BÀI THƠ THU CHÍ CỦA
NGUYỄN DU
Sáng sớm hôm nay
trời hanh lạnh. Ngẩng nh́n trời, một mảnh trăng treo
trong khoảng trời xanh thật nhạt. Buồn ! Trở vào nhà,
đến pḥng mở YouTube nghe bài "Mùa thu chết" lời
của Guillaume Apollinaire, với lời dịch tuyệt vời của
Bùi Giáng, phổ nhạc bởi người nhạc sĩ tài hoa Phạm Duy
và lời hát ngọt ngào của Lệ Thu.
Ta ngắt đi một cụm hoa Thạch thảo *
Em nhớ cho mùa thu đă chết rồi
Đôi chúng ta sẽ chẳng c̣n nh́n nhau nữa
Trên cơi đời này
Từ nay măi măi không thấy nhau ! ...
[Mùa Thu Chết ( Lệ Thu - Phạm Duy -thơ dịch Bùi Giáng )]
Mùa thu là một cụm từ ước lệ. Mùa thu là mùa thương nhớ,
hồi tưởng của người ly hương vọng về cố quốc. Người xưa
thường dùng mùa thu để tự vấn, tự soi rọi lại cuộc đời
ḿnh: Đă làm được ǵ và sẽ về đâu?
Ḷng xao xuyến, t́m đọc lại thơ của người xưa, những bài
về thu, để hồi tưởng quê hương thân yêu với nỗi niềm của
người tha phương
BÀI THƠ THU CHÍ CỦA NGUYỄN DU
1. SƠ LƯỢC TIỂU SỬ NGUYỄN DU
Sinh: 3 tháng 1, 1766, Bích Câu, Thăng Long.
Mất: 16 tháng 9, 1820 (54 tuổi) Huế.
Bút danh: Tố Như, Thanh Hiên, Hồng Sơn lạp hộ, Nam Hải
điếu đồ.
Nguyễn Du đă để lại một di sản văn chương đồ sộ với
những tác phẩm kiệt xuất, ở thể loại nào ông cũng đạt
được sự hoàn thiện ở tŕnh độ cổ điển.
Thơ chữ Hán: Nguyễn Du có 3 tập thơ: Thanh Hiên thi
tập, Nam trung tạp ngâm, và Bắc hành tạp lục.
Thơ chữ Nôm: Nguyễn Du có hai kiệt tác Truyện Kiều (Đoạn
trường tân thanh) gồm 3254 câu thơ lục bát và Văn
tế thập loại chúng sinh gồm 184 câu viết theo thể
song thất lục bát.
2. BÀI THƠ THU CHÍ
Đọc lại thơ chữ Hán của ngài Nguyễn Du, tôi sững sờ khi
gặp bài THU CHÍ. Sao giống tâm trạng ḿnh quá, vội vàng
ghi ra đây và dịch thoát theo cảm nhận của ḿnh để chia
sẻ (Có ǵ xin các cao nhân bỏ quá cho).
Xin được mến tặng các bạn sống vùng Hương Giang dịu hiền
kinh thành HUẾ, và xin cho "nhận vơ" đây là ḍng Hậu
Giang cho đỡ nhớ thương!
NGUYÊN TÁC
THU CHÍ
Hương Giang nhất phiến nguyệt
Kim cổ hứa đa sầu
Văng sự bi thanh trủng
Tân thu đáo bạch đầu
Hữu h́nh đồ dịch dịch
Vô bệnh cố câu câu
Hồi thủ Lam Giang phố
Nhàn tâm tạ bạch âu
(Nguyễn Du)
PHỎNG DỊCH
THU ĐẾN
Hương Giang ngậm mảnh trăng gầy
Một ḍng lệ ngọc đong đầy cổ kim *
Mồ xanh chạnh nhớ buốt tim
Mùa thu lại đến bạc thêm mái đầu!
Có thân. phải khổ. phải sầu
Dẫu không bệnh. vẫn lưng đau khom ṿng!
Lam Giang bến cũ ngoảnh trông
Cố an lạc. biết phụ ḷng cánh âu!
(Nguyên Lạc)
.........................
- Mồ xanh (thanh trủng) là mộ phần của tiền nhân tác giả
Nguyễn Du
- Lam Giang là quê hương Nguyễn Du
- Bạch Âu là loài chim thiên di, đến mùa hẹn lại trở về.
Từ "phụ ḷng cánh âu" có nghĩa là lỗi hẹn về quê
(Lam Giang)
(*) Xin giải thích về: "Một ḍng lệ ngọc ": Đây
là NL muốn sử dụng điển tích của cụ Nguyễn Du đă mượn
của Lư Thương Ẩn trong truyện Kiều:
Thương hải nguyệt minh châu hữu lệ
Lam điền nhật noăn ngọc sinh yên
(Cẩm Sắt - Lư Thương Ẩn)
Dịch
Sáng trăng thươnghải, châu hàm lệ
Nắng ấm lamđiền, ngọc khói bay
(DaoTran & laiquangnam)
Trong sao châu rơ duềnh quyên
Ấm sao hạt ngọc Lam Điền mới đông! ( Kiều 3203 -
3204 -Nguyễn Du )
@1. Câu “Thương hải nguyệt minh châu hữu lệ”. Ư
thơ tưởng chừng như chỉ để tả cảnh: Mỗi lần một đầu sóng
xô nhau trên mặt biển xanh dưới ánh trăng sáng, đâm bổ
đầu xuống th́ lập tức có muôn ngàn giọt nước sinh ra,
nhận được ánh trăng, nó loé sáng lên. Thật ra c̣n "T́nh
đáp t́nh". Những hạt nước này nay được ánh trăng rọi vào
viền cho nó thành mỗi giọt châu lệ.(1)
@2. Theo NL, tùy theo tâm trạng, bạn có thể đổi thành:
1. Hương thủy "nguyệt minh châu hữu lệ" (Dành cho sông
Hương)
2. Hậu thuỷ "nguyệt minh châu hữu lệ" (Dành cho sông
Hậu)
Điều này chắc khả thi, đâu ai ngăn cấm phải không các
bạn ?
LỜI KẾT
Tính nhân bản là một thuộc tính của
thơ hay, nước nào cũng có, chỉ có trước hay sau thôi.
Hăy trân trọng cái hay của tiền nhân, của đất nước !
Nguyên Lạc 8/2018
------------------------
Nguồn: Laiquangnam, Chim Việt Cành Nam, Art2all
net, Thi Vien...
(1) Laiquangnam Lai:
http://www.art2all.net/tho/laiquangnam/lqn_lythuongan_camsat_B.htm
(*) Bùi Giáng
Ông là nhà trí thức lớn, là giáo sư đại học, là học giả,
dịch giả, là triết gia, là thi sỹ, là phù thuỷ ngôn ngữ,
là kẻ lăng du thiên tài không màng thế sự....
Lời vĩnh biệt
Ta đă hái nhành lá cây thạch thảo
Em nhớ cho, mùa thu đă chết rồi
Chúng ta sẽ không tao phùng đựợc nữa
Mộng trùng lai không có ở trên đời
Hương thời gian mùi thạch thảo bốc hơi
Và nhớ nhé ta đợi chờ em đó…
Bùi Giáng (1925-1998) dịch
(“Đi vào cơi thơ”. Bùi Giáng, trang 80-82, nhà
xuất bản Ca Dao, Sàigòn, Việt Nam.1969)
Nguyên tác:
L’Adieu
J'ai cueilli ce brin de bruyère
L'automne est morte souviens-t'en
Nous ne nous verrons plus sur terre
Odeur du temps brin de bruyère
Et souviens-toi que je t'attends
Apollinaire
art2all.net