Nhạc
và lời của Văn Cao (1923-1995)
Phạm Ngọc Lân đàn và hát
Văn Cao là một
trong những nhạc sĩ nổi tiếng nhất của Việt Nam thế kỷ 20.
Ông c̣n là một họa sĩ, và một nhà thơ. Quê ông ở Nam Định,
nhưng ông sinh ra tại Hải Pḥng khi cha ông làm giám đốc nhà
máy nước tại đây.
Thuộc thế hệ nhạc sĩ tiên phong, Văn Cao tham gia nhóm Đồng
Vọng ở Hải Pḥng (cùng Hoàng Quư, Tô Vũ, Canh Thân, Đỗ Nhuận...)
và sáng tác ca khúc Buồn Tàn Thu năm 16 tuổi. Sau đó là
những ca khúc lăng mạn Bến xuân, Suối mơ, Thiên Thai, Trương
Chi... ghi dấu ấn trong lịch sử tân nhạc Việt Nam. Sau khi
gia nhập Việt Minh, Văn Cao viết Tiến quân ca, Trường ca
Sông Lô, Tiến về Hà Nội... trở thành nhạc sĩ tiêu biểu của
ḍng nhạc kháng chiến.
Giống như Thiên Thai, Trương Chi dựa trên tích chuyện cổ
nhưng không phải là một truyện ca mà mang tính tự sự. H́nh
ảnh Trương Chi trong bài hát cũng thường được so sánh với
h́nh ảnh của chính Văn Cao.
Ông là một trong những nghệ sĩ hiếm hoi có tên được đặt cho
nhiều đường phố ở Hà Nội, Huế, Sài G̣n, và nhiều thành phố
khác.
Trương Chi
I.
Một chiều xưa trăng nước chưa thành thơ
Trầm trầm không gian mới rung thành tơ
Vương vất heo may hoa yến mong chờ
Ôi, tiếng cầm ca thu tới bao giờ
Ḷng chiều bơ vơ lúc thu vừa sang
Chập chùng đêm khuya thức ai pḥng loan
Một cánh chim rơi trong khúc nhạc vàng
Đây đó từng song the hé đợi đàn
Tây hiên Mỵ Nương khi nghe tiếng ngân ḥ khoan
mơ bóng con
đ̣ trôi
Giai nhân cười nép trăng sáng lả lơi, lả lơi bên trời
Anh Trương Chi... (xem phía dưới)
II.
Từ ngày trăng mơ nước in thành thơ
Lạc loài hương thu thoáng vương đường tơ
Ngây ngất không gian rên xiết lay bờ
Bao tiếng cầm ca rung ánh sao mờ
Nhạc c̣n lưu ly nhắc ai huyền âm
Lạnh lùng đôi dây tố lan trầm ngân
Trong lúc đêm khuya ai lóng tiếng cầm
Thu đă ch́m xa xa ánh nguyệt đầm
Khoan khoan đ̣ ơi! tương tư tiếng ca,
chàng Trương chi cất
lên ḥ khoan
Đêm thu dài đến khoan tiếng nhạc ơi, nhạc ơi thôi đàn
Anh Trương Chi
Tiếng hát vọng ngàn xưa c̣n rung
Anh thương nhớ
Oán trách cuộc từ ly năo nùng
Đ̣ trăng cắm giữa sông vắng, gió đưa câu ca về đâu
Nh́n xuống đáy nước sông sâu, thuyền anh đă ch́m đâu
Từng khúc nhạc xa vời, trong đêm khuya d́u dặt tiếng tơ rơi
Sương thu vừa buông xuống,
bóng cây ven bờ xa, mờ xóa ḍng
sông
Ai qua bến giang đầu tha thiết
Nghe sông than mối t́nh Trương Chi
Dâng úa trăng khi về khuya
Bao tiếng ca ru mùa thu
Ngoài song mưa rơi trên bao cung đàn
C̣n nghe như ai nức nở và than
Trầm vút tiếng gió mưa
Cùng với tiếng nước róc rách ai có buồn chăng
Ḷng bâng khuâng theo mưa đưa canh tàn
Về phương xa ai nức nở và than
Cùng với tiếng gió vương
Nh́n thấy ngấn nước lấp lánh in bóng đ̣ xưa
Đ̣ ơi! đêm nay ḍng sông Thương dâng cao,
mà ai hát dưới
trăng ngà
Ngồi đây ta gơ ván thuyền, ta ca trái đất c̣n riêng ta
Đàn đêm thâu, trách ai khinh nghèo quên nhau
Đôi lứa bên giang đầu, người ra đi với cuộc phân ly
Đâu bóng thuyền Trương Chi