Ngay từ tối hôm trước, Cu Tý đã nhắc nhở Ngoại :

" Ngoại nhớ ngày mai con cần một cái áo Tshirt trắng để tụi bạn con ký tên kỷ niệm nghe Ngoại."

" Ờ, ờ, để Ngoại tìm cho."

Chuyện gì chứ tìm một cái áo lót màu trắng thì ai mà không có.

Thằng bé chóng lớn quá. Mới ngày nào đỏ hon hỏn từ trong lòng mẹ chui ra, Ngoại vừa mừng, vừa buồn, vừa chua chát trong lòng, vậy mà bây giờ đã sắp sửa xong lớp năm. Học khu này tiểu học còn thêm lớp sáu chứ học khu khác thì lớp sáu đã qua Trung Học Cấp I rồi, tức là đã thành thiếu niên rồi. Ừ, cái hồi mà Tí Lớn, tức cậu của Cu Tý, vừa xong lớp năm ở khu học chánh Berryessa, trường làm lớn lắm để tiễn học sinh đi về một khung trời khác học làm người lớn. Hồi ấy, Ngoại dù đang đi làm đầu tắt mặt tối, cũng rán nhín thì giờ chạy về trường, ngồi một góc nhìn con lên sân khấu lãnh cái bằng to bằng cuốn vở. Thằng nhỏ đẹp trai nhất trường, Ngoại tin như thế. Chả vậy mà thầy giáo trao bằng cho nó, mặc áo thụng đen đàng hoàng đó nghe , sau khi trao bằng, lại nói ngay vào cái micro :

"Này Tí Lớn, con biểu diễn một bước Moon Walk xem nào." (bước vũ đặc biệt của ca sĩ Michael Jackson )

Và Tí Lớn không ngại ngần, uốn éo đôi tay, lướt nhẹ đôi chân như đi giật lùi mà thật ra đứng ngay tại chỗ. Cả hội trường vỗ tay vang rân vì Tí Lớn trông hay quá là hay. Ngoại thấy mắt mình mờ đi, mũi nong nóng, thương con không biết sao mà nói. Những năm về sau, Ngoại đi dự lễ ra trường của các con hết đứa này đến đứa khác, hết trường này đến trường khác, mà không bao giờ quên cái ngày Cu Tí Lớn ra trường tiểu học ở vùng Berryessa, bước vũ Moon Walk, và những giọt nước mắt nóng của mình ở một góc hội trường.

Những ngày ấy buồn như trời vào đông, ảm đạm trong lòng Ngoại, mà lại sôi sục những đau thương. Mới đó mà đã mười mấy năm trôi qua rồi. Không muốn nhớ mà vẫn hướng về đó mỗi lần có bất cứ một hình ảnh, một lời nói, một vật gì gợi đến thời gian ấy. Cái vùng quá khứ ấy như một vùng đất màu mỡ kỷ niệm, cứ gieo một hạt thương nhớ vào đó thì nẩy mầm đâm chồi trẫy lá tươi tốt những giọt nước mắt. Cứ phải nén nó xuống, đốt nó đi, cào cho bằng hết, lấp cho sâu mà mỉm cười đi tiếp với thời gian .

Ngoại mở hộc tủ của Cu Tý, áo quần nằm lăn lóc lung tung. Thằng bé này chả ngăn nắp tí nào, cứ tiện tay là vớ lấy cái nào gần nhất để mặc. Áo quần dơ cứ là liệng bừa ra sàn. Chà, thằng bé mau lớn mà Ngoại thì chưa kịp đi mua áo quần mới cho nó. Còn cả những chiếc áo, cái quần năm ngoái, ngắn ngủn đây này. Còn cả mấy cái áo hồi còn bé nữa. Chắc mẹ nó giữ làm kỷ niệm chứ như cái áo bằng khăn lông này thì nó chỉ xỏ tay áo được bằng ba ngón tay chứ mấy. Cái áo này trước kia được giặt bằng xà bông thơm nhé, được xếp gọn gàng đặt trên giường chung với tấm tả mềm mại có hình dáng như chiếc quần lót, chiếc khăn bông lớn, phấn thơm, xà bông gội đầu trẻ con, và miếng xà bông trắng phau đặt trong cái đĩa nhựa có hình con vịt bầu. Ngoại còn nhớ Ngoại ôm Cu Tý bé bỏng trong tay mình, sửa soạn tắm cho nó. Thân hình nó cong cả lại, hai tay quờ quạng như tìm một điểm tựa để nắm lấy. Ngoại khoát nước trong cái bồn tắm bé tí cho chắc ăn là nước ấm vừa phải rồi đặt nguyên người thằng bé xuống bồn, vẩy nhẹ nước lên người nó. Thằng bé đạp chân, hoa tay, mặt mày hớn hở, trông yêu không chịu được. Những giây phút với cháu như thế thật là thần tiên. Ngoại quên mất những phiền muộn chung quanh, những phiền muộn trong lòng, chỉ ngửi và nhớ lấy mùi phấn trẻ con đọng trên đôi má hồng, thơm phơn phớt thịt da, và sữa.

Ngoại xếp lại tủ áo quần của Cu Tý mà không tìm thấy một cái áo trắng nào còn mới. Cái nào cũng có tí vết dơ, nếu không là vết cà chua trong chiếc bánh pizza thì cũng vết xanh của chiếc kem mút mà nó tự thưởng nó sau buổi học chiều. Thôi thì chạy qua mở tủ áo ông Ngoại vậy. Nó to cũng bằng ông rồi, chỉ thấp hơn thôi. Chừng hơn năm nữa thì nó sẽ cao bằng ông không chừng. Nó sắp cao hơn Ngoại rồi. Ngày nào nó cũng nhón người, liếc nhìn cái đầu lấm tấm tóc bạc của Ngoại, xem mình đứng đến ngang đâu. Ngoại trông thấy , lần nào cũng ôm nó , kéo nó nghiêng cho đầu nó ngã lên vai mình , nói nhỏ :

" Cu Tý sắp cao bằng Ngoại. Mai mốt Cu Tý sẽ cao hơn ngoại. Nhớ uống sữa cho cao nha Cu Tý ."

Cu Tý gật đầu, dạ ngoan ngoãn.

Ở đâu cũng vậy, người ta chuộng bề ngoài cao lớn cháu ạ. Sinh ra thấp bé là thua lỗ, người ta nhìn mình bằng nửa con mắt, như thể cho rằng thấp bé thì không đáng ngang hàng với người, không thông minh bằng người, không thuyết phục được người. Cháu phải là một thiên tài mới nắm được người, như Napoléon. Không phải ai cũng làm được như ông ấy. Nhưng nếu cháu cao lớn thì cháu ít vất vả hơn vì người ta sẽ tìm đến cháu trước khi cháu tìm đến người ta. Và nói với người khi nhìn xuống họ dễ tự tin hơn là ngước nhìn họ. Chứ sao cháu, Ngoại nói với kinh nghiệm của riêng Ngoại mà. Nếu không bị thước tấc làm khổ, có đâu mà mọi người tìm đến các bác sĩ để xin tháp xương chân cho cao thêm cả tấc, cho đứng ngang với người, cho mắt ngang tầm mắt, cho nụ cười trao ngang nụ cười.

Cái tủ áo của ông Ngoại khá hơn tủ Cu Tý một chút, nghĩa là ít nhất quần ra quần, áo ra áo. Ngoại không phải lật tung cả lên để kiếm một cái áo trắng còn mới cho cu Tý. Cái áo này được đấy. Ngoại mở chiếc áo ra ngắm xem có vết dơ nào không. Cái áo còn nguyên nếp gấp, có hình người chơi đánh golf trên túi áo. Vải mềm .

Ngoại đóng tủ, cầm chiếc áo xuống nhà dưới, đặt nó bên cạnh cái cặp sách ngày mai Cu Tý đem lên trường, rồi đi tìm cho Cu Tý thêm chiếc bút viết bằng mực không phai, một đôi vớ và chiếc quần Jean sạch. Chỉ thế thôi. Không có vở lưu niệm như hồi xưa của Ngoại. Mà chỉ ra trường tiểu học thôi, chắc gì hồi ấy Ngoại đã có vở lưu niệm, phải là đến Đệ Tứ, và nhất là sau khi xong Tú Tài thì mới lưu luyến ghi những dòng kỷ niệm chứ.

Trí nhớ của Ngoại lãng đãng quá. Những năm trung học trôi đi êm đềm giữa những con biến động chính trị, như thể Ngoại may mắn nằm ngay trung tâm của cơn bão tố, mặc chung quanh gió vần vũ cuốn hút bao nhiêu thế hệ trai trẻ. Ngoại sống lơ mơ như kẻ trên mây. Ngoại không nhớ đến những tờ truyền đơn rãi đầy sân trường, không nhớ Ba ngồi tử thủ trong sân chùa Diệu Đế, không nhớ bác Một đi từng nhà kêu gọi người ta đem bàn thờ ra ngoài đường, không nhớ những chiếc xe tăng đi lừ lừ bên kia Trường Tiền, và đoàn quân mũ xanh, mũ đỏ đi dọc hai bên đường, lần lượt dẹp hết các bàn thờ qua một bên. Không, Ngoại không nhớ đến chàng phi công đã từng đến chơi nhà vì cô em gái, rồi sau đó không về sau một cuộc hành quân. Ngoại cũng không muốn nhớ đến hình ảnh cô bạn đến nhà để giã từ, có lẽ không phải với Ngoại mà với một ông anh, để rồi mất hút. Ngoại chỉ muốn nhớ đến những tờ lưu bút viết trên giấy pelure hồng, xanh phơn phớt mà Ngoại chắt chiu mua bên nhà sách Ưng Hạ, đóng thành tập, nắn nót những dòng thơ người bằng mực tím .

Ngoại nhớ những cánh phượng đỏ thắm sân trường, bãi cỏ xanh, và đám học trò áo trắng tung tăng, lăng xăng đứng sắp hàng để chụp những tấm ảnh kỷ niệm ghi dấu ngày cuối một niên học. Trong tâm trí Ngoại rõ ràng không có chỗ cho một cuộc chia tay buồn thảm. Đầu óc của một thiếu nữ 18 không dọn sẳn cho mình những lơ láo sầu muộn của một hình ảnh " ngày mai trong đám xuân xanh ấy, có kẻ theo chồng bỏ cuộc chơi". Hình như Ngoại chỉ cảm thấy ngày hè năm ấy, như nhũng mùa hè trước, năm ba tháng, rồi lại gặp nhau, lại cùng rong chơi cùng biển, cùng sông, cùng đồi núi. Thực tế thì ngày cuối niên học ấy là ngày chấm dứt những thơ ngây học trò. Sau ngày ấy, thi tú tài xong rồi, là mỗi người bạn đi một phương trời, chẳng còn gặp lại bao giờ.

Cuốn lưu bút ấy giờ nằm nơi nào nhỉ? Đã có những ai ghi vào đấy vài dòng nhắn nhủ? Đã có ai kèm vào đấy những tấm hình thuở học trò thả mái tóc dài? Đã có những ai chép vội vài câu thơ lãng mạn? Quá khứ mất hút cháu ạ. Nhưng tình thì vẫn còn. Lưu niệm không bằng chữ mà bằng những hình ảnh sống động trong tâm tưởng. Này là sóng Thuận An vỗ lên bờ cát vàng, dưới hàng thông xanh, bên những tấm lều trại. Cả bọn kéo nhau đi bộ dọc theo bờ biển lượm vỏ sò, vỏ ốc. Mặt trời chói trên đầu, cát ấm nóng dưới chân, và tiếng sóng rù rì dưới khung trời xanh biếc. Rồi là đồi thông Vọng Cảnh. Đứng trên ấy có thể nhìn khắp Huế, và dòng sông lặng lờ ảo diệu dưới kia. Nếu mỗi người con gái Huế mang trong lòng một giòng sông như thế thì cả kinh thành Huế sẽ ngập những lời thơ. Không muốn mà đứng trên đồi kia mình cũng sẽ trở thành thi sĩ, một thi sĩ của những bài thơ không lời, chỉ đọc được khi có người nhìn trong mắt .

Dọn dẹp xong căn bếp, Ngoại lên lầu nằm trằn trọc. Cu Tý đã ngủ say, không vướng bận tí gì, nằm thoải mái dang cả tay chân, mền đạp xuống giường. Thằng bé không bao giờ thích đắp mền. Ngoại cứ phải đêm đêm dậy đắp cho nó, sợ không khí buổi sáng Cali lành lạnh sẽ làm cháu bệnh, phiền phức lắm. A , thằng bé này, lành mạnh thì không nói làm gì, hể bệnh tí thôi là nhõng nhẽo không thể nào mà nói được. Thuốc uống ngọt ngay mà làm bộ như đắng lắm, nhăn nhăn nhó nhó. Năm ba phút lại cầm tay Ngoại bắt đặt lên trán nó để xem nóng lạnh ra sao. Đôi mắt long lanh vì sốt của nó sẽ ánh lên câu hỏi " sao Ngoại, con có sốt nóng lắm không " , và Ngoại phải quẹt tay cho khô mồ hôi ( mồ hôi làm tay Ngoại mát nên trán Cu Tý sẽ cảm thấy nóng hơn) trước khi đặt lên trán Cu Tý một lần nữa cho ăn chắc. Rồi Ngoại sẽ lắc đầu, không sao, không sao đâu cháu. Và thế là Cu Tý yên chí nằm ngủ một giấc. Thường thì ngủ dậy là Cu Tý có thể chồm dậy mà đi chơi được rồi. Trời thương không khi nào Cu Tý bệnh lâu phải đi bác sĩ.

Ngoại đưa tay mình lên ngắm. Tay Ngoại đã khô nhiều. Mu bàn tay nổi lên những gân xanh. Khi thỏng tay thì gân nổi lên như máu không tìm ra đường thoát, nhưng đưa tay lên cao ít phút thì hết. Ngoại bị chứng mồ hôi tay toát ra như nhúng tay vào chậu nước, khi nào cũng ướt mèm, nhất là về mùa hè. Học nữ công gia chánh là khổ nhất vì kim chỉ cứ ướt rượt, không làm sao mà thêu. Mỗi lần may xong một thứ như khăn tay hay áo quần trẻ con thì phải giặt, ủi, rồi mới đem nộp cho cô giáo được. Ấy vậy mà cô bạn Thế của Ngoại lại thích mới là kỳ. Thế bảo tay Ngoại mát lắm, cầm tay Ngoại mùa hè thật dễ chịu. Ngoại thì Ngoại khổ vì nó, mất nhiều việc cũng vì nó, mà làm người giận cũng vì nó khi Ngoại từ chối bắt tay. Người ta cho Ngoại bất lịch sự. Cũng đành thôi. Ừ, thì biết về sau này người ta đi giải phẩu để chữa bệnh ấy. Nghe đâu tốn cũng khối tiền. Thôi, để tiền cho người nghèo còn hơn .

Ngoại ngồi dậy, với tay lấy đồng hồ, để kim báo thức lúc bảy giờ sáng. Giờ này Cu Tý dậy xong là đủ thời gian để ăn sáng rồi đi học mà không phải chạy vắt giò lên cổ. Thằng bé sao mà giống Ngoại ở cái tính làng nhàng. Ông Ngoại cứ là mắng om sòm, giục tơi bời mãi mới đủng đỉnh ra khỏi nhà. Ông Ngoại ghét đi trễ, dù là đi chơi. Gặp bà Ngoại thì tối ngày đi trễ. Ngoại chẳng bao giờ thấy gì là quan trọng cả, trừ con cái. Thời gian nhiều quá mà, tiêu sao cho hết. Trời rất quảng đại cho mình một không gian mênh mông, một thời gian vô tận, việc cớ gì mà phải chạy đua với nó. Sao không ngừng lại nhìn nó một tí. Nếu không gian cho ta màu sắc thiên nhiên rực rỡ khiến lòng ta thổn thức vì không sao diễn tả được hết những nét đẹp thấm vào trong mắt, trong lòng, thì thời gian cũng cho ta thấy được sự biến thiên ấy . Thử nghĩ mà xem, nếu chỉ có không gian mà không có thời gian, không gian còn đẹp được hay không? Thế mà con người cứ muốn thời gian ngừng lại, hoặc muốn xoay ngược thời gian. Kỷ niệm sở dĩ nó đẹp vì người ta biết không bao giờ tìm lại được. Ví thử nếu mỗi lần muốn sống lại thời cũ, cứ đưa tay vặn nút là vừa ý ngay thì kỷ niệm còn đẹp ở chỗ nào ?


2.

 Mới đó mà đã một giờ trưa rồi. Hôm nay là ngày học cuối của Cu Tý. Trường chỉ cho học nửa ngày thôi. Nói là học chứ chỉ là để chia tay, sửa soạn cho một mùa hè dài. Có lẽ hôm nay không có ăn trưa tại trường. Cu Tý sẽ về nhà ăn trưa, chắc vậy. Hoặc không thì mẹ nó phải chở nó ra quán ăn qua quít mấy cái bánh mì của Mỹ trước khi trở về nhà. Ngoại sốt ruột quá, mong cho thời gian qua nhanh để về xem cháu ra sao, và chiếc áo trắng của cháu có những chữ ký nào.

Cu Tý có không nhiều bạn lắm vì tính nó nhút nhát như con gái. Chả bù với cậu Tí Lớn, bạn đâu mà nhiều thế. Tí Lớn như cục nam châm, đi đến đâu là làm bạn đến đó. Ngoài cái bề ngoài xinh trai, nó còn vui vẻ, ân cần, chìu bạn . Hồi còn trung học, bạn gái gọi nó ơi ới, đòi tới nhà ở lại hoài. Không những nó hấp dẫn bạn bè trai gái, nó còn hấp dẫn cả thú vật. Chó mèo không sợ khi nó đến gần. Nó nuôi luôn cả chuột, cả rắn nữa kia. Nhưng Tí Lớn là đứa chóng chán. Ngoại lấy kinh nghiệm, không cho Cu Tý nuôi thú vật trong nhà nữa. Khi mới thì săn sóc đàng hoàng, lâu ngày chán thì bỏ bê, quên cả cho ăn uống, như thế tội lắm. Ngoại muốn con cháu trước sau như nhất, đừng quen thói biết nhau lâu hoá nhàm, xem nhau như khúc cây, cái bàn, cái ghế trong nhà. Con người chứ có phải vật vô tri đâu, ai cũng biết đau, biết khổ, biết tự ái chứ. Ấy, Ngoại hay đi lạc đề như thế. Ông Ngoại nhiều khi cũng phải cẩn thận lời ăn tiếng nói vì Ngoại có cái tật hay liên tưởng, nói điều này nghĩ điều kia. Mà Ông Ngoại cũng vậy chứ bộ. Thấy rau răm thì nghĩ đến hột vịt lộn, mà thấy thịt luộc thì nhớ tôm chua. Chỉ có món ăn là ông Ngoại hay liên tưởng thôi, còn ngoài ra ông Ngoại bô lô chi trợt, nghĩ đâu nói đấy, hay làm các con bất bình. Nhưng bất bình mà vẫn yêu bố hơn mẹ đấy .

Rốt cuộc rồi Ngoại cũng làm xong phần việc của mình ở sở, sửa soạn ra về. Mới sáu giờ chiều mà bãi đậu xe vắng tanh. Có nhiều trường làm lễ mãn khoá ngày hôm nay. Thiên hạ lo về sớm còn đi dự lễ với con, với cháu, anh chị em. Đời sống tất bật, chỉ có những dịp như thế này là quan trọng để tỏ cho nhau lòng ưu ái, tình thân thiết mà thôi. Và mọi người hớn hở gặp nhau, chúc nhau, nói những lời đẹp đẽ.

Căn nhà im ắng khi Ngoại bước vào cửa. Hai mẹ con Cu Tý chưa về. Trên bàn, Cu Tý chắc đi vội, quăng bừa cặp sách, và chiếc áo trắng với những chữ ký non nớt của mấy đứa bé bạn học làm người lớn ký ngang dọc từ trên xuống dưới. Ngoại nhận ra tên của thằng Chris, một thằng bé người Trung Mỹ, cao to như đã mười bốn, mười lăm, mà lại hiền hậu, đằm thắm. Thằng bé được gia đình cho đi học đàn, lại học thêm võ Thái Cực Đạo, chứng tỏ gia đình cưng nó lắm. Tháng vừa rồi, bố nó thất nghiệp nên phải bắt nó ngưng học cả hai môn. Thằng bé qua nhà Cu Tý, mân mê những hàng phím ngà một cách tiếc nuối. Thấy tội. Cu Tý mà ham học võ cũng là ảnh hưởng thằng bé này đây .

Còn đây là chữ ký của thằng Phát, người Việt. Phát nhỏ con hơn Cu Tý nhiều, người gầy nhom, mặt vêu cả lên nên hai hàm răng vẩu ra . Nhưng thằng bé dễ thân thiện, ăn nói nhỏ nhẹ. Hồi cuối năm vừa qua, nó theo gia đình về Việt Nam ăn Tết. Qua lại Mỹ, nó có mua mấy đồ chơi nhỏ ở Việt Nam đem tặng bạn. Nó làm cho Cu Tý suốt mấy ngày hỏi Ngoại xem Việt Nam nằm ở nơi nào, nó là người Việt hay người Mỹ, và tiếng Việt nói ra làm sao. Ngoại nghĩ sẽ có một ngày Ngoại đưa Cu Tý về thăm quê hương cho biết. Và về thăm Huế .

Tay cầm chiếc áo, Ngoại thầm hỏi không biết Huế của Ngoại giờ thay đổi ra sao rồi . Dĩ nhiên là sông Hương vẫn còn đấy, xuôi chảy lúc đục lúc trong, núi Ngự vẫn nằm yên soi mình mơ mộng, nhưng lòng Ngoại lúc về có còn thấy bâng khuâng mỗi lúc nhìn nắng hoàng hôn kéo dài trên con nước lặng lờ, nhìn con đò lững lơ giữa không gian bát ngát? Có còn ai để nghe tiếng chuông Thiên Mụ thu không những lúc hoàng hôn? Có còn ai để bước chung trên chiếc cầu muôn thuở Trường Tiền? Ngoại nghe lòng chùng xuống buồn mênh mang .

Có người viết bài đăng báo cho rằng các nhà văn hải ngoại chỉ còn quá khứ để viết về, để nhớ về. Ngoại chả là nhà văn, cũng chả già đến như mấy nhà văn của thời trước '75, nhưng hình như Ngoại cũng chỉ có quá khứ để nhắc nhở, để nhớ về Cu Tý ạ. Trên con đường đời của Ngoại, Ngoại đã đến một mức mà khi nhìn ra đằng trước, Ngoại chỉ thấy một bức tường trãi dài hun hút. Quay đàng sau, cả một vườn thượng uyển hoa trái lung linh màu sắc như những viên ngọc lưu ly. Làm sao mà Ngoại không vừa đi vừa ngoái nhìn cho được .

Cu Tý ơi, chiếc áo trắng với những chữ ký này của Cu Tý rồi sẽ bị bỏ quên trong một góc nào đó, nhưng suốt đời, Cu Tý sẽ nhớ chúng, giữ chúng trong lòng. Rồi mai kia, khi Cu Tý chợt thấy hình một phím đàn, một võ sĩ, một hình mái tranh nghèo của Việt Nam, Cu Tý sẽ thiết tha nhớ bạn một thời tuổi nhỏ.


Đặng Lệ Khánh