|
TỪ NHỮNG HẠT TUYẾT RƠI Tùy bút
Lần đầu tiên thấy tuyết, chỉ một lớp mỏng phủ nhẹ lên thảm cỏ sau vườn cũng làm tôi xao xuyến. Thế là hăng hái mặc thêm áo ấm, mở cửa bước ra ngoài, chụp vài tấm h́nh hoa tuyết, nghe dưới chân mát rượi, xào xạc như đang đi trên bọt xà bong. Cô bạn ở Austin gọi về, khoe: “Ḿnh đang ngắm tuyết nè.” Tôi vui theo: “Houston cũng đang có, nhiều lắm.” Anh bạn Dallas nhắn vào messenger, hơi ganh tị một chút: “Chờ hoài không thấy tuyết, chi lạ rứa hè?” Tôi chưa kịp trả lời th́ một bài thơ xuất hiện: “Tuyết trắng lạnh rơi rơi, sân chùa mưa nhè nhẹ, tiếng mơ chuông khe khẻ, phiền năo ḷng vơi vơi…” xuất khẩu thành thơ là biệt tài của một nhân vật hiện ở chùa Đạo Quang, không nói, các bạn PCT biết đó là ai rồi.
Nắng lên, tuyết tan dần, bỗng nhớ đến Tuyết, nhỏ bạn thân hồi tiểu học, biết bao kỷ niệm từ thời con nít cho đến tuổi bà già, buồn vui lẫn lộn trên gịng đời xuôi ngược, nắng lửa mưa dầu. Hai đứa đạo Phật nhưng lại học trường ḍng Mai Khôi, cùng ở trên đường Chi Lăng (Gia Hội cũ), nhà tôi số 69, nhà nó 47, cách nhau ngă ba Trung Bộ, giữa 2 rạp ciné Châu Tinh và Gia Hội, dập d́u tài tử giai nhân mỗi cuối tuần. Hồi đó, hai đứa có thói quen, cứ chờ đổi phim là rủ nhau đến pḥng vé xin cho được programme mới (tờ giới thiệu phim) đem về làm bộ sưu tập, rồi suốt ngày cùng bầy nhóc trong xóm chơi đánh thẻ, ô làng, ù mọi, nhảy dây… Noel năm nào cũng ở lại trường theo các soeur đi nhà thờ xem Chúa giáng sinh.
Mùa hè năm tôi sắp lên lớp nh́ (lớp 4 bây giờ), ba tôi chuyển vào Đà Nẵng. Tuy c̣n bé, Tuyết vẫn siêng viết thư thăm, chữ nắn nót ngoài phong b́, ghép tên nó vào tên tôi, Ái Tuyết –Tuyết Ái, nội dung thư nào cũng oán trách cái đèo Hải Vân độc ác, ngăn cách t́nh bạn chúng ta. Nhưng tôi đâu có đi luôn, tháng nào tôi cũng ra Huế thăm ông bà ngoại và các d́. Tôi học Phan Châu Trinh, Tuyết vào nội trú Jeanne d’ Arc, hai đứa đă bước vào tuổi tṛn trăng, gặp nhau hoài. Mỗi lần tôi về ngoại, hai đứa thường đến tiệm ảnh nổi tiếng Mily chụp h́nh, dạo phố hoặc đón xe đ̣ lên Ngự B́nh, An Lăng ăn bánh bèo chén. Nhớ hoài ngày đám cưới Tuyết, Huế ngập lụt. Đà Nẵng cũng mưa to gió lớn, tôi lại sắp sinh em bé nên không ra chia vui cùng bạn được. Tuyết theo chồng vào Cam Ranh và từ đó, hai đứa bặt tin nhau.
Sau tháng tư 75, tôi chạy vào Sài G̣n. Không nghề nghiệp, không hộ khẩu, biết làm ǵ bây giờ. Thế là bắt chước bà chị dâu, mua đi bán lại áo quần cũ ở chợ Nguyễn Tri Phương. Càng làm càng cụt vốn, bởi tôi không có tay buôn bán, khù khờ, cả tin, lúc nào cũng bị hớ. Có lần tôi mua được một cái áo kim tuyến rất đẹp giá 12 đồng, cẩn thận treo lên vách sạp, chắc thế nào cũng có lời, mặc cho bà chị lắc đầu ngán ngẩm: “O có điên không? Thời buổi đói rách như ri ai mà mặc áo ḷe loẹt như hát bội rứa?” “Em thấy đẹp mà, thế nào cũng có người thích như em.” Mà thiệt, nhiều người dừng lại nh́n, vuốt ve làn vải mịn, ngắm nghía những hạt cườm lóng lánh… nhưng không ai trả đến 8 đồng.
Giữa lúc xấc bấc xang bang, tôi gặp lại Tuyết. Tuyết chạy từ Cam Ranh vào, nương náu cùng gia đ́nh ở ngă tư Phú Nhuận. Ba Tuyết có xưởng nước đá ở Huế, bây giờ vào Sài G̣n cũng thuê mặt bằng, trang bị máy móc, rồi xin giấy phép kinh doanh làm nước đá và kem cây. Nhờ kinh nghiệm và vận may, Sài G̣n lại luôn nóng nực, nên bước đường kinh doanh của ông thênh thang rộng mở, dư sức nuôi bầy con trên 10 đứa, Tuyết là đứa thứ tư. Chồng đi học tập, Tuyết được ba mua cho căn nhà nhỏ ở đường Phan Xích Long, mở tiệm tạp hóa sống qua ngày. Thời gian này, chúng tôi gặp nhau hoài, không có chuyện chi nói ngoài những lời than thở cho số phận hẩm hiu. Một hôm, Tuyết hỏi: “Mi có rảnh không? Mi có biết may, biết thêu không?” Bất ngờ, tôi trố mắt: “Hỏi chi vô duyên rứa, tao ăn là giỏi chớ may thêu chi.” Tuyết th́ thào: “Cho mi hay, tao sắp mở tiệm bán quần áo may sẵn.” “Th́ mở đi, ai cấm.” “Nhưng tao muốn may thêm quần áo kiểu độc đáo, không đại trà quê sến như hiện nay. Tao muốn mi giúp.” “Trời đất, tao mù may vá, làm chi được.” Tuyết đưa tôi lên mây: “Mi học giỏi, thông minh, vẽ đẹp, khéo tay, mi sẽ sáng tạo kiểu (hồi đó, chưa có khái niệm “thiết kế thời trang”) dùm tao. Tao sẽ cho mi đi học –rồi triết lư ngang như cua –trên đời này học chữ là khó nhất, mi làm được th́ ba cái thêu may ni đâu nhằm nḥ chi.” Tôi bối rối, không gật đầu e cũng mệt.
Nhớ buổi trưa nắng chang chang, Tuyết cùng tôi đi xe lam vào Chợ Lớn, xa lắc lơ, h́nh như qua khỏi dốc cầu Nhị Thiên Đường, đến một ngôi nhà xây theo kiểu đền chùa cũ kỷ. Một bà trung niên béo ú bước ra chào mời đon đă. Nơi đây trưng bày nhiều máy may, máy vắt sổ, vải vóc, chỉ thêu… Tuyết nói: “Tao sẽ mua cho mi một cái máy may, rồi bà này sẽ dạy mi may và thêu.” Tôi bảo: “Sao mi không kêu mấy người thợ may, thợ thêu chuyên nghiệp, có phải khỏe hơn không?” “Tao không thích người lạ.” Nghĩ đến con đường xa diệu vợi, đạp xe đi học chắc chết, tôi nói: “Thôi, để tao học gần nhà cũng được, thiếu ǵ chỗ.” Tuyết nghi ngờ: “Mi phải giúp tao, hứa đi. Cũng c̣n lâu, qua tết, ba tao mới bỏ vốn cho tao, mi dư thời gian học mà” Tôi ngần ngại, bàn lùi: “ Chỗ này vắng vẻ, tao nghĩ không có khách đâu, sợ ế đó.” “Không phải, mở tiệm ở nhà ba tao ngoài ngă tư Phú Nhuận, mặt tiền ngon lành.”
Bà thợ may quen trong xóm nhận lời giúp tôi, hướng dẫn những bước căn bản, từ đó phăng ra kiểu này kiểu nọ. Thời bao cấp ăn toàn cơm độn khoai sắn, bo bo, làm ǵ có vải thực hành, nên suốt ngày cắt mẫu trên giấy báo rồi may bằng kim chỉ b́nh thường, kết quả là tôi cũng thành thạo và sáng tác ra nhiều tác phẩm giống như… hàng mă bán ngoài chợ. Học thêu mới gian truân. Tôi được giới thiệu một cao thủ thêu ngoài đường Vơ Di Nguy mở lớp dạy tại nhà. Con nhỏ này đẹp theo kiểu gái quê nhưng chảnh thấy ớn, cái miệng không bao giờ để đâm da non, chẹc chẹc tối ngày. Đúng là đồ con nít ranh, dễ gai quá, nhưng tôi cũng ráng nhịn, bởi v́ nó có nhiều mẫu mă độc đáo và chỉ bảo rất tận t́nh, dễ hiểu. Ban đầu, thêu hoa lá măi cũng chán, tôi ngơ ư muốn học mẫu “những cánh hạc trong trăng” th́ nó nói thẳng vào mặt tôi: “Cô chưa đủ tŕnh độ.”
Từ ngày phải buông cây bút xuống, tôi nghĩ ḿnh không c̣n một niềm đam
mê nào khác. Vậy mà lạ, tôi bỗng t́m được cảm hứng trong công việc mới,
say sưa thêu và tập luyện suốt ngày. Thích nhất là lựa mẫu, chọn màu,
pha màu, tỉa hoa… nh́n những cánh hoa mơn mởn chuyển từ đậm đến nhạt dần,
sợi dây leo mềm mại quấn quít bên những búp lá xanh tươi, những chấm
nhụy ngọc lung linh giữa đóa hướng dương vàng nắng… hiện dần trên mặt
vải, dưới những ngón tay tôi, mới kỳ diệu làm sao! Khi tôi đă may thêu
nhuần nhuyễn th́ cũng vừa lúc Tuyết mở tiệm và tôi bắt đầu… múa gậy vườn
hoang. Thôi th́ “thiết kế” đủ kiểu, cổ rộng cổ hẹp, chữ U chữ V, cánh
sen, tai bèo, thắt nơ, gài nút… Khách tới lui nườm nượp, hàng chạy như
tôm tươi, may không kịp bán. Cháy hàng nhất là áo Hạ Uy Di (Tuyết đặt
tên, tôi không ư kiến), vải toan rẻ tiền in h́nh chim c̣, hoa ḥe hoa
sói cùng dăy dừa xanh bát ngát, biển trời mênh mông… kiểu này cắt may
rất giản dị, tay ngắn, eo thuôn, cổ bẻ bằng thun bán sẵn, đủ màu, chỉ
việc mua về ráp vào, sao cho hài ḥa màu sắc là được. Một vốn bốn lời,
Tuyết bảo: “Mi thấy chưa, ở hiền gặp lành, Trời thương tụi ḿnh đó.” Tôi
th́ cứ nghĩ mẹ tôi đang phù hộ con gái cưng của bà. Bây giờ nghĩ lại,
sao thấy hồi đó ḿnh giống như Đàm Vĩnh Hưng và Hồ Ngọc Hà quá, hát
không ra hơi mà fan th́ cứ ào tới, xô ra không hết
Tôi không cho Tuyết nhận hàng thêu v́ thấy ḿnh chưa đủ sức. Chỉ nhận theo cảm t́nh với những người quen, nghĩa là đừng tỏ ra “thượng đế” với tôi, phải thông cảm tôi là thợ thêu nghiệp dư, dù có… xấu một chút cũng đừng chê té tát như tôi đă từng thấy trong các cửa hàng thêu. Vậy mà cũng đắt khách, có nhiều người hài ḷng may thêm áo đưa tôi “múa kim” nữa. Thôi th́ đủ thứ: hoa hồng, hoa lan, chim chóc, vịt Đô Nan, X́ Trum, hoàng hạc… chỉ có kiểu đục những lỗ li ti trước ngực rồi thêu hoa xung quanh là tôi làm không được v́ rút chỉ quá đau mắt.
Hiện giờ, tiệm quần áo ấy đă trở thành cửa hàng Thời trang An Nhơn, vẫn ở ngă tư Phú Nhuận, phát triển rất qui mô, chủ là cô em gái Tuyết, dân Sài G̣n thời thượng không ai là không biết.
Có nhiều người, lúc trẻ b́nh thường, nhưng đến khi già th́ lại đẹp lăo ra. Đó là trường hợp của Tuyết. Bây giờ Tuyết đúng là có nhan sắc của một mệnh phụ phu nhân, với mái tóc bạch kim đặc biệt. Cuộc sống hạnh phúc bên chồng con đă làm tinh thần Tuyết thanh thản nhàn hạ, sống vui sống khỏe, hăng say hoạt động trong nhóm thiện nguyện Jeanne d’Arc. Lúc tôi c̣n ở Sài G̣n, Tuyết cũng gia nhập đám bạn bè PCT của tôi đi chơi đây đó. Bây giờ mỗi lần về, tôi thường ghé ở nhà Tuyết vài ngày và cùng họp bạn như những năm xưa.
Tôi có cô bạn nhỏ, lúc nào cũng bị bạn bè ganh ghét, nói xấu này nọ, nên
như con chim bị thương, thấy cành cây cong là sợ, luôn đề cao cảnh giác,
cuộc sống không nhẹ nhàng chút nào. Tôi nghĩ, khóc cũng phải sống, mà
cười cũng phải sống, thôi cứ cười đi cho đời vui tươi hơn
Trích đoạn trong Diễn Đàn Sinh Hoạt Web Phan Châu Trinh –Một Thời Để Nhớ: “Tôi nhận công tác đưa Ngân đến gặp Tuyết Ái. Hồi đó, bạn bè gọi Ái là Tuyết Ái theo bút hiệu mà Ái đă ghi trên một số bài có đăng trên báo. Ái có nước da mặt trắng mịn tự nhiên, cười rất tươi, tóc đen mượt, uốn thả dài, đôi lúc ngồi trong lớp học tay chống cằm trông rất sầu mộng. Tôi chẳng nhớ lúc nào, bút hiệu Tuyết Ái đổi thành Thùy An. Đúng như hẹn trước, chúng tôi đến nhà Tuyết Ái, Ngân vào đề trực khởi, ngơ ư ngay với Ái là muốn được phổ nhạc bài thơ Hờ Hững…”
Nhật Ngân đă đến nhà, hát cho tôi nghe bài thơ phổ nhạc (1963), anh cho biết ca sĩ Mai Hương có hát trên đài phát thanh một lần rồi thôi. Dù bài hát mờ nhạt nhưng đó cũng là một kỷ niệm đẹp thời hoa niên rất đáng trân trọng. Viết câu chuyện này, mục đích “giải đáp thắc mắc” cho các bạn, Tuyết Ái đổi thành Thùy An từ sau 1964 (vẫn giữ chữ T và A). Lư do giản dị, tại không muốn dùng tên thật nữa, vậy thôi.
T.A – Houston, Noel 2017 |
