|
Thân Trọng Sơn
VINH DANH NGƯỜI PHỤ NỮ CỦA TẤT CẢ PHỤ NỮ PAULO COELHO
Sinh năm 1947 tại Rio de Janeiro, Brazil, 40 tuổi mới viết và xuất bản cuốn sách đầu tiên, Paulo Coelho được xem là nhà văn ( c̣n sống ) được đọc nhiều nhất thế giới: tuy số lượng tác phẩm đến nay chỉ trên 20 cuốn, nhưng đă phát hành đến 86 triệu bản tại 150 quốc gia, trong đó có nhiều cuốn luôn ở trong danh sách best-seller. Tuổi thơ của Paulo Coelho được đánh dấu bởi những thái độ và hành động phản kháng: chống đối những ép buộc, g̣ bó của gia đ́nh; chống đối kỷ luật nghiêm ngặt, hà khắc của trường ḍng, nơi ông theo học. Bố ông là kỹ sư, rất mong con sẽ nối nghiệp ḿnh, nhưng ngay khi mới mười lăm tuổi, ông đă bày tỏ ước nguyện muốn trở thành nhà văn. Mẹ ông rất ngạc nhiên ( và không hài ḷng ) về điều này. “Ba con là kỹ sư. Ông là người chuộng lẽ phải, biết lư luận, luôn có một cách nh́n thực tế về thế giới. Con có hiểu nhà văn thực sự là người thế nào không?” Sau khi t́m hiểu, ông tự giải đáp: + Nhà văn là người lúc nào cũng mang kính và không bao giờ chải đầu. Một nửa thời gian, nhà văn tỏ ra tức giận về mọi chuyện, một nửa khác th́ thất vọng. Ông ta dành ra phần lớn cuộc đời ḿnh nơi các quán rượu, tranh luận với các nhà văn khác, cũng tóc tai rối bù và mang kính. Ông ta luôn nói những điều “ sâu sắc”. Ông luôn có những ư tưởng lạ lùng cho cốt truyện của tác phẩm sắp tới của ḿnh và ghét bỏ tác phẩm ông vừa xuất bản. + Nhà văn có nhiệm vụ là không bao giờ được thế hệ của ḿnh hiểu được, tự cho là ḿnh đă sinh ra vào một thời đại tầm thường, và tin rằng được người khác hiểu có nghĩa là đánh mất đi cơ hội được xem như là thiên tài. Nhà văn đọc lại và sửa lại mỗi câu ḿnh viết rất nhiều lần. Vốn từ vựng của một người trung b́nh bao gồm 3.000 từ, một nhà văn thực thụ không bao giờ dùng đến từ nào trong số đó, bởi v́ trong từ điển c̣n có tới 189.000 từ khác, và nhà văn không phải là người trung b́nh. + Nhà văn muốn nói điều ǵ th́ chỉ những nhà văn khác mới hiểu được. Tuy vậy ông ta vẫn ghét tất cả những nhà văn khác v́ họ lúc nào cũng dùng mánh khóe để giành lấy những khoảng trống do văn học sử từ nhiều thế kỷ để lại. Và như thế, nhà văn và những người đồng hạng với ḿnh luôn cạnh tranh để giành giải thưởng “ cuốn sách phức tạp nhất “ và người thắng giải là người biết viết sao cho khó đọc nhất. + Khi được hỏi đang đọc ǵ, nhà văn luôn nhắc đến một cuốn sách mà chưa ai từng nghe nói đến.( … ) Nghe những lời này, bà mẹ lại càng ngạc nhiên hơn. “ Nhưng dù sao, làm kỹ sư dễ dàng hơn nhiều con ạ. Vả lại, con có mang kính đâu.” Lo ngại trước xu hướng có vẻ bất b́nh thường này, năm ông mười bảy tuổi, gia đ́nh đưa ông vào điều trị tại một bệnh viện tâm thần. Ba lần ông t́m cách thoát khỏi nơi này và chỉ thực sự trở lại cuộc sống gia đ́nh năm hai mươi tuổi. Về việc này, ông cho rằng: “ Cha mẹ tôi làm điều này không phải để tôi phải khổ, chẳng qua họ chẳng biết làm ǵ khác. Họ làm vậy không phải để hại tôi, mà để cứu tôi thôi.” Sau đó, để cha mẹ vui ḷng, ông ghi tên học luật, nhưng chỉ một năm th́ bỏ. Năm 1970, 23 tuổi, Paulo Coelho du lịch sang các nước Peru, Bolivia, Chile, Mexico, rồi đến Châu Âu và Bắc Phi. Hai năm sau, ông về lại Brazil, tham gia tích cực vào phong trào hippie, lúc này đang phát triển mạnh. Ông gặp Raul Seixas và trở thành người viết ca từ cho nhà soạn nhạc và ca sĩ nổi tiếng này. Trong nhiều năm, cả hai đă làm dấy lên phong trào nhạc rock và gây được tiếng vang lớn. Thời gian này, ông làm quen và chẳng bao lâu kết hôn với họa sĩ Cristine. Cuộc đời nhiều biến động của Paulo Coelho lại ghi thêm một sự kiện đáng nhớ: do tham gia nhiều tổ chức văn hóa nghệ thuật, năm 1974, ông bị bắt giam v́ bị cho là có nhiều hoạt động nhằm lật đổ chế độ độc tài Brazil, may nhờ hồ sơ ghi lại những năm ở bệnh viện tâm thần nên ông sớm được thả. Sau đó, ông tham gia viết bài cho các tạp chí ca nhạc, cho đến năm 1978, không chịu nổi nhịp sống nhàm chán, ông bỏ việc và bỏ luôn cả vợ, để trở lại Châu Âu du lịch. Ông dừng chân tại Hà Lan, Pháp, Tây Ban Nha, và trên con đường hành hương Compostelle ông quyết định trở thành tín đồ đạo Cơ đốc và bắt đầu chú tâm hơn vào việc thực hiện ước mơ trở thành nhà văn mà ông hằng ấp ủ từ hồi nhỏ. Tất cả những trải nghiệm này được ông thuật lại trong “Người hành hương”, cuốn sách đầu tiên của ông, xuất bản năm 1987. Một năm sau, ông viết cuốn "Nhà Giả Kim", ban đầu chỉ phát hành 900 bản tại một nhà xuất bản nhỏ ở Brazil, ít lâu sau, ông giao cho một nhà xuất bản khác và nhanh chóng sách được đón nhận nồng nhiệt, không những chỉ ở trong nước mà trên khắp thế giới. Tính đến nay đă có 65 triệu bản, được dịch ra 71 ngôn ngữ, mới nhất là bản dịch sang tiếng Malta, một đảo quốc ở Địa trung Hải. "Nhà Giả Kim" là câu chuyện đầy ẩn dụ về cuộc phiêu lưu của chàng trai trẻ Santiago. Trong khi bố mẹ cậu kỳ vọng cậu trở thành linh mục th́ Santiago chọn làm người chăn cừu để thực hiện được mơ ước được chu du đây đó. Cậu thường mơ thấy một đứa bé dẫn cậu đến chân Kim tự tháp và bảo rằng nơi đây chôn giấu một kho báu lớn. Cậu t́m đến một người giải mộng và được trả lời: “ Giấc mơ là ngôn ngữ của Chúa. Nếu Người nói bằng ngôn ngữ thế gian th́ ta giải được. Nhưng nếu Người nói bằng ngôn ngữ của tâm linh th́ chỉ ḿnh cậu có thể hiểu được thôi.” Cậu quyết định từ bỏ đàn cừu đă gắn bó với ḿnh lâu nay để lên đường t́m sang Ai Cập.. Trên bước đường phiêu lưu đầy khó khăn, trắc trở, cậu đă làm nhiều việc, gặp nhiều người và chuyện tṛ với mỗi người để dần dần tự giải được giấc mơ của chính ḿnh. Khi đến một ốc đảo, cậu được khuyên nên dừng chân bởi phía trước cậu là chiến tranh giữa các bộ tộc. Rồi cậu gặp Fatima, cô gái trên sa mạc và đem ḷng yêu ngay từ cái nh́n đầu tiên. Cậu vấp phải một sự lựa chọn nghiệt ngă: Ở lại với t́nh yêu hay tiếp tục lên đường thực hiện ước mơ? Cậu quyết định tạm biệt người yêu và đi tiếp cuộc hành tŕnh đầy gian nan. Dọc suốt chặng đường dài trước mặt, cậu chiêm nghiệm được nhiều điều: “ Sự thật lớn lao trên hành tinh này chính là: Bất kể anh là ai, bất luận anh làm ǵ, khi anh thực tâm mong muốn điều ǵ th́ đó là điều xuất phát từ cơi Tâm linh Vũ trụ. Đó là sứ mệnh của anh trong cuộc đời.” “ Nhiệm vụ duy nhất của mỗi chúng ta là thực hiện sứ mệnh của ḿnh… Khi anh thực sự mong muốn điều ǵ th́ toàn vũ trụ sẽ chung sức giúp anh đạt được điều đó.” “ Hăy lắng nghe trái tim ḿnh. Nó biết mọi điều v́ nó đến từ Tâm linh Vũ trụ và một ngày kia sẽ trở về đó.” “ Trái tim anh ở đâu th́ kho báu anh t́m cũng ở đó.” Và cậu đă lắng nghe lời của trái tim: “Ai ai trên trái đất cũng đều có một kho báu chờ đợi ḿnh. Chúng tôi, trái tim loài người, ít khi nói về những kho báu này v́ người ta không c̣n muốn đi t́m chúng nữa. Chúng tôi thường chỉ nói về chúng với trẻ con thôi. Sau đó, chúng tôi để cho cuộc đời hướng dẫn mỗi người đến với số phận của ḿnh. Song tiếc thay rất ít người đi theo con đường tiền định, con đường dẫn đến sứ mệnh và hạnh phúc.” Khi đến được dưới chân Kim tự tháp, cậu ra sức đào nhưng chẳng thấy vàng ở đâu cả mà c̣n bị một nhóm người lạ mặt đánh đập và cướp mất tiền trong túi. Khi cậu thú nhận là do nằm mơ nên mới tới đây đào t́m kho báu, một tên cho biết: " Hai năm trước, ngay chính chỗ này, tao cũng đă nhiều lần mơ rằng tao phải đi Tây Ban Nha, t́m một ngôi nhà thờ làng đă sụp đổ, nơi lũ chăn cừu thường đến ngủ với đàn cừu, ở đó có một cây sung mọc nơi nhà kho đồ lễ và nếu đào xuống dưới gốc cây sung th́ sẽ t́m thấy kho báu giấu bên dưới.Tao đâu có ngu để chỉ v́ đă hai lần mơ như thế mà vượt sa mạc." Thật lạ lùng, ngôi nhà thờ nhỏ mà bọn cướp nhắc đến chính là nơi mà Santiago vẫn thường dừng chân nghỉ ngơi với đàn cừu thuở trước. Cậu quay về chốn cũ và t́m được kho báu ngay tại nơi này. Vậy là kho báu ở ngay trong tầm tay nhưng nếu Santiago không can đảm, quyết tâm từ bỏ tất cả để tự giải mă giấc mơ của ḿnh th́ cậu sẽ không bao giờ có được t́nh yêu, hạnh phúc và thỏa nguyện. Với lối dẫn chuyện nhẹ nhàng, giản dị, thông qua những t́nh tiết ly kỳ như truyện cổ tích, Paulo Coelho đă mang đến cho người đọc một thông điệp về ư nghĩa cuộc sống: hăy biết ước mơ, lắng nghe trái tim ḿnh để quyết tâm biến ước mơ thành hiện thực. Tiểu thuyết viết với nhiều ẩn dụ, ẩn ngữ này khiến người đọc liên tưởng đến hai tác phẩm khác cũng đă rất nổi tiếng trước đó: "Le Petit Prince" của St Exupéry và "The Prophet" của Khalil Gibran. Nhiều h́nh ảnh, nhiều ư tưởng trong "Nhà Giả Kim" ( như tiếng nói của trái tim, bài học từ sa mạc, con người tự t́m cách để thực hiện “ truyền thuyết cá nhân “ của ḿnh… ) được Paulo Coelho tiếp tục khai thác trong những tác phẩm viết sau này. Người đọc quen thuộc với không khí ảo mộng, cốt truyện thần kỳ và văn phong trong trẻo của "Nhà Giả Kim" sẽ thấy hoàn toàn bất ngờ khi đọc đến "11 phút" ( 2002 ). Ư nghĩa của nhan đề này là ǵ? Đấy là thời gian mà một cô gái làng chơi phải mất cho mỗi người khách của ḿnh! ( “ Sự thực là chỉ bốn mươi lăm phút và nếu trừ đi thời gian để cởi quần áo, làm một cử chỉ âu yếm giả vờ, trao đổi vài mẩu chuyện chẳng thú vị ǵ và mặc lại quần áo, th́ thời gian thực tế để làm chuyện ấy chỉ có 11 phút.”) Như vậy là tiểu thuyết "11 phút" hẳn là viết về đề tài “ nhạy cảm” này. Paulo Coelho không ngần ngại nói thẳng từ những ḍng bắt đầu truyện : "Ngày xửa ngày xưa có một cô gái làng chơi tên là Maria. Mà khoan đă. “Ngày xửa ngày xưa” là cách mở đầu một câu chuyện dành cho trẻ em , c̣n “gái làng chơi” là ngôn ngữ người lớn. Làm sao có thể bắt đầu một cuốn sách với một mâu thuẫn rơ ràng như vậy được? Nhưng xét cho cùng, bởi v́ trong mọi khoảnh khắc của cuộc đời, chúng ta đều đặt một chân trong truyện cổ tích và chân kia trong vực thẳm, vậy th́ hăy cứ giữ câu mở đầu như vậy. Ngày xửa ngày xưa, có một cô gái làng chơi tên là Maria. Như tất cả cô gái làng chơi khác, Maria sinh ra trong trắng, ngây thơ, và vào tuổi mới lớn, cô từng mơ ước sẽ gặp được người đàn ông của đời ḿnh ( giàu có, đẹp trai, thông minh ), kết hôn với anh ta ( mặc bộ áo cưới ), có với anh hai đứa con ( sẽ nổi tiếng ), cùng ở trong căn nhà xinh ( có hướng nh́n ra biển ) ..." Maria sớm kiếm việc làm tại một cửa hàng vải, và cuộc phiêu lưu bắt đầu khi cô đi nghỉ mát tại băi biển Copacabana, một người đàn ông Thuỵ Sĩ mời cô sang nước ông làm nghệ sĩ múa samba và hứa hẹn một cuộc sống tươi đẹp với lương cao, danh tiếng và cơ hội khám phá một chân trời mới tại một thành phố xinh đẹp, trên một đất nước xa lạ cô chưa hề nghe đến tên, khác hẳn với làng quê nghèo nàn của cô. Maria tưởng chừng câu chuyện cổ tích của đời ḿnh đă bắt đầu, nhưng thực tế hoàn toàn khác. Từ mơ ước bước vào vùng ánh sáng chan hoà, cô bị đẩy vào nơi tối tăm sâu thẳm nhất: phải hành nghề mại dâm với những ràng buộc nghiệt ngă, phải tôn trọng giá cả đă định, tránh xa ma túy và nhất là không được yêu đương vớ vẩn. Vậy mà Maria là một cô gái luôn khao khát t́nh yêu, từ lúc mới 11 tuổi, cô đă thấy rung động khi trên đường đi học một bạn trai cùng trường đến hỏi mượn cây bút ch́, cô không trả lời để rồi về nhà ân hận v́ thái độ của ḿnh và mấy hôm sau muốn chuộc lại lỗi lầm nhưng không c̣n cơ hội, bạn ấy đă chuyển trường bỏ đi. Cô chấp nhận trở thành gái bán hoa và chịu khó học hỏi, kiến thức và kinh nghiệm, thủ đoạn và mánh lới, để làm vừa ḷng đủ loại khách hàng. Bao nhiêu đàn ông đă đến với cô nhưng không ai mang lại cho cô cảm giác yêu thương hay khoái lạc, v́ trong sâu thẳm tâm hồn cô, giấc mơ sẽ yêu và sẽ được yêu vẫn như một ngọn lửa âm ỉ cháy. Cho đến khi Ralf xuất hiện, mang theo ngọn gió ấm áp của t́nh yêu đích thực th́ cô mới thoát khỏi những ám ảnh tội lỗi xấu xa của t́nh dục để đến với thiên đường của mơ ước, của t́nh yêu trong sáng và hạnh phúc lứa đôi. " Làm sao anh lại có thể yêu một cô gái điếm thế? Lúc đầu anh cũng không hiểu rơ. Nhưng bây giờ, anh đă suy nghĩ kỹ về điều đó, anh nghĩ rằng v́ anh biết thân thể em không bao giờ thuộc về một ḿnh anh, nên anh phải tập trung vào việc chinh phục tâm hồn em..." Maria lẳng lặng bỏ đi, như để thử thách người khách muốn làm người t́nh này - và thử thách chính ḿnh- nào hay Ralf cũng lẳng lặng t́m theo cô, cuộc gặp bất ngờ tại Paris đủ để khẳng định sức mạnh của t́nh yêu. Tuy có những trang mô tả cảnh làm t́nh, viết bằng một giọng văn trần trụi dữ dội, "11 phút" không hề là một truyện khiêu dâm, ngược lại chỉ là một tiểu thuyết thắm đẫm tính nhân văn, cho thấy t́nh yêu khi được thăng hoa sẽ biến thành lẽ sống. " Không thể thay đổi một con người bằng tri thức, thứ duy nhất có thể làm thay đổi tâm trí một con người là t́nh yêu." Một tác phẩm nổi tiếng khác của Paulo Coelho là "Như ḍng sông đang chảy", không phải là tiểu thuyết, nhưng không biết xếp vào thể loại ǵ, vừa như tùy bút, vừa như truyện ngắn, tạm gọi là tản văn. Đây là tập hợp 101 bài viết ông đă đăng trong nhiều nhật báo và tạp chí khắp nơi trên thế giới từ năm 1998 đến năm 2005. Chuyện kể về lẽ sống, cái chết, về định mệnh, số phận, về t́nh yêu lỡ mất và t́m thấy lại..., giọng văn có khi hài hước, có khi nghiêm túc, nhưng lúc nào cũng thâm trầm sâu sắc. Viết đăng báo nên bài ngắn nhất chỉ dăm bảy ḍng, dài nhất là hai ba trang. Chú trọng đến nội dung, Paulo Coelho không cần gợi trí ṭ ṃ của độc giả bằng những cái tít giật gân. Có khi chỉ là một địa danh, nơi ông đến: Prague 1981; Copacabana, Rio de Janeiro; Jordan, Biển Chết, 21 tháng 6,2003; Tại hải cảng Miami; có khi chỉ là một thời điểm: Một ngày tháng 1, 2005; một nhân vật: Nhạc phụ của tôi, Christiano Oiticica; và hầu hết đều ngắn gọn: Đám tang của tôi; Một câu chuyện cổ tích; Sách và thư viện; Một ḿnh trên đường v.v. Đọc "Như ḍng sông đang chảy" ta như bắt gặp bản tóm tắt những giai đoạn của cuộc đời sống động của tác giả, nhiều trắc trở lắm gian truân mà không thiếu những lắng đọng trầm tư. Đằng sau h́nh ảnh một nhà văn ẩn giấu bóng dáng một con người ham đọc sách, ưa du lịch, say mê âm nhạc, thể thao. Mỗi ngày b́nh thường của Paulo Coelho bắt đầu từ việc thức dậy rất sớm, đi dạo hai tiếng đồng hồ, xong rồi lấy một trong ba chiếc cung sẵn có bắn ra hai mươi bốn mũi tên. Việc bắn cung này là thực hiện Cung đạo, một môn thể thao - vơ thuật của người Nhật ( Kyudo ), không chỉ đơn thuần là tập bắn cung sao cho chính xác mà c̣n giúp cho người luyện tập rèn luyện phẩm chất, sức mạnh tinh thần, sự am hiểu, và ḷng kính trọng giữa người với người. Mục tiêu phải đạt được chính là mục tiêu nội tại nằm trong trái tim của ư chí hơn là cái mục tiêu bên ngoài. Ông đă viết cuốn "Phương thức của cây cung", tŕnh bày và giải thích tỉ mỉ về cây cung ( là cuộc sống, cội nguồn của tất cả năng lực ), mũi tên ( là ư chí ), mục tiêu, tư thế, cầm mũi tên như thế nào, cách nắm giữ cây cung, cách giương cung, nh́n vào mục tiêu như thế nào... Cung đạo không chỉ là một môn thể thao mà là cả một triết lư. " Một lời nguyện cầu không có hành động cũng như một mũi tên không có cây cung. Một hành động không có nguyện cầu cũng như một cây cung không có mũi tên". " Khi người bắn cung giương cung lên, anh ta có thể thấy cả thế giới trong cây cung của ḿnh. Khi anh ta theo dơi đường bay của mũi tên, cái thế giới ấy đến gần anh ta hơn, vuốt ve anh ta và cho anh ta một cảm giác măn nguyện của việc hoàn thành nhiệm vụ. Là người chiến binh của ánh sáng, một khi đă thực hiện nhiệm vụ và chuyển hoá ư định của ḿnh thành động tác, th́ anh ta không c̣n sợ ǵ nữa: anh ta đă làm những ǵ nên làm. Anh ta không để ḿnh bị tê liệt v́ sợ hăi. Thậm chí nếu mũi tên không chạm vào mục tiêu, anh ta sẽ có một cơ hội khác, bởi v́ anh ta không thoả hiệp với sự hèn nhát." Thời gian cầm bút của Paulo Coelho cho đến nay tuy chưa tới 30 năm nhưng cũng đủ để ông thu hút được hàng chục triệu người đọc thuộc nhiều tầng lớp, nhiều nền văn hóa hoàn toàn khác biệt. Sự thành công này chủ yếu dựa vào các tác phẩm đầy tính nhân văn, lấy nguồn cảm hứng từ những trải nghiệm cuộc sống phong phú của ông, được viết một văn phong nhẹ nhàng, giản dị, dễ hiểu, dễ dịch. Đă rất nổi tiếng, đạt được nhiều giải thưởng giá trị, là thành viên Hàn lâm viện Văn học của Brazil từ 2002, vậy mà ngay trên quê hương của ḿnh, ông thường bị công kích là thiếu sáng tạo, quảng cáo rầm rộ mỗi lần ra sách mới và thậm chí là có khi viết sai ngữ pháp! Quen nghe những lời này, ông chỉ đáp lại là đối với ông, ông chỉ cần quan tâm tới việc sách của ông đang được đông đảo bạn đọc đón nhận. “ Tôi nghĩ là nhà văn cứ việc viết, nhà phê b́nh th́ b́nh phẩm c̣n độc giả th́ đọc sách. C̣n chuyện sách của tôi giản dị, tôi hoàn toàn tán đồng ư kiến các nhà phê b́nh. Viết giản dị là điều khó khăn nhất.” Hiện nay, Paulo Coelho vẫn c̣n sáng tác, sách mới của ông đều được dịch và được các nhà xuất bản nổi tiếng phát hành, ở Mỹ, NXB HarperCollins, ở Pháp, NXB Flammarion, và được bán trên mạng internet qua kênh Kindle. Độc giả khắp nơi trên thế giới vẫn chờ đón tác phẩm mới của ông.
Người phụ nữ được nhắc đến ở đây là bà Shirin Ebadi, một người phụ nữ Iran 56 tuổi, một nhà hoạt động nhân quyền, luật sư, đồng thời là thẩm phán, người đạt giải Nobel Hoà b́nh năm 2003 “ v́ những nỗ lực tiên phong cho sự dân chủ và quyền con người, đặc biệt là quyền phụ nữ, quyền trẻ em và quyền của người tị nạn “. Bà là người phụ nữ Iran đầu tiên, người phụ nữ Đạo Hồi đầu tiên được nhận giải thưởng. Shirin Ebadi là một trong những thẩm phán đầu tiên ở Iran và nhận được bằng luật sư của ĐH ở Tehran. Bà đă đấu tranh không mệt mỏi cho các vấn đề quyền của trẻ em và phụ nữ. Bà cũng từng giành được giải thưởng về nhân quyền có tên “Rafto Prize” ở Na Uy năm 2001. "Shirin Ebadi là một người dũng cảm và không bao giờ chùn bước trước những lời đe dọa", một thành viên của Ủy ban Nobel 2003 cho biết. “Trong 2 năm qua, một vài quốc gia đă lợi dụng sự kiện 11- 9 và cuộc chiến chống khủng bố để vi phạm các nguyên tắc quốc tế và luật nhân quyền. Các qui định nhằm hạn chế nhân quyền và các quyền tự do cơ bản đă được điều chỉnh và được hợp thức hóa dưới cái áo của cuộc chiến chống khủng bố, “ Shirin Ebadi nói. Trong bài phát biểu tại lễ nhận giải, tổ chức tại Oslo, thủ đô Na Uy, ngày 10/12, Shirin Ebadi không nêu đích danh, nhưng rơ ràng Mỹ và đồng minh chính là đối tượng chỉ trích của bà. Ebadi cũng lên án Washington đă lờ đi các nghị quyết của Liên Hiệp Quốc về Trung Đông và cuộc chiến tại Iraq. Bà cũng chỉ trích Mỹ vi phạm các công ước Geneva về đối xử với tù binh tại nhà tù quân sự của Mỹ tại đảo Guantanamo. Ebadi là người phụ nữ thứ 11 giành giải Nobel Hoà b́nh kể từ khi giải thưởng được thiết lập năm 1901.
Một tuần sau Hội chợ Sách Frankfurt 2003, tôi nhận một cuộc gọi từ nhà phát hành sách của tôi ở Na Uy. Ban tổ chức buổi hoà nhạc nhân lễ phát giải Nobel Hoà b́nh cho bà Shirin Ebadi muốn nhờ tôi viết một cái ǵ đó cho sự kiện này. Đây là một vinh dự mà tôi không nên khước từ, Shirin Ebadi là một khuôn mặt huyền thoại. Có lẽ bà thấp chưa tới một mét rưỡi, nhưng bà có đủ uy thế để nói lên những thông điệp bảo vệ nhân quyền, và tiếng nói của bà vang lên khắp cả thế giới. Cùng lúc đó, tôi lại có chút lo lắng về một nhiệm vụ như thế - sự kiện này sẽ được trực tiếp truyền h́nh đến 110 quốc gia, và tôi chỉ có hai phút để nói về một người đă cống hiến cả cuộc đời cho những người khác. Tôi tản bộ trong khu rừng gần nhà máy xay cũ kỹ nơi tôi sống ở châu Âu. Đă có lúc tôi định gọi điện thoại cho họ biết rằng tôi không thể nghĩ ra điều ǵ để nói; thế nhưng, điều làm cho cuộc sống thú vị lại là những thử thách ta phải đối diện, và như thế, cuối cùng tôi chấp nhận lời mời. Tôi du hành đến Oslo vào ngày 9 tháng 12, và ngày hôm sau - một ngày nắng đẹp - tôi có mặt trong hàng khán giả tại buổi lễ trao giải. Những cửa sổ rộng lớn của toà đại sảnh mở ra trước khung cảnh của hải cảng, nơi, cách đây hai mươi năm, cũng vào mùa này, tôi đă ngồi với vợ, nh́n ra biển lạnh buốt và ăn những con tôm vừa được những tàu đánh cá mang vào. Tôi nghĩ về cuộc hành tŕnh dài đă mang tôi từ hải cảng đó đến căn pḥng này, nhưng những hồi ức của tôi bị cắt ngang bởi những tiếng kèn trumpet và sự xuất hiện của Nữ hoàng cùng hoàng gia. Ban tổ chức trao tặng giải thưởng và Shirin Ebadi phát biểu một bài diễn văn đầy nhiệt huyết, kịch liệt phản đối thái độ của một vài chính quyền đang sử dụng cái gọi là chiến tranh chống khủng bố như một sự bào chữa để cố gắng tạo ra một loại nhà nước cảnh sát toàn cầu. Đêm hôm đó, tại buổi hoà nhạc vinh danh người nhận giải, nữ diễn viên Catherine Zeta - Jones công bố rằng bài viết của tôi sẽ được đọc. Ngay lúc đó, tôi nhấn nút trên điện thoại di động của ḿnh, và chuông điện thoại reo lên tại nhà máy cũ kỹ nơi tôi sống ( điều này đă được xếp đặt trước), và vợ tôi bất ngờ cùng có mặt với tôi để lắng nghe Michael Douglas đọc những lời tôi viết. Đây là những ǵ tôi viết, những lời mà tôi nghĩ là thích hợp cho tất cả những ai đang nỗ lực để tạo ra một thế giới tốt đẹp hơn. Nhà thơ xứ Ba Tư Rumi có lần nói rằng cuộc đời giống như một sứ giả được nhà vua gởi đến một đất nước khác để thực hiện một trọng trách. Sứ giả có thể làm hàng trăm việc khác nhau trên đất nước kia, nhưng nếu người ấy không hoàn thành chỉ riêng cái trọng trách được giao phó, th́ kể như chưa có việc ǵ đă làm: Xin vinh danh người phụ nữ, người đă hiểu được trọng trách của ḿnh, Xin vinh danh người phụ nữ, người đă nh́n vào con đường phía trước, và biết rằng hành tŕnh của ḿnh đầy khó khăn. Xin vinh danh người phụ nữ, người đă không cố gắng để xoa dịu những khó khăn này, nhưng, ngược lại, đă lên tiếng chống lại chúng và phơi bày chúng rơ ràng trước mắt mọi người, Xin vinh danh người phụ nữ, người làm cho những kẻ cô đơn bớt đơn độc, người nuôi dưỡng những ai khao khát công lư, người làm cho kẻ áp bức cảm thấy đau khổ như những người bị áp bức. Xin vinh danh người phụ nữ, người luôn mở rộng cửa, với đôi tay luôn làm việc và đôi chân luôn bước tới. Xin vinh danh người phụ nữ, người là hiện thân của những câu thơ của một nhà thơ Ba Tư khác, Hafez, khi ông ta nói: Thậm chí bảy ngàn năm của niềm vui cũng không thể biện minh cho bảy ngày áp bức. Xin vinh danh người phụ nữ, người có mặt đêm nay, cầu mong bà là mỗi người của chúng ta, cầu mong cho tấm gương của bà được truyền bá, cầu mong cho bà vẫn c̣n nhiều ngày khó khăn trước mặt, để bà có thể hoàn tất công việc của bà, nhờ đó mà trong những thế hệ tiếp theo, ư nghĩa của chữ “ bất công “ sẽ chỉ được t́m thấy trong những định nghĩa của từ điển và không bao giờ có trong đời sống con người.
Và cầu mong cho bà du hành một cách chậm răi, bởi v́ bước chân của bà là
bước chân của sự chuyển hóa, và sự chuyển hoá, sự chuyển hóa đúng nghĩa,
luôn luôn cần một thời gian rất dài. THÂN TRỌNG SƠN dịch và giới thiệu Tháng 4/2024 ( theo bản tiếng Anh của Margaret Jull Costa,
trích Like the Flowing River, trang 67-69 )
|
