|
LAIQUANGNAM
Giới thiệu thơ tiền nhân Tiểu chước Cao bá quát
Không khen trực tiếp, không dùng lờiCóCánh nhưng nói được hết tấm ḷng yêu thương và say đắm từ hai vẻ đẹp cùng gói trong một thân xác người phụ nữ nay đă là vợ của ta, bạn đă gặp bài thơ như thế chưa? Có bao giờ bạn thử nhập vai thi nhân làm thơ ngợi ca người vợ cả khi ḷng bạn tràn cảm xúc sau bao năm tháng tù đày hay vất vả mưu sinh? Bạn cho rằng lời yêu thương chân thật của người chồng chính là lời không có cánh, bạn xem trách nhiệm và bổn phận với gia đ́nh là lời thơ hay nhất trong mọi lời thơ của ḿnh có thể gởi trao? Bạn cù lần? Người vợ cả thường yêu những ông chồng cù lần như thế và họ sợ những ông chồng thường dùng lời có cánh tặng cho ḿnh ngày xưa nay sẽ quen miệng chỉ được dùng để chuyển cho ai đó không phải là ḿnh? Cười ! Lời có cánh dễ làm người phụ nữ xúc động. Phụ nữ thường sống bằng đôi tai, thích nghe lời mật ngọt. Có bao giờ bạn đă từng gặp một bài thơ có nội dung như laiquangnam vừa nêu như thế kể cả ḍng thơ dịch Đường thi, cổ văn Tàu do người Việt ḿnh miệt mài giới thiệu? Nhả chữ v́ từng có kỷ niệm đẹp nay đă thành vợ thành chồng cũng không hiếm. Nhả chữ làm thơ tiếc thương khi vợ qua đời bỏ ta ở lại đă có đôi bài c̣n đọng trong tâm tư bạn. Đă có, nghĩa là thơ “ dễ làm“! Nay người vợ trong hôn thú c̣n sống sờ sờ ra đó mà ta làm thơ yêu thương bằng lời khôngCóCánh quả là khó. Không tin bạn thử đi, bạn hăy cố ngắn gọn như như ḍng ca dao để người Việt chúng ta dễ thuộc sau khi đọc sơ qua một bận rồi họ nhớ như in. Phải bậc tài hoa mới làm được bài thơ như thế. Ai vậy? Đựng thi của Tàu? Tôi chưa gặp trên mạng Google. C̣n ai nữa. Thơ của Tiền nhân ta. Cao bá Quát với bài "Tiểu chước" .
-o0o0o-
Nguyên tác 小 酌 拙 妻 不 信 尙 朱 顏 笑 把 菱 花 送 與 看 試 酌 小 杯 還 自 炤 分 明 红 氣 動 眉 端
Phiên âm Tiểu chước
Chuyết thê bất tín thượng châu nhan Tiếu bả lăng hoa tống dữ khan Thí chước tiểu bôi hoàn tự chiếu Phân minh hồng khí động mi đoan
Dịch thơ quốc âm Tạm dịch tiêu đề Tiểu chước, Buổi tiếp (chuốc ) rượu sơ sài* Luật thi : Tiểu chuốc 1 Nhà tôi, quê!, nghĩ tà nhan sắc, Cười, lẹ trao hoa ấu; _ ngắm say . Rót chén nhỏ soi dung đáy cốc, Rơ đây, hồng sắc động đôi mày.
2 Vợ cả quê, biết sắc c̣n không?, Cười cầm hoa ấu, ấn vào ḷng. Rót, soi đáy chén lung linh hiện, Rạng rỡ đôi mi động sắc hồng!
1-Chú vài từ + tiểu chước : buổi chuốc rượu nhỏ. Buổi rượu sơ sài. + chuyết=vụng về, từ dùng ư khiêm nhường + thê= người vợ cả . + thượng尙 ,ngơ hầu + châu ( chu ) = sắc hồng , chỉ vẻ đẹp + châu nhan = khuôn mặt đẹp + bả=cầm + lăng = ấu,một loại của h́nh khối như ngôi sao ba cạnh,có bột ăn được [ 1 ] + tống=đưa vội, + dữ= để ( từ chuyển chủ từ ) + khan =ngắm ( chủ từ của ngắm là người chồng . + thí=thử dùng, + chước=rót + bôi=chén rượu nhỏ + hoàn tự chiếu =tự soi + my=lông mày, đừng lầm với lông mi tiếng Việt thường dùng + đoan= cái mầm, 端, từ đó mà ra; đoan cũng c̣n một nghĩa là đoan trang. Theo mạch văn, đoan là từ đó mà ra có lẽ chính xác hơn, nó làm ư thơ lung linh hơn.
2-Tạm dịch nghĩa toàn câu 1-chuyết thê bất tín thượng châu nhan người vợ cả quê mùa không tin vào sắc đẹp của ḿnh. 2-tiếu bả lăng hoa tống dữ khan Cười cầm cánh hoa ấu trao vội (tống) để chàng ngắm 3-thí chước tiểu bôi hoàn tự chiếu (rồi ) rót chung rượu nhỏ tự soi mặt ḿnhvào trong ấy 4-phân minh hồng khí động my đoan Rơ ràng khuôn mặt hồng lay động từ đôi mày ngài .
3-Phần chia sẻ* cùng khách thơ muốn dịch lại toàn văn theo ư ḿnh.
Câu 1-chuyết thê bất tín thượng châu nhan Thê là người vợ cả, là từ “chủ “ trong câu. Người nho sĩ khí khái thường sống một vợ một chồng bởi trong ḷng họ nặng trĩu chuyện nước non thời xuống cấp. Tác gỉa viết như một lời cám ơn người vợ đầu tiên của ḿnh. Vợ cả chứ không ai khác. Một nét đẹp của người con vùng kinh Bắc, quê hương của Cao bá Quát . .. bất tín thượng châu nhan, như là một sự xót xa của người vợ nay đă có mấy mặt con cùng ḿnh. Sinh nở, đồng cam đồng khổ khiến họ nghĩ ḿnh một khi hết đẹp là hết được yêu thương. Trời đất!. Thi nhân đă tinh tế lắm khi thấu hiểu tâm tư người phụ nữ về chiều. Quyết định chung sống, lập gia đ́nh riêng luôn là bước đi đầy can đảm trong đời mỗi người đàn ông. Cả hai cùng hiểu hôn nhân mới chính là t́nh yêu chân thật [ theo B́nh nguyên Lộc ].
Câu 2-tiếu bả lăng hoa tống dữ khan Ấu là từ chủ trong câu 2. Ấu là loài cây xa lạ với nhiều người thành phố. Hoa ấu lại càng xa lạ hơn với nhiều người Việt Nam.Cây ấu là cây của dân miệt vườn, thôn dă. [1] . Khan (ngắm) là từ chủ thứ hai. Chàng (người chồng) nay đă làm quan, c̣n lạ ǵ những loài hoa hiếm đầy hương sắc. Trong câu 2 tác giả cố nén nhiều động từ trong cùng một câu. Nét động trong câu dữ dội khiến ta phải dừng mắt, ngẫm nghĩ diễn tiến sau từng câu chữ. Ngắm hoa ấu, gợi bao cảm xúc thời mới yêu nhau. Cảnh nhà người làm quan thanh liêm không lấy ǵ thong thả. Xin Bạn để ư chút xíu đến các động từ tiếu, bả, tống; khan. 4 động từ với hai chủ từ trong một câu chỉ gồm 7 từ, ba cho vợ và một cho người chồng. Bạn có thấy mức diễn tiến, từ e thẹn thiếu tự tin khi người vợ “ cười’ trước khi nghĩ đến “cầm”, tôi quả thật không biết nàng nghĩ ǵ, nhưng tôi h́nh dung nàng rón rén tiến đến bên chồng, bạn có h́nh dung cách cầm hoa ấu trong tay của nàng?, lấy hết can đảm, nàng trao lẹ ( tống ). Và chàng th́ sao? Ngắm nghía. Diễn biến quá nhanh và rất dễ thương của hai người cho dù nay đă là vợ chồng. Một vẽ đẹp Việt không chê vào đâu được của một đôi vợ chồng người Kinh Bắc vào giữa thế kỷ thứ 19. Ước ǵ vẽ đẹp ấy luôn theo măi vợ chồng người Việt trong cảnh cơ hàn cả khi cả hai chịu biến động dữ dội v́ thời cuộc. Phước thay cho con cái họ!
3-thí chước tiểu bôi hoàn tự chiếu Tiểu bôi, cái tách, cái ly nhỏ, lại là từ khóa trong câu ba. Ai thấy cảnh sắc này? Tuồng như chàng đă ngoái đầu trông theo từng bước đi của người vợ cả, thử xem vợ ta yêu đang làm ǵ đấy? đang nghĩ ǵ? sau khi trao vội cho ta cành hoa ấu hoài niệm. Bạn có thấy, người vợ thiếu tự tin ở câu một, đang nghi ngờ với chính sự hoài nghi của ḿnh. Thử rót ly rượu nhỏ mời chồng và không quên soi mặt ḿnh trong chén rượu. Ḿnh nay có c̣n đựợc như xưa.
4--phân minh hồng khí động my đoan Rỡ ràng hồng sắc (sắc hồng hiện lên mặt v́ sự e thẹn, v́ sự hưng phấn? hồng sắc c̣n là sức sống, là vẽ linh hoạt ) xuất hiện sau các câu 1, 2, 3, là sự dao động trong ḷng của cả hai kẻ đang nghĩ về nhau, “ họ yêu như họ đă yêu trong những ngày đầu“. Đoan là từ đó mà ra. Bạn có thấy sắc hồng hiện lên khuôn măt nàng trong câu 4 sau khi nàng mất tự tin ở câu một. Phân minh như chính từ mắt chàng nh́n thấy, y tuồng chàng đang núp sau vai nàng cùng nh́n vào ly tượu nhỏ . Cảm kích và thán phục khi người xưa khi chắt lọc từng từ nhằm tăng độ nén ư thơ trong ṿng 28 từ qua ḍng tuyệt cú. Không dư .Không thiếu. Có thể sự chia sẻ của tôi chưa đủ do ḿnh c̣n non tay, bạn có thể suy nghĩ thêm và “ cùng bỏ ống “ ủng hộ thơ Tiền nhân ta và ngồi dịch lại. Sự trục trặc ban đầu là điều có thể ,không sao , nó sẽ khiến bạn “tút dần tút dần“ và thế nào cũng có lúc bạn hài ḷng. Bản dịch hay ,nó sẽ sống cùng Cao bá Quát, cùng văn hóa Việt, người Việt. Ăn theo Đường thi làm ǵ! Dù ǵ th́ ǵ, khó mà dịch cho hết ư và tự hài ḷng một bản dich thơ tiền nhân ra thơ quốc âm. Thơ chữ Hán của tiền nhân ta một khi bạn không c̣n bị các chữ Tàu này, nay là tử ngữ, gây chút bối rối, th́ từ nguyên tác qua bản phiên âm với cách hiểu rất đặc trưng của ḿnh, như một người ngắm tranh, càng ngắm kỹ càng thấy thấy vẻ đẹp, càng phát hiện sự thâm trầm trong cách thể hiện của người xưa, thế nào bạn cũng t́m được niềm vui. Giá ḿnh là một họa sĩ th́ ḿnh vẽ lên tranh cảnh sắc này, rồi mặt sau ,hay ghi rất nhỏ ḍng thư pháp ghi lại ư thơ của người xưa để “ trong thơ có họa và trong họa có thơ “, cần ǵ phải Vương Duy .
1 Tiểu chước
Nhà tôi, quê!, nghĩ tà nhan sắc, Cười, lẹ trao hoa ấu; _ ngắm say . Rót chén nhỏ soi dung đáy cốc, Rơ đây, hồng sắc động đôi mày.
Laiquangnam
2 Vợ cả quê, biết sắc c̣n không?, Cười cầm hoa ấu, ấn vào ḷng. Rót, soi đáy chén lung linh hiện, Rạng rở đôi mi động sắc hồng!
Laiquangnam
3 Bà nhà tôi! nghĩ quê, sắc tận, Hoa ấu cầm, trao, nhấn ḷng chàng Rót chung soi thử dung nhan Đôi mày, hồng sắc rỡ ràng dậy đây.
Laiquangnam
Bạn thấy đấy cho dù laiquangnam rất cố gắng cũng không sao “ nén hết“ các ư với cùng một số từ vào cùng một câu như nguyên tác. Cầu cứu bạn cùng chung tay là vậy.
-o0o0-
Hưởng ứng lời kêu gọi của laiquangnam,lần lượt có hai nhà thơ nam là Thiếu Khanh và Trần Vấn Lệ và rồi hai nhà thơ áo dài rất quen thuộc là Đặng Lệ Khánh và Quỳnh Chi cùng dịch chuyển sang quốc âm. Mỗi người hiểu một cách khác nhau, phát xuất từ tấm ḷng và động cơ khác nhau. Họ dịch khá hay .
01 Nhà thơ Thiếu Khanh ( từ Saigon ) Thiếu Khanh nghĩ bài” tiểu chước” này nhằm ngợi ca người vợ hiền thục đoan trang. Do câu cuối “Phân minh hồng khí động mi đoan” , từ Mi đoan theo anh là đôi mày đoan trang.
Mời chồng uống rượu suông Lục bát Nhà tôi đang nghĩ ḿnh già “Chàng xem cây ấu nở hoa đây này!” Mời chồng chén rượu trên tay Ánh vui tươi nhuận nét mày đoan trang
Thiếu Khanh dịch
* Song thất lục bát Nàng nghĩ ḿnh lúc này già xấu Đưa chồng xem bông ấu trên tay Mời ta chung rượu rót đầy Lung linh phản chiếu nét mày thắm tươi
Thiếu Khanh dịch
* Tứ tuyệt luật thi Nàng nghĩ dung nhan đă luống rồi Trao chồng hoa ấu để xem chơi Mời ta chung rượu c̣n tương chiếu Hồng nhuận đoan trang nét rạng ngời
Thiếu Khanh dịch.
02 Nhà thơ Trần vấn Lệ (từ Hoa Kỳ) Nhà thơ Trần vấn Lệ góp vui, anh dịch rất lẹ theo cái “air “ vốn có trong thơ anh.
Nàng
nghĩ ḿnh đang nhan sắc tàn Trần vấn Lệ
03 Nhà thơ Đặng Lệ Khánh ( từ Hoa Kỳ) Nhà thơ Đặng Lệ Khánh, chủ trang web art2all.net, sân chơi của các anh chị học sinh gốc Đồng Khánh, Quốc Học và cả những người con gốc cố đô Huế, trong cái cảm nhận của “một người áo dài’ đă có được một bản dịch mượt mà, nhẹ nhàng mà cánh nam không sao có được nhất là câu “Chân mày môi má hồng thôi là hồng”, rất Huế và rất áo dài. Quá tuyệt. Nhà thơ nữ này nghĩ rằng có thể ngừời chồng nói đùa câu ǵ đó với người vợ cả khiến bà này thẹn và vui, từ đó khơi mào cho diễn tiến t́nh cảm. Nhận xét có lư và sâu sắc. Mời các bạn cùng đọc toàn văn bản dịch lục bát rất mượt mà của chị.
Bữa rượu nhỏ Nàng không tin nàng c̣n xinh Cười đưa hoa ấu chồng ḿnh ngắm chơi Rót ly rượu nhỏ cùng soi Chân mày môi má hồng thôi là hồng
Đặng Lệ Khánh
04 Nhà thơ Quỳnh Chi ( từ Nhật Bản ) Nhà thơ Quỳnh Chi ,người không mấy xa lạ với độc giả trang Chim Việt Cành Nam, khi đọc bài này chị nhớ lại một kỷ niệm rất đẹp về phong cách của một cặp vợ chồng Nam bộ. Chị viết “Mùa hè năm 2004, gia đ́nh QC được một người đàn anh trong các cựu du học sinh đưa về thăm vùng sông nước Hậu Giang. Trong chuyến đi này, lần đầu tiên QC được trông thấy ruộng nước trồng củ ấu, và những quán nước bên đường lúc đó cũng có bày bán củ ấu luộc- vị bùi rất ngon. Khi đến nhà anh th́ mới hay chị đă bị đột trụy nên nay phải ngồi xe lăn, c̣n trở ngại về ngôn ngữ. Khuôn mặt của chị cũng bị ảnh hưởng ít nhiều tuy rằng vẫn có thể nhận ra được trước đây đó là một dung nhan rất kiều diễm. Tuy vậy lúc nào chị cũng cười tươi, khuôn mặt phúc hậu luôn rạng rỡ ửng hồng. Và anh chị – mặc dù đă luống tuổi - lúc nào cũng tṛ chuyện với nhau rất âu yếm ngọt ngào như thể một đôi vợ chồng son. Sáng chiều anh đều đẩy xe cho chị tới bàn ăn dùng cơm chung, chị không diễn tả được trọn vẹn nhưng không hề chi, anh thường tiếp lời để nói dùm chị nên mọi người nói cười vui vẻ chuyện tṛ rôm rả măi. Đọc bài thơ này, QC liền nhớ ngay đến khuôn mặt rạng rỡ của chị và những cử chỉ lời nói âu yếm của anh dành cho chị.” Chén rượu nhỏ Chẳng tin ḿnh vẫn c̣n xuân Cười đưa hoa ấu cho chồng cùng xem Thử soi trong chén, giật ḿnh Rơ ràng in bóng hoa duyên ửng hồng
Quỳnh Chi phỏng dịch ( 2/9/2012) Cám ơn nhà thơ Quỳnh Chi, một tấm ḷng nhân hậu đă thấy được cảm xúc và ghi nhận lại một thực tế rơ ràng cái đẹp của người Việt thuộc thế hệ sinh thập niên 40 “?” tại miền Nam Việt Nam . Tại xứ người, nhất là tại Mỹ, tại Pháp người Việt chúng ta cũng thường thấy các ông chồng già người Tây đẩy người vợ ngồi xe lăn đi du lịch hay đi shopping. Thật đáng kính. T́nh cảm họ không màu mè, không dùng lời có cánh. Ước mong nhiều h́nh ảnh người chồng Việt đẩy xe cho người vợ bị thương tật của ḿnh sẽ làm tăng sự kính trọng của người bản địa đối với dân tộc Việt nay đang lưu lạc tại xứ người. Dịch chỉ khởi đi được khi ta thấy trong thơ xưa có chút ǵ đó “ dành cho ta “ hay “ta đang là người trong cuộc”. Rất mong các khách yêu thơ tiền nhân cùng góp mặt trong các lần giới thiệu kỳ sau. Hoàng hạc lâu của Thôi Hiệu đă có trên 55 nhà thơ thượng vàng hạ cám cùng bỏ công ra dịch và bỏ ống cho thơ Tàu. Lẽ nào thơ Việt chúng ta sâu sắc, nhân bản lại đ́u hiu!
Laiquangnam Một sáng tháng tám tại quê nhà Viết lại lần cuối .
-o-o- -o-o- Chú thích riêng :
[ 1 ] Link về hoa ấu: Bài viết về loài hoa ấu khá hay của một người Việt Nam http://yournewdentist.com/old_site/index.php
&
H́nh ảnh về hoa ấu: Bạn vào google gơ từ khóa in đậm dưới đây Hoa Ấu
Tím (=lăng hoa, cbq ) thuộc về họ Ấu, có tên Latinh là Trapaceae.
Ở Việt Nam hiện nay đă t́m được 3 loại Ấu khác nhau về màu sắc. Có loại
Ấu Trắng (có tên latinh là Trapa
bicornis),
Ấu Dài ( cùng mang sắc trắng, có tên latinh là Trapa
incisa)
và loại thứ ba là Ấu Nước, (Hoa màu tím hoặc sắc trắng, có tên latinh
là Trapa natans.)
Cả ba loại trên được t́m thấy nhiều ở Hà Nội, B́nh Trị Thiên và Quảng
Nam. (PTTâm) Laiquangnam Một sáng cuối tháng chín tại quê nhà. Viết lại từ các bản trên Chim Việt Cành Nam và trên art2all.net
______
Chú của a2a : Mời đọc Thiếu Khanh : Giới thiệu bài thơ Tiểu Chước của Cao Bá Quát
|