Đặng Lệ Khánh
NHỮNG CON GIÁN
(
dịch
Cockroaches
của Bruno Schulz )

Chuyện xảy ra trong khoảng thời
gian xám buồn tiếp sau thời kỳ oanh liệt huy hoàng rực rỡ của Bố tôi.
Những
tuần lễ dài trầm cảm nặng nề trôi qua, không một bóng dáng Chủ Nhật hay Ngày Lễ, dưới
bầu trời khép kín trong khung cảnh nghèo nàn. Bố không c̣n ở cùng chúng tôi nữa.
Các pḥng ở tầng trên đă được dọn dẹp ngăn nắp và dành cho một bà làm điện thoại
viên mướn. Nguyên cả cái điểu quốc trước kia đông đúc nay chỉ c̣n trơ lại một
giống chim thôi: đó là con chim kên kên nhồi rơm được đặt đứng trên một cái
giá trong pḥng gia đ́nh. Trong ánh sáng chập choạng của những tấm màn cửa khép,
nó đứng đó giống y như lúc nó c̣n sống, trên một chân, với dáng điệu của một nhà
hiền triết, khuôn mặt khổ hạnh khô cằn cay đắng hằn lên một thái độ cực kỳ thờ ơ
buông xuôi. Hai con mắt đă bị rớt ra từ hồi nào, và mùn cưa rơi văi đây đó từ
hai hố mắt. Chỉ có chỗ lồi lên màu xanh biếc trên cái mỏ mạnh mẽ và cái cổ hói
là c̣n giữ cho cái đầu già nua của nó chút dáng nghiêm trang đáng nh́n.
Bộ lông vũ của nó ở nhiều chỗ đă bị sâu mọt ăn, những chiếc lông màu xám rụng
tơi tả được Adela quét hốt hàng tuần chung cùng với đám bụi vô danh tiểu tốt
trong pḥng. Dưới những nơi da bị rụng lông kia, người ta có thể nh́n thấy miếng
vải thô dày nhồi rơm có nơi chỉ đă bị bong ra.
Tôi ngầm chống đối mẹ tôi khi thấy bà có vẻ thoải mái sau khi Bố tôi không có
mặt ở đây nữa. Tôi nghĩ Mẹ chưa bao giờ yêu
Bố. Nhưng v́ Bố không chịu bắt rễ sâu vào trái tim của bất cứ người đàn bà nào
nên Ông chưa hề chạm được tới thực tế, và v́ vậy Ông bị trù ẻo cứ phải lang thang vĩnh viễn ở
ngoại vi cuộc đời, chỉ tồn tại một cách mong manh mơ hồ nơi nửa thực nửa hư. Thậm
chí đến cái chết của ông, ông cũng không làm cho được b́nh thường như một người
b́nh thường. Cái ǵ liên quan đến ông cũng phải kỳ quái và đáng ngờ. Tôi quyết
định sẽ t́m một lúc nào đó thật thích hợp để buộc Mẹ phải nói chuyện với tôi
một cách thẳng thắn.
Ngày hôm đó ( một ngày mùa đông nặng nề, từ sáng trời đă trở
nên âm u, ánh sáng mờ mờ ) Mẹ đang bị cơn đau đầu đông hành hạ, nằm dài trên ghế
sofa trong pḥng nghỉ. Cái pḥng này ít ai ra vào, và từ khi Bố không c̣n, Adela
đă dọn dẹp biến nó tươi đẹp hẳn ra bằng cách dùng sáp và dầu bóng. Mọi bàn ghế
đồ dùng đều được bọc chất chống ăn ṃn. Mọi thứ đều được thực hành theo kỷ luật
sắt qua tay Adela, trừ bó lông chim công cắm trong cái b́nh đặt trên cái hộc tủ
là không chịu theo luật lệ. Những chiếc lông công này là những vật vô cùng nguy
hiểm nhưng vô tích sự, tinh ma như mấy con nhỏ nữ sinh ở trường học, bề ngoài th́
trông nhu ḿ ngoan ngoăn mà khi không có ai th́ thật là phá phách. Mấy con mắt
trên lông công không ngừng nh́n soi mói, làm thủng lổ chổ trên tường. Chúng nháy
nhó, chớp chớp hàng mi, nh́n nhau cười mỉm, khúc khích, nô giỡn với nhau. Tiếng
chúng th́ thầm, bàn tán với nhau dội vang cả pḥng, lảng vảng bay lượn như đàn
bướm quanh mấy ngọn đèn nhiều nhánh. Như một đám đông hỗn tạp, chúng đậu tràn
lên những tấm gương soi có viền cổ lổ nghiêm nghị không quen lối nhộn nhịp đùa
giỡn. Ngay cả khi có Mẹ đang nằm dài trên sofa đầu quấn khăn như thế mà chúng
vẫn không sao tự ḱm chế. Chúng cứ trao đổi nói chuyện với nhau bằng cái thứ
ngôn ngữ câm điếc đặc biệt rất khó hiểu và bí mật. Tôi rất bực tức nghĩ chúng
đang âm mưu ghẹo tôi ở sau lưng.
Tôi lấy đầu gối chạm vào sofa nơi Mẹ tôi đang nằm, mấy ngón tay mân mê cái áo
khoác của mẹ một cách vô tâm, tôi hỏi Mẹ :
" Mẹ, con muốn hỏi Mẹ chuyện này lâu rồi. Có phải Bố đấy
không, phải cái đó không ?"
Mẹ tôi đoán ra ngay là tôi muốn nói ǵ, dù tôi không chỉ tay
hay ngay cả liếc nh́n về phía con kên kên. Bà tỏ vẻ bối rối, hạ mắt xuống. Tôi
cố ư để cho sự im lặng kéo dài một lúc cho Mẹ có th́ giờ trấn tỉnh, rồi cố kềm
chế sự giận dữ đang dâng lên trong ḷng, tôi hỏi Mẹ :
" Mẹ hăy cho con biết những chuyện mẹ kể, những lời dối trá mà mẹ nói cho mọi
người nghe về Bố có nghĩa là ǵ ?" Những bối rối của Mẹ lúc đầu dần dần biến
tan, và mẹ lấy lại tự chủ :
"Nói dối cái ǵ ?" Mẹ hỏi, chớp mắt, ngơ ngác, đôi mắt với con ngươi màu
xanh biếc sậm, không thấy tṛng trắng đâu hết.
" Con đă nghe chị Adela kể rồi, nhưng con biết là Mẹ mới chính là người tung
tin. Con muốn nghe sự thật."
Môi mẹ run run, không nh́n vào mắt tôi mà nh́n vào cuối góc pḥng.
" Mẹ đâu có nói dối. " Mẹ nói, cặp môi mẹ mọng lên, nhưng đồng thời lại thấy nhỏ
đi. Tôi cảm thấy Mẹ đang vờ vĩnh, giống y như kiểu đàn bà vờ vĩnh với một người
đàn ông lạ.
" Những ǵ Mẹ nói về mấy con gián là chuyện thật. Con nhớ mà ..."
Tôi chợt lúng túng. Tôi nhớ đến vụ gián xâm nhập vào nhà, hàng đêm tràn ra như
vũng bùn đen lớn với những đôi chân chạy thoăn thoắt trong bóng tối. Mọi khe rạn
trên sàn nhà đều có những con vật ŕ rầm lổn ngỗn, lổ nứt nào cũng ḅ ra một con
gián. Từ những khe hở, những con vật đen bóng chợt phóng ra, bay loạng quạng. Ối
cha là hoảng loạn cái bóng đen chạy dài một đường trên sàn nhà kia. Ôi cha là
tiếng la hét khủng khiếp của Bố tôi tay cầm lao vừa nhảy từ ghế này sáng ghế
khác.
Không chịu ăn uống ǵ, hai g̣ má đỏ bừng v́ cơn sốt, miệng không ngừng co giật,
Bố tôi đă trở nên hoàn toàn khùng điên. Thật không có một cơ thể con người nào
lại có thể chịu đựng nổi được sự căm ghét mănh liệt đến như thế dài lâu được .
Sự ghê tởm khủng khiếp đă biến đổi khuôn mặt ông thành cái mặt nạ hóa thạch thảm
thương, trên đó hai con ngươi, ẩn dưới hai mí mắt, chờ đợi, căng thẳng ra như
hai sợi dây cung, trong trạng thái nghi ngờ thường trực. Với một tiếng thét
hoang dă, ông đột ngột nhảy lên khỏi ghế, chạy quáng vào một góc pḥng, phóng
lao đâm xuống, rồi nhấc lao lên cho thấy một con gián khổng lồ bị đâm suốt đang
tuyệt vọng quơ cào mấy cái chân bị vướng vào nhau. Adela sau đó đến giải cứu,
lấy cái lao đang c̣n gắn cái giải thưởng từ tay Bố tôi, người giờ đang xanh mét
muốn xỉu đi v́ sợ, và lắc cho con vật rơi xuống cái thùng rác. Nhưng ngay cả vào
thời điểm đó, tôi cũng không thể nói được liệu những h́nh ảnh này đă được cấy
vào tâm trí của tôi bằng những câu chuyện do Adela kể hay tôi đă thực sự chứng
kiến chúng. Bố tôi lúc ấy không c̣n đủ sức đề kháng của một người lành mạnh
chống lại sự kinh sợ. Thay v́ cố gắng chiến đấu chống lại nỗi kinh hăi khủng
khiếp ấy, Bố tôi, con mồi của sự điên loạn, đă hoàn toàn chịu thua nó. Diễn tiến
chết người đă nhanh chóng theo sau.
Chẳng bao lâu sau đó, những triệu chứng đáng ngờ sơ khởi xuất hiện làm cho chúng
tôi hết sức sợ hăi và rầu rĩ. Bố bắt đầu có những hành vi và lời nói không được
tỉnh táo. Ông t́m cách tránh chúng tôi. Ông trốn vào một góc, trong tủ áo, dưới
gầm giường có khi hàng mấy ngày liền. Một đôi khi tôi bắt gặp ông chăm chú quan
sát đôi tay của ḿnh, xem xét làn da tay và móng tay, nơi có những đốm đen bắt
đầu xuất hiện trông giống như vảy của một con gián.
Vào ban ngày, với sức mạnh c̣n sót, ông vẫn có thể cưỡng lại được nỗi ám ảnh của
ḿnh, nhưng ban đêm th́ ông hoàn toàn bị thống trị. Có một khuya, tôi thấy ông
trong ánh sáng của một ngọn nến đặt trên sàn nhà. Ông nằm trên sàn, trần truồng,
người đầy những đốm đen, xương sườn nhô ra, những cơ quan nội tạng như có thể
thấy rơ xuyên qua da. Ông nằm, mặt úp xuống, nỗi ám ảnh tởm lợm đang chụp trùm
lên ông, kéo ông vào vực thẳm vô cùng phức tạp của nó. Ông chuyển động một cách
kỳ dị lạ lùng bằng cả tứ chi và tôi kinh hăi nhận ra chúng giống y hệt cử động
của loài gián đang ḅ.
Kể từ hôm đó chúng tôi xem như Bố đă hoàn toàn mất trí. Sự giống nhau của ông
với loài gián ngày càng rơ. Ông đang tự biến ḿnh thành ra một con gián.
Chúng tôi rồi cũng dần quen với t́nh trạng ấy. Chúng tôi hiếm khi thấy ông v́
trong tiến tŕnh hóa gián, có khi ông biến đâu mất cả mấy tuần liền. Chúng tôi
không c̣n nhận ra ông. Ông đă hoàn toàn ḥa tan vào cái bộ lạc màu đen kỳ dị đó.
Không ai có thể nói chắc là ông vẫn tiếp tục sống đâu đó ở một trong những vết
nứt trên sàn nhà, chạy ḷng ṿng quanh các pḥng vào ban đêm như lũ gián vẫn
làm, hay biết đâu là một trong số những con bọ mà Adela t́m thấy mỗi sáng chết
nằm ngửa, giơ cẳng lên trời mà Adela đă phải quét vào trong cái hốt rác, ghê tởm
đem đi đốt.
Tôi lúng túng nói với Mẹ: " Mẹ ơi, con nghĩ con kên kên kia là Bố đấy."
Mẹ tôi ngước hàng mi nh́n tôi: " Cưng à, con đừng có hành Mẹ.
Mẹ đă bảo con là Bố đang đi xa. Bố phải đi
đến nhiều nơi trong nước. Bố hiện đang có
việc mua bán. Con biết là một đôi khi bố về nhà buổi tối và lại phải đi ngay
sáng hôm sau mà ."
Đặng Lệ Khánh dịch
( Cockroaches của Bruno Schulz trong tập The
Street of Crocodiles )
art2all. net
|