|
Nguyễn Quốc Trụ
THƠ MỖI NGÀY
J.L. BORGES
ROSE
BÔNG HỒNG Nguyễn Quốc Trụ dịch
THE ROSE OF
PARACELSUS Trong một truyện ngắn chưa hề in ấn, bản dịch tiếng Anh lần đầu tiên xuất hiện trên một số báo The New York Review of Books, "Bông Hồng của Paracelsus", (1) Jorge Luis Borges kể chuyện một vị đại sư về huyền thuật có tên là Paracelsus, một bữa cầu khẩn "Thượng Đế của ông", xin Ngài gửi tới cho ông một đệ tử. Và một đêm kia, có tiếng gơ cửa, một kẻ lạ xuất hiện, bước vào trong căn pḥng. Trông anh ta có vẻ hết sức mệt mỏi. Vị đại sư ra dấu mời khách ngồi. Sau cùng chủ nhà là người lên tiếng trước: "Tôi nhớ lại tất cả những khuôn mặt từ Đông qua Tây, vậy mà không nhớ ra bạn. Bạn là ai, và bạn mong ǵ ở tôi?" "Tên tôi chẳng quan trọng. Tôi đă trải qua một cuộc hành tŕnh ba ngày ba đêm để tới nhà của Ngài. Tôi mong được là đệ tử của Thầy. Tôi mang tới cho Thầy tất cả sản nghiệp của tôi". Anh đổ sản nghiệp xuống mặt bàn: những đồng tiền, bằng vàng. Một đống tiền. Anh làm việc này với tay phải. Vị đại sư quay lưng đốt cây đèn. Và khi xoay người lại, ông thấy tay trái vị khách lạ cầm một bông hồng. Bông hồng làm ông bối rối. "Bạn nghĩ tôi có thể tạo nên cục đá biến tất cả mọi vật trở thành vàng, tuy nhiên bạn vẫn mang vàng đến cho tôi. Nhưng tôi không t́m kiếm vàng, và nếu bạn quan tâm đến nó, bạn sẽ không bao giờ có thể là đệ tử của tôi". "Tôi không quan tâm đến vàng. Những đồng tiền này chỉ để nói lên ḷng mong ước của tôi được theo chân Thầy. Tôi muốn Thầy dậy tôi Nghệ Thuật. Tôi muốn bước kế bên Thầy, trên con đường đi tới Cục Đá." "Con đường 'là' Cục Đá... Mỗi bước đi của bạn, là mục tiêu mà bạn t́m kiếm." Người đàn ông nh́n vị đại sư, giọng anh thay đổi: "Nhưng, như vậy là không có mục tiêu?" Vị đại sư cười lớn: "Mấy kẻ cố t́nh lật tẩy tôi, cũng hằng hà sa số như những tên ngu đần; chúng nói như vậy đó: làm ǵ có mục tiêu, và họ gọi tôi là một kẻ bịp bợm.' Họ tin rằng tôi đă lầm... Tôi biết rằng có Con Đựng, có Đạo (a Path)." Yên lặng một hồi, sau cùng người khách lên tiếng: "Con sẵn sàng đi trên con đường đó với Thầy, cho dù chúng ta có thể sẽ phải đi hoài đi huỷ trong nhiều năm. Hăy cho phép con vượt sa mạc. Hăy cho phép con nh́n thoáng thấy, dù từ xa, đất hứa... Tất cả những ǵ con đ̣i hỏi, là một chứng cớ, trước khi bắt đầu cuộc hành tŕnh." "Khi nào?" Vị đại sư tỏ ra khó chịu. "Ngay bây giờ". Người khách quyết định tức thời. Suốt từ đầu, họ nói chuyện bằng tiếng La Tinh. Bây giờ, họ chuyển qua tiếng Đức. Người đàn ông giơ cao bông hồng: "Thầy nổi tiếng v́ có thể đốt bông hồng thành tro than, và lại làm nó nở ra thành bông hồng, từ mớ tro than đó... Hăy cho con chứng kiến phép lạ. Để đổi lại, con xin dâng hiến trọn đời con." "Anh quá cả tin. Tôi không cần cả tin. Tôi cần niềm tin." Người khách nài nỉ: "Bởi v́ con không cả tin, nên con muốn chứng kiến tận mắt, sự huỷ diệt và tái sinh của bông hồng". Vị đại sư lúc này đă cầm bông hồng trên tay, và đang vuốt ve nó. "Anh thật cả tin. Anh nghĩ rằng tôi có thể huỷ diệt nó?" "Bất cứ một người nào cũng có sức mạnh huỷ diệt nó". "Anh lầm rồi. Anh thực sự tin rằng một điều ǵ đó có thể biến thành hư vô? Anh tin rằng vị Adam đầu tiên ở Thiên Đàng có thể huỷ diệt một bông hồng đơn độc, một cọng cỏ đơn độc?" "Chúng ta không ở Thiên Đàng", người đàn ông trẻ tuổi cứng đầu trả lời. "Tại đây, trong thế giới trần tục này, mọi vật đều chết." "Chúng ta hiện đang ở đâu, nếu không phải là Thiên Đàng? Bạn tin rằng thần thánh có thể sáng tạo ra một nơi không phải là Thiên Đàng? Bạn không tin, rằng Sa Ngă chính là do không nhận ra một điều: chúng ta đang ở Thiên Đàng?"
"Một bông hồng có thể bị đốt cháy", người trẻ tuổi
nói bằng một giọng thách đố. Người trẻ tuổi cầm bông hồng trên bàn, và ném vào lửa. Một khắc, tựa thiên thu, trôi qua; anh ta chờ đợi phép lạ. Vị đại sư ngồi bất động. Ông nói, bằng một giọng giản dị: "Tất cả những nhà vật lư, dược sĩ tại thành phố Basel này nói tôi là đồ dởm. Có lẽ họ nói đúng. Có tro than vốn xưa là bông hồng, sẽ chẳng c̣n là bông hồng nữa." Người trẻ tuổi cảm thấy xấu hổ. Anh chỉ là một kẻ lén lút xâm nhập nhà vị thầy, vậy mà c̣n ép buộc ông thú nhận, huyền thuật của ông chỉ là đồ dởm. Anh ta qú trước vị đại sư và nói: "Điều tôi làm thật không thể tha thứ được. Tôi thiếu niềm tin, trong khi Thượng Đế đ̣i hỏi, chỉ một điều, tin tưởng. Hăy cho tôi được tiếp tục, nh́n tro than. Tôi sẽ trở lại, khi nào mạnh mẽ hơn, và sẽ là đệ tử của Ngài, và ở cuối Con Đường, tôi sẽ nh́n thấy bông hồng". Anh ta nói với một niềm đam mê thực sự, nhưng đam mê này chỉ là ḷng thương hại vị thầy già. Ta là ai, hỡi Johannes Grisebach này? Ta là kẻ, bằng bàn tay thiêng liêng ném bông hồng vào lửa, đă khám phá ra rằng, đằng sau mặt nạ, chẳng có một người nào. Để lại đống vàng có thể là một hành động làm cho những kẻ nghèo đói "bực ḿnh", anh ta lượm tất cả lên. Vị đại sư tiễn khách ra tới cửa, và nói anh luôn luôn là vị khách quí tại nơi đây, nếu trở lại; nhưng cả hai đều biết rơ một điều, chẳng bao giờ c̣n có lần thứ hai.
Vị đại sư lại cô đơn một ḿnh. Trước khi thổi tắt
ngọn lửa, ông trút tí tro than từ ḷng bàn tay này qua ḷng bàn tay kia,
lẩm nhẩm một từ đơn độc. Bông hồng xuất hiện trở lại. Chúng tôi đều đă có dịp gặp vị thầy của ḿnh. Vĩnh biệt bạn Duật!
Nguyễn Quốc Trụ (và bằng hữu).
Night was coming on. The guttering fire in the hearth threw irregular shadows into the room. Getting up to light the iron lamp was too much trouble. Paracelsus, weary from the day, grew absent, and the prayer was forgotten. Night had expunged the dusty retorts and the furnace when there came a knock at his door. Sleepily he got up, climbed the short spiral staircase, and opened one side of the double door. A stranger stepped inside. He too was very tired. Paracelsus gestured toward a bench; the other man sat down and waited. For a while, neither spoke. The master was the first to speak. "I recall faces from the West and faces from the East;' he said, not without a certain formality, "yet yours I do not recall. Who are you, and what do you wish of me?" "My name is of small concern;' the other man replied. "I have journeyed three days and three nights to come into your house. I wish to become your disciple. I bring you all my possessions." He brought forth a pouch and emptied its contents on the table. The coins were many, and they were of gold. He did this with his right hand. Paracelsus turned his back to light the lamp; when he turned around again, he saw that the man's left hand held a rose. The rose troubled him. He leaned back, put the tips of his fingers together, and said: "You think that I am capable of extracting the stone that turns all elements to gold, and yet you bring me gold. But it is not gold I seek, and if it is gold that interests you, you shall never be my disciple." "Gold is of no interest to me;' the other man replied. "These coins merely symbolize my desire to join you in your work. I want you to teach me the Art. I want to walk beside you on that path that leads to the Stone." "The path is the Stone. The point of departure is the Stone. If these words are unclear to you, you have not yet begun to understand. Every step you take is the goal you seek." Paracelsus spoke the words slowly. The other man looked at him with misgiving. "But;' he said, his voice changed, "is there, then, no goal?" Paracelsus laughed. "My detractors, who are no less numerous than imbecilic, say that there is not, and they call me an impostor. I believe they are mistaken, though it is possible that I am deluded. I know that there is a Path." There was silence, and then the other man spoke. "I am ready to walk that Path with you, even if we must walk for many years. Allow me to cross the desert. Allow me to glimpse, even from afar, the promised land, though the stars prevent me from setting foot upon it. All I ask is a proof before we begin the journey." "When?" said Paracelsus uneasily. "Now;' said the disciple with brusque decisiveness. They had begun their discourse in Latin; they now were speaking German. The young man raised the rose into the air. "You are famed;' he said, "for being able to burn a rose to ashes and make it emerge again, by the magic of your art. Let me witness that prodigy. I ask that of you, and in return I will offer up my entire life." "You are credulous;' the master said. "I have no need of credulity; I demand belief." The other man persisted. "It is precisely because I am not credulous that I wish to see with my own eyes the annihilation and resurrection of the rose." "You are credulous;' he repeated. "You say that I can destroy it?" "Any man has the power to destroy it;' said the disciple. "You are wrong;' the master responded. "Do you truly believe that something may be turned to nothing? Do you believe that the first Adam in paradise was able to destroy a single flower, a single blade of grass?" "We are not in paradise;' the young man stubbornly replied. "Here, in the sublunary world, all things are mortal." Paracelsus had risen to his feet. "Where are we, then, if not in paradise?" he asked. "Do you believe that the deity is able to create a place that is not paradise? Do you believe that the Fall is something other than not realizing that we are in paradise?" "A rose can be burned," the disciple said defiantly. "There is still some fire there," said Paracelsus, pointing toward the hearth. "If you cast this rose into the embers, you would believe that it has been consumed, and that its ashes are real. I tell you that the rose is eternal, and that only its appearances may change. At a word from me, you would see it again." ''A word?" the disciple asked, puzzled. "The furnace is cold, and the retorts are covered with dust. What is it you would do to bring it back again?" Paracelsus looked at him with sadness in his eyes. "The furnace is cold," he nodded, "and the retorts are covered with dust. On this leg of my long journey I use other instruments." "I dare not ask what they are," said the other man humbly, or astutely. "I am speaking of that instrument used by the deity to create the heavens and the earth and the invisible paradise in which we exist, but which original sin hides from us. I am speaking of the Word, which is taught to us by the science of the Kabbalah." "I ask you," the disciple coldly said, "if you might be so kind as to show me the disappearance and appearance of the rose. It matters not the slightest to me whether you work with alembics or with the Word." Paracelsus studied for a moment; then he spoke: "If I did what you ask, you would say that it was an appearance cast by magic upon your eyes. The miracle would not bring you the belief you seek. Put aside, then, the rose." The young man looked at him, still suspicious. Then Paracelsus raised his voice. ''And besides, who are you to come into the house of a master and demand a miracle of him? What have you done to deserve such a gift?" The other man, trembling, replied: "I know I have done nothing. It is for the sake of the many years I will study in your shadow that I ask it of you-allow me to see the ashes and then the rose. I will ask nothing more. I will believe the witness' of my eyes." He snatched up the incarnate and incarnadine rose that Paracelsus had left lying on the table, and he threw it into the flames. Its color vanished, and all that remained was a pinch of ash. For one infinite moment, he awaited the words, and the miracle. Paracelsus sat unmoving. He said with strange simplicity: ''All the physicians and all the pharmacists in Basel say I am a fraud. Perhaps they are right. There are the ashes that were the rose, and that shall be the rose no more." The young man was ashamed. Paracelsus was a charlatan, or a mere visionary, and he, an intruder, had come through his door and forced him now to confess that his famed magic arts were false. He knelt before the master and said: "What I have done is unpardonable. I have lacked belief, which the Lord demands of all the faithful. Let me, then, continue to see ashes. I will come back again when I am stronger, and I will be your disciple, and at the end of the Path I will see the rose." He spoke with genuine passion, but that passion was the pity he felt for the aged master-so venerated, so inveighed against, so renowned, and therefore so hollow. Who was he, Johannes Grisebach, to discover with sacrilegious hand that behind the mask was no one? Leaving the gold coins would be an act of almsgiving to the poor. He picked them up again as he went out. Paracelsus accompanied him to the foot of the staircase and told him he would always be welcome in that house. Both men knew they would never see each other again.
Paracelsus was then alone. Before putting out the
lamp and returning to his weary chair, he poured the delicate fistful of
ashes from one hand into the concave other, and he whispered a single
word. The rose appeared again.
(Nguồn : Tin Văn
|
