Hồ Đình Nghiêm

MỘNG

            Tôi gặp chị lần đầu tiên vào tháng 10 năm 1987, gặp ở “Trăng Đất Khách”. Chị là tác giả bài thơ Trăng Đất Khách, được Làng Văn Magazine chọn làm nhan tuyển tập “Các Cây Bút Nữ Hải Ngoại” bao gồm 18 người với bề dày lên tới 352 trang. Trong tuyển tập ấy, riêng chị đóng góp 7 bài thơ và 1 bài được Phan Ni Tấn phổ thành ca khúc. Từ 1987 cho đến nay tôi vẫn chưa có cơ hội được gặp chị ngoài đời, chỉ nhìn bóng dáng chị ẩn hiện trên các trang giấy, lẩn trốn trong các dòng chữ; theo tôi là quá đỗi mượt mà, quá đỗi trong sáng… những yếu tố tiên khởi làm nên sức quyến rũ đọc giả được hình thành từ một ngòi bút tài hoa. Mới đây, lòng tôi lại thổn thức khi đọc phải bài bút ký của chị thuật lại chuyến đi “hành hương” về Mã Lai, quanh các trại tỵ nạn cũ từng lưu dấu vết của thuyền nhân Việt Nam để thắp hương cho các linh hồn xấu số. Không cầm được lòng, tôi đã viết lá thư ngắn gửi đến chị để bày tỏ lòng biết ơn. Nghĩa cử của chị khiến một đứa vượt biển may mắn như tôi phải xót xa, thầm tri ân.

Tôi yêu câu thơ của Hoàng Trúc Ly (?):

“đời lê thê quá tôi về muộn
em ngủ một mình đêm gió mưa”.

Cuộc sống tôi rất “lê thê”, muốn đi thăm hỏi những người mình mến chuộng thì luôn bị “gió mưa” làm khó. Chị là người tôi mến chuộng. Ở xa, tôi chỉ còn biết duy một cách là thực hiện cuộc trò chuyện này.

Thưa các bạn, chữ “chị” mà tôi dùng ở trên không ai khác là nhà thơ Trần Mộng Tú. Tôi mong chị Trần Mộng Tú thuận lòng khi đột ngột bị quấy rầy. Tôi hy vọng qua tâm sự chị trao đổi, tôi sẽ thấy vơi nhẹ bớt “đời lê thê”.

Hồ Đình Nghiêm (HĐN): Xin mến chào chị Trần Mộng Tú ở xa. Tôi đọc câu chị từng viết: “thành phố may mắn là thành phố được thi sĩ dung thân”. Tôi thích câu ấy lắm, nhà thơ Trần Mộng Tú hiện đang ở thành phố nào ạ?

Trần Mộng Tú (TMT): Gia đình tôi: Hai vợ chồng, ba con, một dâu, một rể, hai cháu ngoại, một cháu nội (Cậu Út 39 tuổi còn độc thân). Tất cả đều đang sống ở Bellevue (Phía Đông của Seattle, cách Seattle 11 miles) Tiểu Bang Washington. Chúng tôi ở đây từ mùa Hè 1988. Các con trưởng thành, đi học xa xong, lại quay về ở cạnh cha mẹ. (1975-1988 chúng tôi ở California)
Để nói riêng về câu thơ “Thành phố may mắn là thành phố được thi sĩ dung thân.” Câu thơ đó trong bài Thơ “Khi Thi Sĩ Chết” Tôi viết khi thi sĩ Phan Lạc Giang Đông, cư ngụ ở Seattle, qua đời.

HĐN: Cảnh sắc, khí hậu, môi trường nơi mình ở có từng ảnh hưởng đến văn thơ mình viết ra không, thưa chị?

TMT: Tôi nghĩ có ảnh hưởng phần nào. Vì đời sống ở vùng Tây Bắc này chậm rãi, êm ả hơn ở miền Nam California, và khí hậu cũng khoan dung hơn, mưa nhiều nhưng không sũng nước. Nắng đủ ấm không làm ngột ngạt và gió cũng dịu dàng. Tất cả những thứ đó là y phục cho một bài thơ, mình chỉ cần hà hơi vào là bài thơ sẽ có linh hồn.

HĐN: Thời gian gần đây tôi đọc nhiều đoản văn hay, các chuyện ngắn thật cảm động của chị. Thưa nhà thơ Trần Mộng Tú, e chị cũng đồng ý với số đông từng quan niệm: Thơ khó làm hơn viết văn. Tôi không làm được thơ nên mạo muội thử hỏi ý chị. Chị biết cách dung hoà, sắp xếp ý tưởng cho từng thể loại? Theo chị, hình thành một bài thơ hay, nó cần vin vào thứ gì, trước tiên?

TMT: Tôi thấy làm Thơ dễ hơn viết văn. Thơ tự nhiên đến giống như gió vậy, chẳng cần báo trước gì cả. Tôi làm Thơ bất cứ lúc nào Thơ tới tìm tôi, gõ gõ vào ngực tôi mấy cái, giống như bạn ghé chơi tình cờ, mình nghe tiếng động của cánh cửa, mình phải ra mở, đón vào. Lái xe ngoài phố, ngồi trong giáo đường, nấu bếp, làm vườn…hay đang ngủ chợt thức dậy. Lúc nào cũng viết xuống được những dòng thơ. Trong khi viết Văn mình cần có sự kiện, rồi lại phải suy nghĩ dẫn giải sự kiện đó. Anh thấy tôi hay viết ngắn và viết như Thơ vì tôi suy nghĩ gì, quanh quẩn lại đi về chốn Thơ. Thật sự dưới những ngón tay tôi, Thơ lấn chỗ của Văn, thế nên tôi nghĩ làm Thơ dễ hơn.
Anh hỏi: Hình thành một bài thơ hay, cần vin vào thứ gì trước tiên? Theo riêng tôi, bài thơ hay phải có cái hồn trong chữ, nếu không chỉ là một mớ chữ lao xao như những món nữ trang giả. Như anh cầm một mảnh vỏ ốc vỡ ở biển áp vào tai, anh nghe thấy cả một đại dương. Anh cầm một nắm kim loại lấp lánh trong tay anh có cảm nhận được điều gì không? Đó là sự khác biệt giữa thơ hay và thơ dở. Viết xuống tiếng động trong hồn mình, không cần sáo ngữ.

HĐN: Bây giờ đang là tháng Tư. Tôi có cái nhìn hơi chủ quan, có thể lệch lạc là văn chương hải ngoại đa số đều “sống” trong hoài niệm, đều tưởng nhớ quá khứ, đều bị ngày xưa quấy rầy, khó thoát khỏi. Điều đó có trở thành một điểm yếu kém trong lãnh vực sáng tạo không, thưa chị?

TMT: Ai cũng sẵn sàng kêu gọi người bạn của mình quên đi cái quá khứ buồn thảm của tháng Tư. Nhưng thực tế bao nhiêu phần trăm quên hẳn được, ngay như cá nhân mình, mình có quên hẳn được đâu. Tôi không nghĩ đó là một điểm kém trong sáng tạo. Cái quan trọng là người ta sáng tạo như thế nào để nói về một cái quá khứ đó. Giống như nhổ cái đinh ra từ miếng gỗ, để lại một vết thương xấu xí trên gỗ. Có người cứ nhìn vết thương đó rồi thất vọng, tiếc miếng gỗ. Có người mua loại keo gỗ về khép vết thương lại, sơn phết lại. vết thương vẫn để lại một vệt mờ mờ trên gỗ. Họ chấp nhận và vẫn giữ miếng gỗ đó, như một nhắc nhở. Đời sống vẫn phải tiếp tục đi về phía trước, kể cả lãnh vực văn chương.

HĐN: Riêng lãnh vực thi ca, nhiều bạn trẻ đang ra sức muốn làm mới. Tôi xem chị như một người đi trước nhiều kinh nghiệm, chị có thể nói lên cảm tưởng của chị về “cũ, mới”?

TMT: Tôi cứ vẫn đang chờ một con sóng thơ mới, thật mới và hay. Nhưng xem chừng chung quanh ta có rất nhiều người đang cố gắng nhưng vẫn chưa “sang trang” được. Chưa thấy có hẳn một phong trào “Đổi Mới Ngôn Ngữ Thơ” như thời kỳ Thanh Tâm Tuyền đổi mới.
Riêng cá nhân tôi, khi làm thơ, tôi tránh những chữ các thi sĩ ngày trước và cả thi sĩ ngày nay hay dùng trong thơ. Tránh lập đi lập lại những chữ đã dùng quá nhiều rồi. Những chữ hay của những người nổi tiếng thì ai cũng biết rồi, mình lập lại chỉ là “sao/chép”. Những chữ dở thì nhiều lắm…chẳng nên dùng lại, làm phiền người đọc.

HĐN: Chuyển tải thơ văn mình lên những diễn đàn báo điện tử, chuyện ấy có lợi thế hơn khi in ra một cuốn sách? Chị có nghĩ như vậy không? Chị có dự tính in ra (giấy) một tuyển tập?

TMT: Tôi thích in Thơ và Văn ra sách, tôi đã in 4 Tập Thơ, 4 Tập Văn rồi. Bây giờ số Thơ còn lại chưa in, chắc cũng hơn 100 bài, Truyện Ngắn và Tản Văn cũng khá nhiều. Nhưng nghĩ “lười” quá! Vì vẫn cứ viết mỗi ngày, lại thêm bao nhiêu việc: thiện nguyện xã hội, việc gia đình…chẳng có thời giờ mà soạn lại. Anh Trần Doãn Nho sẵn sàng phụ một tay mà vẫn chưa thu xếp được.

HĐN: Có lần chị hồi âm trong một email: “Yêu ngôn ngữ cũng là tình yêu quê hương, yêu đồng bào của mình”. Điều kiện mà mình muốn thể hiện hạn chế quá. (Con tôi không viết được chữ Việt, nói nhát gừng, ấm ớ). Chị có mang chút bi quan về tình trạng phôi pha dần của Việt ngữ ở trong cuộc sống lưu vong (lê thê) này?

TMT: Không sợ đâu anh ạ. Tôi thấy các cộng đồng Việt ở xa, ở gần hầu hết các tiểu bang trên nước Mỹ, họ hoạt động tích cực để giữ truyền thống Việt Nam lắm. Lễ Hội và các lớp học Việt Ngữ khá nhiều, rất đáng quý.
Các con tôi, lớn lắm rồi, cha là người Mỹ, không đi học trường Việt Ngữ nhưng cũng nói rất giỏi tiếng Việt, vì nhờ tôi nói tiếng Việt với các cháu, lại được sống chung với ông bà ngoại từ nhỏ.

HĐN: Tôi nhớ không lầm là thơ chị sáng tác đã có bài được đưa vào sách giáo khoa ở các trường học ở Mỹ? Chị có từng làm thơ bằng tiếng Anh? In hẳn một tập cho người “ngoại quốc” thưởng thức?

TMT: Tôi có làm dăm ba bài bằng English cho các con thôi. Tôi không đủ khả năng làm Thơ tiếng Anh “giỏi” được như tôi làm bằng tiếng Việt, nghĩa là không truyền được cái cảm nghĩ thâm sâu, cái tiếng khóc không lệ sang tiếng Anh được, nên tôi không cố gắng.
Thí dụ:

Tôi máng nỗi buồn nhẹ
Lên một sợi dây cung
Chữ nhẹ có dấu nặng
Nên sợi dây cung chùng. (Người Câu Ở Sông Nào-tmt)

Rất khó dịch cho đúng cả nghĩa đen, nghĩa bóng sang tiếng Anh, phải không? Vì ngôn ngữ nào có đủ sắc, huyền, hỏi, ngã, nặng như tiếng Việt.
Hay bài thơ ngắn chỉ có 4 dòng này, tôi thấy dịch cũng không dễ, anh thử dịch đi.

Tình Nhân
Gió luồn tay vào bụi cây
xoa trên vai lá những ngày cuối Đông
anh luồn tay vào mùa Xuân
xoa em vết xước tình nhân cuối đời. (tmt)

HĐN: Một ngày bình thường của nhà thơ nhà văn Trần Mộng Tú? Hình như chị cũng yêu thích hội hoạ? Chị từng vẽ tranh?

TMT: Như tất cả các bà vợ, bà mẹ khác. Một ngày của tôi cũng sáng sáng dậy đi nhà thờ, ra chợ, mua bán lặt vặt, về nhà nấu ăn, giặt giũ, làm vườn… và thêm một việc nữa là đọc các báo Việt-Mỹ trên mạng mỗi ngày và viết giữa những điều mình đọc được. Làm Thơ thì khi nào Thơ tới hỏi han mình, mình phải đáp lễ anh ạ. Tối vào giường khuya tới đâu cũng phải đọc ít trang sách trước khi ngủ.
Vâng, hồi còn Trung Học ở Việt Nam, tôi cũng có học dự thính một thời gian ngắn ở trường Mỹ Nghệ Thực Hành-Gia Định, sau được nhận vào, nhưng Ba tôi khuyên nên học trường ngoài, vì không muốn con học vẽ nhiều hơn học chữ. Sang đây, lúc còn trẻ, tôi cũng đi vào những lớp hội họa trong trường Cộng Đồng Mỹ (Community College) để giải trí cũng như học nghệ thuật cắm hoa của người Nhật. Cái gì về nghệ thuật cũng thích cũng muốn tham dự cả, nhưng bây giờ thì chỉ còn lại viết và làm thơ thôi.

HĐN: Thưa chị, tôi dùng chữ Mộng để đặt cho cuộc trò chuyện (chẳng dông dài) này vì thấy Mộng có nằm trong tên chị mang. Mặt khác, tôi ngụ ở thành phố Montréal, nơi có người chuyển dịch thành Mộng Lệ An. Và Mộng cũng là thứ mà ai trong chúng ta cũng đều ấp ủ, dẫu có khác biệt. Xin thành thật cảm ơn chị Trần Mộng Tú đã vừa chia sẻ cùng tôi một chút “mộng”. Trước khi tạm biệt, chị còn điều gì để tâm sự nữa không? Cho cá nhân người hỏi cũng như biết bao bạn đọc đang theo dõi? Mến chúc chị mãi tâm thân an lạc.

TMT: Xin cám ơn anh Hồ Đình Nghiêm và cám ơn độc giả đã bỏ thời giờ nghe chúng tôi nói chuyện.
Tuy “Mộng” là một cái gì không thật, một cái gì rất mơ hồ, cũng được xin chúc tất cả mọi chúng ta, một lần nào đó trong đời được một lần “mộng nắm giữa bàn tay”
 

Hồ Đình Nghiêm thực hiện bằng điện thư. Cuối tháng Tư năm 2019.
 

trang hồ đình nghiêm

art2all.net