét”! Nhưng “ǵ th́ ǵ”,
nhân đây, tôi cũng muốn “đính chính” một “huyền thoại” của một
thời cắp sách!
Nói cho thật chính xác, th́ hồi đó tôi “chăm”
nhất môn Anh văn – theo kiểu “cần cù bù thông minh” ấy mà. Dĩ
nhiên, đă “cần cù” th́ dễ được điểm cao, và được xem là … “giỏi”
– chỉ đơn giản như vậy. C̣n chuyện “học từ điển Oxford” là có
thật, nhưng … “thuộc gần hết” th́ chỉ là “huyền thoại” !
Nhưng công bằng mà nói, so với tŕnh độ ngoại
ngữ chung của học sinh thời đó, th́ tôi cũng …”khá”! Tôi đă dám
“rờ tới” nguyên tác Gone with the Wind (Cuốn theo chiều gió) của
Margaret Mitchell, từ năm đệ Ngũ (lớp 8). Nhưng kể ra, cũng chỉ
“lơm bơm” mà thôi, chưa hiểu ǵ mấy. Có nghĩa là, tra từ điển …
mỏi tay! So với tŕnh độ ngoại ngữ của học sinh hiện nay, th́
cái “giỏi” ngày xưa của tôi, cũng chả “thấm tháp” ǵ! (Nhưng
phải công nhận rằng, ngày nay các bạn trẻ đa phần thiên về “thực
dụng”, chỉ có một số rất ít đi vào “chiều sâu.” )
Sẵn dịp, xin được nói thêm một chút về quăng
đời này. Nếu tôi nhớ không lầm, th́ có lẽ tôi bắt đầu “say
mê” Phạm Công Thiện (chủ yếu là cuốn Ư thức mới trong văn nghệ
và triết học) vào cuối năm đệ Tứ (lớp 9) đầu năm đệ Tam (lớp
10). Vào tuổi ấy mà “đụng phải” P.C.T, nếu không khéo, có thể bị
“tan xác” như chơi! Có lẽ, ở Nguyễn Ḥang thuở ấy, chắc cũng có
nhiều học sinh “say mê” P.C.T như tôi, nhưng không biết có ai bị
“tan xác” hay không? ¨ Về phần tôi, th́ rơ ràng P.C.T đă để lại
trong tôi nhiều dấu ấn khó phai mờ. Và có lẽ từ khi đọc P.C.T,
tôi đă không c̣n “ôm riết cuốn từ điển” nữa, và bắt đầu
“say mê” văn chương và triết học. Dĩ nhiên, thỉnh thoảng “ôm”
một lần là tốt, nhưng “ôm ḥai ngàn năm” th́ chắc… chết!
|