Nguyễn Tấn Lai
HOÀNG HẬU NAM PHƯƠNG
LÚC CUỐI
ĐỜI
Hồi c̣n rất nhỏ
(1952) chúng tôi (người Viết) theo học tại trường Trung Học
Phương Mai, một trường Trung Học Công Lập đầu tiên của Việt Nam
tại Dalat. Trường nầy, theo biến cố lịch sử đă lần lượt đổi tên
thành trường Quang Trung rồi kế tiếp là trường Nữ Trung Học Bùi
Thị Xuân. Một hôm người bạn học cùng lớp là Lê Văn Lộc và người
cậu của anh, sau nầy là nhà văn Bữu Ấn. Hai anh bạn học nầy là
người xứ Huế lại có liên hệ đến Hoàng Tộc nên cứ nằng nặc rủ tôi
đi xem mă ông Nguyễn Hữu Hào bởi v́ công chúa Phương Mai là cháu
ngoại của ông Hào. Lê Văn Lộc khi lớn lên được nhiều người biết
đến tên từ trước năm 1975, đó là nhạc sĩ quá cố tên Phương của
cặp nghệ sĩ Lê Uyên Phương.
Mộ Ông Bà Nguyễn Hữu Hào nằm về phía Bắc thác Cam Ly trên một
ngọn đồi rất cao, thoáng mát với quanh năm gió lùa về từ những
rừng thông cao chất ngất rất ư thanh thản. Từ chân đồi đến phần
mộ trên đỉnh đồi cao phải leo lên hơn 500 bực tam cấp. Phần mộ
Ông Bà Nguyễn Hữu Hào, thời đó, chỉ là hai khối xi măng rất cao
nằm song song cạnh nhau trong một nhà mồ rộng thênh thang đầy
gió lộng và chỉ có vậy thôi, thời đó, chúng tôi không thấy có ǵ
đặc biệt xung quanh. Đi lên rồi đi xuống gần ngàn bực cấp đôi
chân mỏi đến ră rời!
Nhà tỷ phú Nguyễn Hữu Hào, một đại điền chủ ở G̣ Công, một trong
những người giàu có nhất nh́ ở miền Nam thời Pháp Thuộc. Tại
Sàig̣n ngày nay vẫn c̣n một nhà thờ mang tên người bỏ tiền ra
xây cất đó là Nhà Thờ Huyện Sĩ. Ông Huyện Sĩ có tên là Lê Phát
Đạt và cũng là người anh vợ của ông Nguyễn Hữu Hào. Nhà tỷ phú
Nguyễn Hữu Hào có một người con gái rất xinh đẹp là cô Nguyễn
Hữu Thị Lan sinh năm 1914. Cô Lan xinh đẹp đó được Ba Mẹ gửi
sang Pháp năm 12 tuổi và theo học trường Trung Học Couvent Des
Oiseaux (Paris - Pháp). Cô Lan nổi tiếng xinh đẹp với ba lần
liên tiếp đoạt vương miện Hoa Hậu Đông Dương. Cô Lan đỗ Tú Tài
Toàn phần vào năm 1932 khi vừa đúng 18 tuổi.
Theo chuyến tàu của hăng Messagerie Maritime trở về nước từ
Marseille (Pháp) đến Cap Saint Jacque (Vũng Tàu VN). Suốt hơn
một tháng lênh đênh trên biển, cô Marie Thérèse Nguyễn Hữu Thị
Lan chỉ từ xa xa nh́n được thiên nhan của vị vua nước Việt Nam,
thời đó, rất đẹp trai và c̣n rất trẻ, chỉ mới 20 tuổi. Hoàng Đế
Bảo Đại trở về Việt Nam cùng trên một chuyến tàu.
Về Việt Nam được ít lâu và khi vua Bảo Đại lên nghĩ mát tại
Dalat và bởi sự giàn xếp của vị Toàn Quyền Pháp Pasquier và viên
Đốc Lư Darle (Thị Trưởng) Dalat. Tại khách sạn Langbian Palace,
Cô Marie Thérèse Nguyễn Hữu Thị Lan được giới thiệu đến vị Hoàng
Đế đang c̣n độc thân Bảo Đại.
Cựu Hoàng Bảo Đại viết trong cuốn hồi kư mang tên Le Dragon
D’Annam (Con Rồng Việt Nam) ở trang 63 ông viết (Tiếng Pháp):
"... Dans les salons du Langbian Palace, me présente une juene
fille... Elle vient de terminer se études au Couvent Des
Oiseaux, en France. Elle a dix huit ans..." (Tại pḥng khánh
tiết Khách sạn Palace, Tôi được giới thiệu với một thiếu nữ c̣n
rất trẻ, mới 18 tuổi, vừa hoàn tất việc học từ trường Couvent
Des Oiseaux ở Pháp...)
Nhờ theo học một trường thuộc nhà Ḍng, được các nữ tu chỉ dạy
các lễ nghi Tây Phương đối với Vua Chúa nên hôm đó, lúc vừa diện
kiến Bảo Đại, Nguyện Hữu Thị Lan đă quỳ gối và cuối đầu sát mặt
đất để tỏ ḷng tôn kính nhà Vua. Lẽ tất nhiên, một vị vua trẻ
tuổi và hào hoa như vua Bảo Đại th́ làm sao không thể không xiu
ḷng trước sắc đẹp mỹ miều của Nguyễn Hữu Thị Lan. Và chuyện sẽ
đến đă đến. Bảo Đại say mê Nguyễn Hữu Thị Lan và khi Bảo Đại hỏi
cưới th́ gia đ́nh Ông Nguyễn Hữu Hào ra điều kiện: (1) Nguyễn
Hữu Thị Lan phải được tấn phong Hoàng Hậu ngay trong ngày cưới.
(2) Được giữ nguyên đạo Công Giáo, và các con khi sinh ra phải
được rửa tội theo luật Công Giáo và giữ đạo. (3) Riêng Bảo Đại
th́ vẫn giữ đạo cũ là Phật Giáo. (4) Phải được Ṭa Thánh La Mă
cho phép đặc biệt hai người lấy nhau và giữ hai tôn giáo khác
nhau.
Bởi vậy cuộc hôn nhân giữa Bảo Đại và Nguyễn Hữu Thị Lan gặp
phải rất nhiều phản đối của Triều Đ́nh v́ đa số người trong
Hoàng Tộc, thời đó, đều theo Phật Giáo. Một lần, trước Hoàng Tộc
Vua Bảo Đại nói: "Trẫm cưới vợ cho Trẫm đâu phải cưới vợ cho cụ
Tôn Thất Hân và Triều Đ́nh" ( Đại Lăo rất uy quyền của Triều
Đ́nh Huế thời đó là Cụ Tôn Thất Hân: Viện Trưởng Viện Cơ Mật
kiêm Thượng Thư Bộ H́nh (Bộ Tư Pháp) là người chống đối quyết
liệt nhất khi Bảo Đại quyết định thành hôn với Nguyễn Hữu Thị
Lan một người theo Thiên Chúa Giáo).
Người con gái đến từ Phương Nam mang theo cái hương thơm Miền
Nam đă quyết định bước qua ngưỡng cửa hoàng cung, vào Cấm Thành.
Và do t́nh yêu gắn liền với định mệnh, một định mệnh không khỏi
trớ trêu, vào buổi sáng mùa Xuân đó, cả một cuộc đời mới đă mở
ra. Bỗng chốc cô trở thành Hoàng Hậu của cả nước. Từ nay không
c̣n ai nhắc đến cái tên Marie Thérèse Nguyễn Hữu Thị Lan nữa. Cô
là Nam Phương Hoàng Hậu. Ḷng chất đầy cảm xúc suốt hành tŕnh
từ Nam ra Huế, chen lẩn lo âu và sung sướng trong niềm hân hoan
không tả xiết, mĩm cười chấp nhận những ǵ sắp xảy ra cho ḿnh.
Lần đầu tiên trong triều Đ́nh Huế, có một phụ nữ xuất hiện giữa
Triều Đ́nh. Bảo Đại giải thích thêm về hai chữ Nam Phương như
sau: "Tôi chọn tên trị v́ cho bà Hoàng Hậu mới Nam Phương có
nghĩa là hương thơm của Miền Nam (Parfume du Sud) và Tôi cũng ra
một chỉ dụ cho phép Bà được phục sức màu Vàng - Màu dành riêng
cho Hoàng Đế".
Đám cưới của vị thiếu quân hào hoa Bảo Đại lúc 21 tuổi và một nữ
lưu tràn trề hương sắc miền Nam mới lên 19 tuổi đă diễn ra tại
Huế ngày 23 tháng 4 năm 1934, trước sự hiện diện của đ́nh thần
và đại diện nước Pháp tại Điện Cần Chánh. Triều đ́nh đứng thành
hàng dọc theo tấm thảm hai màu Vàng và Đỏ dành riêng cho Hoàng
Đế.
Bà Nam Phương, mặc áo thụng. Chân đi hài mũi cong, đầu đội vương
miện đính 9 con Phượng bằng vàng thật và nhiều ngọc ngà châu báu
óng ánh. Bà Nam Phương đi dến giữa tấm thảm, cả Triều Đ́nh cúi
rập đầu vái chào. Với một vẽ đẹp lộng lẫy, Bà đi thẳng vào pḥng
lớn giữa lúc nhà Vua đang ngồi trên ngai vàng. Sau đó, Hoàng Đế
và Hoàng Hậu sánh vai bước đi trong tiếng nhạc mừng qua Tử Cấm
Thành và vào Điện Kiến Trung, nơi ở và làm việc của Hoàng Đế.
Ngay ngày hôm đó Nguyễn Hữu Thị Lan được tấn phong làm Hoàng Hậu
với danh hiệu Nam Phương. Sự kiện Nguyễn Hữu Thị Lan được tấn
phong làm Hoàng Hậu ngay sau khi cưới là một biệt lệ đối với các
bà vợ Vua triều Nguyễn. V́ 12 đời vua nhà Nguyễn trước Bảo Đại,
các bà vợ Vua chỉ được phong tước Vương Phi và đến khi chết mới
được truy phong Hoàng Hậu.
Lần đầu tiên, trong hoàng cung triều đ́nh nhà Nguyễn, vóc dáng
một người phụ nữ uy nghi, đoan trang đem lại những nét đổi mới
trong sinh hoạt cung đ́nh: Giản dị hóa lễ nghi, giản dị hóa
những tương quan giao tiếp giữa bầy tôi và chủ, tư tưởng phóng
khoáng, ngay thẳng, ghét những xun xoe xu nịnh, những lời đàm
tấu. Nam Phương Hoàng Hậu là người phụ nữ Việt Nam đầu tiên cùng
vua tiếp đón các nguyên thủ quốc gia khác trong vai tṛ đệ nhật
phu nhân như thời đại nầy. Toàn Quyền Decoux đă hết lời khen
ngợi bà Nam Phương là người đức hạnh, nề nếp, một sự tổng hợp
hai nền văn hoá Đông Tây.
Đêm 4 tháng 1 năm 1936, người dân Huế nghe những tiếng súng bắn
mừng, báo tin Nam Phương đă hạ sanh, và lờ mờ sáng lại một lần
nữa 7 tiếng súng thần công làm lay động cả Hoàng Thành, báo hiệu
Nam Phương đă sanh ra một hoàng tử. Người đó chính là Đông Cung
Thái Tử Bảo Long. Hoàng Hậu Nam Phương và Vua Bảo Đại có tất cả
5 người con: Thái Tử Bảo Long (4/01/1936) - Công Chúa Phương Mai
(01/08/1937) - Công Chúa Phương Liên (03/11/1938) - Công Chúa
Phương Dung (05/02/1942) - Hoàng Tử Bảo Thắng (09/12/1943).
Sau biến cố lịch sử tháng 8 năm 1945. Bảo Đại thoái vị và một
thời gian sau trong bối cảnh nhà Nguyễn suy vong, Bảo Đại càng
ngày càng mất hết quyền lực, rồi th́ danh sách những người đẹp
lăng nhăng với Bảo Đại thêm dài: Mộng Điệp, Lư Lệ Hà, Hoàng Tiếu
Lang (Jenny Woong). Thời gian sau là Phi Ánh, Vicky, Clément,
Monique Baudo... Cứ thế, Bà Nam Phương ẩn nhẩn trong cô đơn chịu
đ̣n một ḿnh theo cái cách của một bậc mẫu nghi thiên hạ được ăn
học, có nhân cách. Để rồi cuối cùng Bà Nam Phương tự chọn con
đường của ḿnh là phải đi xa, giả từ vinh hoa phú qúy và nhất là
chấp nhận sự quên lăng của Hoàng Thượng. V́ vậy, kể từ năm 1950
ḍng họ Nguyễn và Bảo Đại kể như không c̣n trong mắt bà nữa.
Năm 1950, Bà quyết định mang các con sang Pháp sống ở Paris,
phần lo chuyện học hành cho các con, phần tránh xa những nhớp
nhúa của dư luận. Đến năm 1958, để tránh mặt gia đ́nh, người
quen và báo chí Bà Nam Phương mua lại một khu nhà của dân quư
tộc tại một nơi có địa danh là làng Chabrignac thuộc Tỉnh
Corrèze nằm cách xa Paris 500Km về phía Nam. Một lâu đài có 32
buồng, 4 pḥng khách và 7 pḥng tắm tọa lạc trên một khu đất
rộng 160 mẫu có tên là Trang Trại La Perche (Domain De La
Perche). Bà sống ở nơi nầy trong yêng ắng và đơn độc. Các con
của Bà học hành và làm việc ở xa, thỉnh thoảng mới về thăm Bà.
Riêng cựu hoàng Bảo Đại th́ ít khi về thăm bà ở nơi nầy. Dân ở
trong làng nói rằng vài lần Bảo Đại có ghé thăm nhưng mới nghe
xe ông về th́ thoắt một chốc xe ông đă lại quay đi! Có dư luận
cho rằng Bà Nam Phương bị bệnh ngứa nặng và lăng tai nên Bảo Đại
không thích gần gũi!
Bà Nam Phương với tháng ngày c̣n lại tại Chabrignac trong cô đơn
đă từng bước, từng bước đi đến chỗ để về! Mỗi ngày, mỗi năm
tháng, cứ héo ṃn như cái cây không có nước, cứ ủ rủ cho đến lúc
tàn lụi. Ngày một ngày hai, mỗi ngày vẫn phải chạm trán với cái
sống thực bên ngoài và nỗi cô đơn ở bên trong. Nỗi cô đơn từ mọi
phía. Nỗi cô đơn cả đời. Sức khoẻ th́ càng ngày càng suy yếu về
bịnh suyễn và tim. Tháng ngày vẫn trôi qua trong niềm hy vọng cứ
dần dần tan bởi những câu hỏi về cuộc đời, về cớ sự đa đoan, về
t́nh người và cuối cùng là t́nh vợ chồng!
Một lần, sau chuyến đi chơi về, Bà thấy đau ở cổ. Bác Sĩ đến
khám bệnh nói Bà bị viêm cổ họng nhẹ. Không ngờ sau đó bà bị khó
thở. Hai người giúp việc vội chạy đi t́m bác sĩ ở làng bên, cách
mươi cây số và khi bác sĩ chưa đến th́ Bà Nam Phương càng lúc
càng khó thở hơn và trái tim của Bà đă ngừng đập ở tuổi đời mới
có 49. Đó là ngày 14 Tháng 9 Năm 1963!
Theo Tôn Thất An Cựu viết trong Đặc San "Huế" th́ đám tang của
Bà Hoàng Hậu Việt Nam lưu vong được tổ chức một cách rất sơ sài.
Hôm đưa đám, ngoài hai Hoàng Tử và ba Công Chúa đi bên cạnh quan
tài mẹ không có một người bà con nào khác và Cựu Hoàng Băo Đại
cũng không có mặt. Bởi v́ khi hay tin mẹ chết Công Chúa Phương
Liên tức tốc đánh điện báo tin cho Cựu Hoàng nhưng gặp lúc Cựu
Hoàng đang đi chơi xa với Bà Mộng Điệp v́ vậy nên không hay biết
ǵ và đă vắng mặt.
Nếu xưa, khi đặt chân vào làm dâu trong triều đ́nh nhà Nguyễn,
với một đám cưới trọng thể, uy nghiêm dưới sự chứng kiến của tất
cả quần thần văn vơ th́ trong giờ phút lâm chung, ngoài những
người giúp việc, bên cạnh bà không có một người thân. Đám tang
thưa thớt, vắng vẽ, không có tiếng khóc, không lời ai điếu. Báo
chí Việt Nam tới hàng chục năm sau vẫn không biết Bà Nam Phương
Hoàng Hậu cuối cùng của triều Nguyễn mất bao giờ!
Mộ của Bà Nam Phương rất đơn sơ, trên phần mộ dựng một tấm bia
nhỏ quen thuộc của người b́nh dân Việt Nam. Hai mặt bia có khắc
chữ Hán và chữ Pháp. Mặt trước khắc chữ Hán "Đại Nam Nam Phương
Hoàng Hậu Chi Lăng" (Lăng Mộ của Hoàng Hậu Nam Phương Nước Đại
Nam). Mặt sau chữ Pháp: "Ici Repose L’Impératrice D’Annam Née
Marie Thérèse Nguyễn Hữu Thị Lan" (Đây Là Nơi An Nghĩ Của Hoàng
Hậu An Nam, Nhũ Danh Marie Thérèse Nguyễn Hữu Thị Lan)!
* Nguyễn Tấn Lai
|