|
TRÊN NHỮNG PHÍM DƯƠNG CẦM... TRẬT GIÂY
Một niên học sắp chấm dứt, mùa Hè cũng sắp tới, tôi thật bận rộn để chuẩn bị cho đám học tṛ biểu diễn piano vào dịp cuối năm, thế nhưng cũng cố gắng cặm cụi thức khuya để viết lại một vài kỷ niệm của một thời Jeanne D’ Arc kẻo phụ ḷng bạn bè cứ hối thúc. Như đa số mọi người thường nghĩ, th́ ôn lại kỷ niệm là điều không khó, nếu không nói là dễ nhất, v́ ai mà chẳng có kỷ niệm, những ǵ đă xảy ra trong quá khứ th́ hầu như rất khó xóa mờ trong trí nhớ, có ai mà không ‘‘ nhai đi nhai lại ’’ những ǵ ḿnh đă nghe, đă thấy, đă cảm, đă nghĩ, đă sống, đă trải nghiệm, đă nếm mùi, dù vui dù buồn dù khổ dù sướng...Thậm chí có lúc những người chung quanh phải bực ḿnh ‘‘ Thôi biết rồi, khổ lắm, nói măi nói hoài ...Thôi nghe rồi chuyện đó, cứ kể lui kể tới...’’ H́nh như cuộc sống là một gịng chảy chỉ đi ngược về quá khứ. Đó là điểm tựa, là cái mốc để con người bám chặt vào, để không thấy ḿnh bị cuốn trôi theo gịng chảy bạo tàn của thời gian ? Đúng như vậy. Gịng chảy của thời gian th́ tàn bạo v́ không một ai có thể chận đứng gịng chảy này, không một ai có thể thương lượng với thời gian, dù chúng ta có năn nỉ bao nhiêu đi nữa, thời gian ơi, hăy đứng lại giùm tôi, hăy đi thật chậm, hăy kéo dài, làm ơn cho tôi thêm một giây một phút một ngày hai ngày...Cho tôi xin, cho tôi xin... Nhưng rồi thời gian vẫn vùn vụt trôi đi như gió. Và chúng ta cũng xiêu theo ngọn gió. Thân xác chúng ta ră rời theo gió. Nhưng kỳ lạ thay, thần thức của chúng ta, hay gọi đó là phần hồn, phần tâm linh th́ không lung lay không ră rời theo gió mà lại bám chặt vào những ǵ vô h́nh và đă gọi là vô h́nh th́ không thể ră rời như thân xác. Như rễ cây bám chặt vào đất, cũng thế, thần thức bám chặt vào quá khứ, vào kỷ niệm. Điều thật quái gỡ là̀ quá khứ hay kỷ niệm th́ lại hiển hiện như thật, mặc dù nó đă mất hút trong hư vô. Không có một thực thể, thực chất nào thế mà quá khứ lại thực hơn cả sự thực mà chúng ta đang sống trước mắt ! Cái khả năng làm sống lại những ǵ đă chết của trí nhớ con người quả thật là kỳ diệu ! Ngược lại, có một điều mà có lẽ̉ đa số mọi người sẽ đồng ư là cái khả năng ‘‘ thấy và nắm bắt tương lai ’’ dù chỉ có thể tạm mường tượng, tạm h́nh dung, tạm vẽ vời cũng rất là khó làm được. Phía trước con người là sương mù dày đặc mà trong khi đó phía đằng sau th́ như một tấm gương soi phản ảnh trọn vẹn đầy đủ ngay cả những góc cạnh đường nét mà con người có khi không ngờ tới ! Mấy ai mà biết chuyện tương lai. Nhưng có ai mà không nhớ chuyện đời xưa ? Cho dù có thử tưởng tượng ra h́nh dáng diện mạo của tương lai xa vời mù mịt con người vẫn phải làm một bước nhảy thụt lùi về quá khứ, ôn lại kỷ niệm, kinh nghiệm đă trải qua rồi mới phác họa ra một bức tranh mới. Quá khứ dính chặt nơi tâm khảm con người như chiếc áo th́ phải móc lên trên móc áo, chiếc nón th́ chỉ đội trên đầu, cái bát là để đựng canh, cái chén th́ phải có cơm để đơm, cái muỗng th́ phải múc... Ít có khoảnh khắc nào trong đời sống hằng ngày mà con người ‘‘quên’’ không nghĩ tới quá khứ, dù xa dù gần, một khuôn mặt, một nụ cười, một hàm răng, một giọng nói, hay chỉ có thể là một màu vàng của chiếc lá, màu xanh của đám mây, mùi hương của cụm tường vi hay mùi vị của một tô phở, tô bún cũng có thể gợi nhớ muôn vàn kỷ niệm. Tóm lại, mùi hương của quá khứ ngào ngạt tỏa bay và vây phủ tâm hồn con người như bầu trời th́ không thể nào không có những áng mây. Mây đen, mây trắng. Và cả mây đủ màu sắc khi có cầu vồng ửng lên. Cũng như đờ̀i người. Có vận đỏ vận đen. Có khi lên voi, có khi xuống chó. Có khi lên hương, có khi mạt kiếp ruồi bâu...Có khi nở mày nở mặt, vênh vênh váo váo...Có khi trốn chui trốn nhủi. Có khi bảnh bao, có khi xơ xác...Có khi hồng hào, có khi xanh xao...Có khi tươi tắn, có khi ủ rũ... Cho dù thế nào đi nữa, con người cũng chỉ muốn nhớ những ǵ vui những ǵ đẹp và cố quên những ǵ làm trĩu nặng tâm hồn, gây khắc khoải u buồn. Nhưng đó là chỉ làm bộ quên, làm lơ, cố ư đẩy lùi thật xa đằng sau những ǵ không muốn nhớ, chứ thực ra, dĩ văng hầu như chẳng bao giờ lu mờ, vẫn c̣n được lưu giữ măi nơi một góc nào đó, từ năm nầy qua năm nọ, từ đời này sang đời kia, thậm chí cả từ...kiếp này sang kiếp khác ! ( Nếu bạn tin có kiếp sau ) Quá khứ gắn bó với con người như thế, gần gủi với con người như thế nhưng đối với tương lai th́ sao ? Chắc chắn mọi người sẽ trả lời là tương lai chưa đến th́ làm sao mà nói ǵ kể ǵ được ? Hiển nhiên rồi. Nhưng tôi lại không nghĩ như thế, tôi vẫn thường có cái cảm giác là gịng thời gian không đi theo một con đường thẳng băng, có trước có sau, có quá khứ, hiện tại và tương lai. Mà tôi luôn ‘‘ thấy ’’ trong hiện tại đă bao gồm quá khứ và cả tương lai. Do đó mà tôi thường có trực giác bén nhậy và linh cảm trước những ǵ có thể xảy ra. Nhưng rồi chỉ dừng ở đó. Chúng ta chỉ có thể ‘‘ chạm ’’ đến tương lai bằng trực giác chứ không thể thấy như chúng ta thấy được quá khứ mà chỉ cần nghĩ đến là những h́nh ảnh của quá khứ hiện ra như một cuộn phim được quay lại. Có một số người hiếm hoi ‘‘ thấy ’’ được tương lai nhưng chỉ là những lằn chớp xẹt ngang rất nhanh rồi tan biến và cũng không phải muốn thấy lúc nào là cũng thấy được, như khi chúng ta muốn ôn lại quá khứ th́ thật là dễ dàng, chỉ cần một niệm nhớ nghĩ tới là có thể thấy lại đoạn phim cũ. Nhân đọc một số kinh Phật tôi mới biết chỉ có đức Phật và các thánh nhân mới thấy được quá khứ và cả tương lai. Như thế th́ quá khứ phải chăng đă mất mà...không mất và tương lai tưởng chừng như chưa đến nhưng thực ra là...đă đến ? Và hiện tại th́ không thể nắm giữ v́ nó luôn luôn chuyển động không ngừng, chỉ cần một giây, một tíc tắc là hiện tại đă biến thành quá khứ rồi ! Như vậy th́ chỉ c̣n lại quá khứ ? Bởi v́ tương lai rồi cũng lùi về quá khứ cơ mà ! Có thể khái niệm về thời gian là không thật và rốt cuộc...đời người cũng...không thật ?!
Xin lỗi các bạn tôi đă làm các bạn rối bời đầu óc và tôi đă rất lạc đề. Vậy tôi xin trở lại...đầu đề câu chuyện của bài viết hôm nay nhé. Khi các bạn cũ hối thúc tôi phải viết cái ǵ cho đặc san Jeanne D’Arc th́ tôi cũng ừ, ừ...nhưng chưa biết sẽ viết ǵ. Và như thế, tôi chỉ cần ngồi một đêm khuya thanh vắng th́...bóng ma quá khứ hiện về ! Việc ôn lại quá khứ là một việc làm quá dễ dàng mà, phải không các bạn ? Dễ như các bạn bật nút mở máy vi tính và chỉ cần ‘‘ click ’’ đúng vào tiết mục mà các bạn muốn th́ h́nh ảnh hay chữ nghĩa sẽ tuần tự hiện ra. Cũng thế, tôi chỉ cần gơ vào trí nhớ của ḿnh, nơi cất giữ những kỷ niệm có ‘‘ đề mục ’’ Jeanne D’Arc là tôi có thể viết vài ba trang tùy bút cho tờ Đặc San ! Như vậy nhé...
Nhớ lại một thời Jeanne D’Arc là nhớ lại cả một quăng đời niên thiếu. Từ mẫu giáo, bập bẹ chữ i chữ tờ, dấu sắc dấu huyền cho đến thi tú tài phần một, tôi đều trải qua dưới mái trường này, ngoại trú, nội trú ǵ cũng có. Chỉ trừ một, hai lớp ở tiểu học, tôi có được qua học bên Đồng Khánh nhưng rồi cũng trở lại Jeanne D’Arc và theo chương tŕnh Pháp. Hai Soeur người Pháp đă dạy tôi nhiều nhất là Soeur Henri và Soeur Evelyne. Hai soeur này tính t́nh hoàn toàn đối nghịch nhau, một soeur th́ nóng nảy, hay la lối, một soeur th́ đằm thắm, dịu dàng. Và cả hai gương mặt, dáng dấp cũng thế. Một soeur th́ cao lớn với khuôn mặt rắn rỏi, một soeur th́ nhỏ nhắn với khuôn mặt trái xoan diụ hiền. Một soeur th́ nói tiếng Việt rất giỏi, Một soeur th́ không hề nói nhưng chắc là cũng hiểu ít nhiều...Việc học với các soeur th́ không có ǵ đặc biệt. Có lẽ bởi v́ tôi cũng chỉ là một đứa học tṛ không có ǵ...đặc biệt. Nhưng chắc chắn các soeur đều là những bậc thầy tận tâm, yêu nghề, thương học tṛ. Và tôi th́ thương ngôi trường, thương lớp học, thương cái không khí có vẻ như gia đ́nh, gần gủi, bạn bè như chị em v́ mỗi lớp học, đặc biệt theo chương tŕnh Pháp th́ không nhiều nên thường thường hai lớp phải gom chung lại thành một lớp. Tôi thích những lớp học ít học tṛ như thế, thêm nữa, lại là một trường công giáo do các soeur đảm nhiệm nên vẫn mang vẻ ǵ ấm cúng và tâm linh. Tôi không thể nào quên những bài Thánh Ca vang lên cao vút trong những buổi lễ, những trang Kinh Thánh được nghe, được đọc trong không khí trang nghiêm, thánh thiện. Dù chẳng phải là công giáo nhưng cha mẹ tôi vẫn thích cho con cái học trường của các soeur hay của các cha thầy ḍng v́ muốn cho con ḿnh được giỏi ngoại ngữ và hấp thụ văn hóa phương Tây. Chế độ thuộc địa chắc chắn là có những điều tiêu cực nhưng không thể phủ nhận những ǵ tích cực bên cạnh đó, trên các lảnh vực khoa học, y học, giáo dục, kiến trúc...v.v...
Kỷ niệm mà tôi muốn nhắc đến đây là những tháng năm được học piano với các soeur. Đầu tiên là soeur Gisèle sau đó là soeur Marie Thérèse. Vào khoảng bảy tuổi th́ tôi đă được theo học piano. Pḥng dạy đàn nơi lầu một của trường tuy không lớn lắm nhưng cũng kha khá, chia làm nhiều pḥng nhỏ, mỗi pḥng có một cây đàn cho học tṛ tập dượt. Các cây đàn này khá cũ kỹ, chắc cũng đă có từ đời Pháp thuộc, điều đáng nhớ là phần lớn̉ chúng đều...trật giây cả, nghe rất ‘‘faux’’ và khi đám học tṛ lên pḥng tập th́ cùng một lúc mà bốn năm cây đàn trật giây cùng ḥa tấu th́ thật là khổ cho cái lỗ tai ! Nhưng rồi cũng quen cả, mạnh ai nấy đàn, hay dở ǵ cũng thây kệ. Trong khi đó pḥng ngoài th́ rộng hơn, lớn hơn, được đặt hai cây đàn thật tốt mà một cây th́ dùng cho học tṛ trả bài và được soeur dạy cho bài mới. Một cây kia th́ chỉ để dành cho các soeur tập dượt hoặc dùng vào các buổi văn nghệ của trường. Tóm lại, chỉ khi nào trả bài cho soeur mới được đánh đàn tốt, c̣n lại th́ rán chịu với cái đàn trật giây. Phải nói là tôi rất thích những buổi văn nghệ của trường, thường là vào dịp cuối năm học, lúc trường tổ chức kermesse. Trước đó vài tháng, bọn học tṛ được chọn để tập dượt múa hoặc đàn đều lấy làm xôn xao hănh diện, được bỏ ngang vài giờ học để đi tập múa là một điều thật thích thú. Hầu như năm nào tôi cũng được chọn để múa và cả biểu diễn piano. Khi c̣n ở các lớp nhỏ, được xem các chị lớn múa hay đàn những bản thật khó, thật hay th́ tôi thèm thuồng, hay tính nhẩm trong đầu, ừ chắc hai năm, ba năm nữa là sẽ tới phiên ḿnh, ḿnh sẽ múa được điệu Valse của Danube Bleu, sẽ đàn được bản Tristesse của Chopin và đó sẽ là dấu hiệu ḿnh đă trở thành một cô thiếu nữ xinh đẹp mơ màng như các chị ! Ôi thích quá... Các chị ‘‘đàn chị’’ của tôi hồi bấy giờ về piano là mấy bà chị ruột của tôi và các chị Hương, Bội Tiên...về sau th́ có Cẩm Tuyết, Huyền Trang...các bạn ̣đồng lứa th́ có Kim Vân, Quyên... Thần tượng của tôi thời đó là ba chị em Bảo Vân, Bảo Nga và Bảo Nguyệt. Khi ba cô ấy lên sân khấu hát bài Au Clair De La Lune với ba bộ áo của anh chàng Pierrot th́ tôi sững sờ, say mê. Sao mà hay mà dễ thương mà đẹp quá ! Cái bóng dáng những anh chàng Pierrot này ám ảnh lâu dài trong trí óc tôi và giai điệu của bài hát th́ cứ vang măi trong đầu. Hơn ba mươi năm theo nghề dạy piano, tôi vẫn luôn dạy bài hát này cho đám học tṛ nhỏ và cái h́nh ảnh đẹp kia vẫn hiện ra trước mắt. Một h́nh ảnh khác cũng không hề phai trong trí nhớ là h́nh ảnh người đàn bà ôm con chờ chồng trong hoạt cảnh Ḥn Vọng Phu. Nếu tôi không nhớ sai th́ vai nầy do chị Ánh thủ và gương mặt chị vào đoạn cuối, khi người đàn bà hóa đá, bỗng dưng đă gây cho tôi một nỗi xúc động mạnh mẽ. Trở lại với những cây đàn trật giây mà mỗi ngày tôi đều tập dượt trên đó, suốt nhiều năm dài, lắm lúc cũng bực bội v́ phải chống chọi với những âm thanh trái tai, khi bốn năm cây đàn cùng ḥa tấu một lúc th́ ḿnh chẳng c̣n nghe được tiếng đàn của ḿnh, thế là phải đánh thật mạnh, cố lắng tai nghe cho được bản đàn của ḿnh không phải là chuyện dễ. Nhưng tựu trung, trong tôi lúc nào cũng lâng lâng một niềm vui v́ tôi yêu thích âm nhạc và thường cảm thấy có điều ǵ kỳ diệu nơi âm nhạc. Như một thứ ngôn ngữ có thể chia xẻ, diễn tả mọi trạng thái, cảm xúc của tâm hồn. Bởi có thể chia xẻ, có thể diễn tả, có thể nói lên, có thể bày tỏ, bộc lộ tâm tư con người nên âm nhạc giải tỏa và đem lại hạnh phúc cho con người. Măi về sau, khi trưởng thành, khi bắt đầu thực sự ‘‘ nếm trải mùi đời’’ và khi âm nhạc đă cứu sống tôi, đă nuôi dưỡng tôi th́ tôi mới hoàn toàn am hiểu sâu sắc về âm nhạc. Ngày nay th́ ai cũng biết âm nhạc đem lại lợi ích như thế nào cho đời sống tâm sinh lư của con người. Âm nhạc chữa trị, đem lại quân b́nh, gây tự tin, xóa tan sợ hăi...Về mặt tâm linh, âm nhạc chuyển tải đạo lư, luân lư, đưa con người tiến gần đến Chân Thiện Mỹ. Và khi hồi tưởng lại những năm tháng tập dượt trên những phím đàn trật giây đó, mà như tôi đă miêu tả, khi bốn năm cây đàn cùng trỗi lên một lúc th́ phải cố gắng hết sức để lắng nghe tiếng đàn của ḿnh, tôi bỗng rút ra bài học của sự kiên tŕ, sự tập trung và sự nhất định. Kiên tŕ là không bao giờ thối lui, làm ǵ th́ phải làm cho tới nơi không bỏ nửa chừng, Tập trung là không lăng xăng, không mất th́ giờ với những ǵ không đáng, không cần thiết. Nhất định là biết rơ ḿnh muốn ǵ, vạch một con đường thẳng trước mắt và cắm đầu đi. Chắc chắn là đường đời không bằng phẳng và lặng lờ như gịng sông êm ả, nhưng một khi ḿnh đă kiên tŕ, đă tập trung và đă nhất định th́ cho dù băo tố phong ba ḿnh cũng sẽ thắng lướt.
|
