|
TUỔI THIÊN ĐƯỜNG
Nhà văn Nam Phi J. M.
Coetzee, trong bài điểm cuốn tiểu sử nhà văn Ba Lan, Bruno Schulz
(Regions of Great Heresy: Bruno Schulz, A Biographical Portrait,
nguyên tác tiếng Balan của Jerzy Ficowski; Theodosia Robertson dịch
qua tiếng Anh, nhà xb Norton, 255 trang, $25.95), đă kể ra, một
trong những đam mê từ những ngày c̣n con nít của Bruno Schulz, là
ngồi lê la trên sàn nhà, mải mê vẽ, hết bức họa này tới bức họa khác,
trên những tờ báo cũ. Sau này, trong những chuyến di chuyển vào thế
giới sáng tạo, chỉ là một đứa trẻ vẫn sống cái "tuổi thiên tài" (the
age of genius), vẫn cố – một cách vô thức - t́m cách tiếp cận cơi
huyền đó (the realm of myth). Và h́nh như, đây là người đàn ông mà
đứa trẻ ngày xưa đă trở thành. Và tất cả những ǵ mà người đàn ông
này hăm hở đ̣i cho được, chỉ là tái sở hữu những quyền năng đầu đời
của ḿnh, hay nói một cách khác, là để "trưởng thành ở trong tuổi
thơ" ("mature into childhood"). Lần trở về Hà Nội, thằng bé ngày xưa và là tui ngày nay, một ông già, cũng cố đ̣i cho được, không phải tuổi thiên tài như me-xừ Schulz, nhưng mà là... tuổi thiên đường, sau bao phen dọ dẫm về nó. Trong một lần dọ dẫm, tôi đă kể qua, về ḷng biết ơn của một đứa bé nhà quê may mắn được ra Hà Nội học, nhờ có một bà cô làm me Tây, ông Tây này là kỹ sư sở hoả xa Đông Dương. Tôi viết, làm me Tây, v́ thực sự như vậy. Hai người sống với nhau đă lâu. Khi Nhật chiếm Đông Dương, họ phải chạy qua bên Trung Quốc. Tôi nhớ có lần nghe bà cô tôi nói, cái ông Tây trẻ ở cùng chung villa ngay bên hồ Hallais rất thương bà, nhưng t́nh nghĩa những ngày hoạn nạn khiến bà không thể bỏ ông Tây già, lớn hơn bà tệ lắm cũng hơn chục tuổi. Chỉ tới khi hiệp định Genève kư kết, họ mới làm giá thú, để hoàn tất thủ tục nhập nước Pháp. Cái villa mà hai ông Tây ở đó, nằm trên đường Nguyễn Du, Hà Nội. Ông cậu tôi lắc đầu khi nghe tôi hỏi thăm về con phố ngày xưa, nói, bây giờ nó có một cái tên khác, và rồi ông ghé sát tận tai tôi nói nhỏ, đường Hàng Lờ. Ngày xưa, đứng trên đường Hàng Lờ nh́n vào, bên cạnh villa về phía bên phải, là một viện bảo sanh, bên trái, một ṭa nhà chỉ có bốn bức tường cao, nghe nói bị ma ám, cứ ngày xây, đêm đổ, và là nơi cư ngụ của một hai gia đ́nh nghèo. Cả hai bên, tôi đều gây chuyện, và đều làm cho bà cô của tôi bực ḿnh. Với những gia đ́nh nghèo, là một chuyện giữa tôi và đám con nít nhỏ tuổi hơn. Chúng gây sự trước, và khi xẩy chuyện, tôi bị buộc tội bắt nạt con nít. C̣n bên trái, là vào những ngày Hà Nội nhốn nháo, kẻ ở, người đi vào nam, cả một khu phố quanh hồ Hallais, ban ngày biến thành Chợ Trời, và ban đêm, Chợ Trộm. Đêm nào cũng nghe tiếng người la, Cướp, Cướp. Đêm, thay v́ ngủ trong nhà, tôi kiếm một góc khuất khuất ở sân trước, để săn trộm. Luôn thủ sẵn một cây gậy. Đi đêm măi có ngày gặp ma. Một bữa trộm vào nhà thiệt. Chúng lựa đúng chỗ tường thấp, nơi tôi thường leo vô, mỗi lần trốn nhà đi xem xi nê về muộn. Nhưng hóa ra là chúng chỉ mượn đường, để viếng nhà bảo sanh kế bên. Nửa đêm, nghe tiếng mấy bà đẻ la, tôi giật ḿnh chồm dậy, thấy mấy tên trộm đang leo tường ra ngoài đường. Đuổi theo, chúng làm rớt một chiếc bàn ủi, như để chia phần cho tôi.
Đúng là để gieo họa, bởi v́ sáng hôm sau, mấy bà đẻ xúm nhau đứng
trên ban công nh́n sang thằng bé bằng những cặp mắt nghi kỵ. Thế là
bà cô tôi tế cho một trận. Bà chửi cháu th́ ít, nhưng hàng xóm th́
nhiều. Sau thằng con ông chủ viện bảo sanh, h́nh như cũng học trường
Nguyễn Trăi với tôi, nói cho ông bố biết, và ông sang tận nhà xin
lỗi. * "Ôi, ôm Em trong tay mà đă nhớ Em ngày sắp tới" (Thơ Thanh Tâm Tuyền). Hăy cho tôi thăm lại con phố Bonnard, nơi có bót Hàng Ken (1), chú bé di cư ngày nào ngơ ngác rụt rè làm quen, tự ḿnh khám phá Sài G̣n. Gần gốc cây kia, chỉ c̣n trong cậu bé ngày xưa, một người đàn ông đánh đập dă man một người đàn bà. Không quên bài học Công Dân, chú bé chạy vào bót Hàng Ken, méc mấy ông cảnh sát. Chú bị ăn bạt tai, cùng những lời sỉ vả, người ta đánh "dzợ" người ta, mắc mớ ǵ tới mày, hả thằng con nít? Đồ Bắc Kỳ di cư vô đây làm tàng! Ôi bài học đầu tiên khi t́m cách làm quen thành phố, được thời gian gọt rũa trở thành một nốt ruồi son đáng yêu biết là chừng nào, trên khuôn mặt "cô bé". (2) Trên khuôn mặt Sài G̣n.
Nguyễn Quốc Trụ
(1) Bót Lê Văn Ken, như bạn Thảo Trường c̣n nhớ, và cho biết. Tks.
NQT
(Source : Tin Van
|
