Nguyễn Quốc Trụ
VIẾT MƯỚN
Trước 1975, tôi là một cán sự kỹ thuật bưu điện, ra trường khóa đầu tiên, [h́nh như là năm 1960], làm việc tại Ty Trung ương Cơ xưởng Vô tuyến điện, số 11 đường Phan Đ́nh Phùng, Sài G̣n, chuyên lo việc sửa chữa máy móc vô tuyến điện từ các đài địa phương gửi về. Lâu lâu, được phái đi các đài để sửa máy tại chỗ, do không thể chuyển về Sài G̣n. Sau hai năm, do biết tiếng Anh tiếng Pháp, tôi được chuyển qua bên quốc tế, làm việc cũng kế bên Ty Trung ương Cơ xưởng Vô tuyến điện, building số 7 Phan Đ́nh Phùng. Đài Phát thanh Sài G̣n, ṭa nhà số 5. Tôi đă có lần kể về những ngày Mậu Thân, đám biệt động thành chiếm Đài Phát thanh Sài G̣n, lính Dù được trực thăng đưa tới, từ trên đánh xuống, chung quanh Đài, xe tăng, thiết giáp vây chặt. Đài Vô tuyến Điện thoại Quốc tế, nơi tôi làm việc cũng lọt vào trong ṿng đai. Thời gian đó, tôi có làm part time cho một cơ quan thống tấn quốc tế. Thế là tử thủ luôn tại Đài, chuyển h́nh chiến tranh đi khắp thế giới, cho tới khi trận kết thúc. Khi tiếng súng im hẳn, buổi sáng hôm đó, tôi ḷ ṃ hạ sơn [Đài VTĐ ở lầu trên cùng building năm tầng này], xuống tiệm phở 44 Phan Đ́nh Phùng ở phiá bên kia đường, làm một tô điểm tâm, h́nh ảnh c̣n đọng lại măi cho đến bây giờ, là một chiếc rép râu, trên mặt đường phía bên ngoài tiệm phở. Chủ nhân của nó, là một xác người nằm trong nhà để xe, nơi lính Dù kéo vô chất thành đống chờ dọn dẹp, chuyển đi nơi khác, trả nhà để xe lại cho những chiếc xe đạp, xe gắn máy, của nhân viên Đài Phát thanh Sài G̣n. Nói là nhà để xe, nhưng thực sự chỉ là một khúc lề đường được lợp tôn, chăng kẽm gai, theo kiểu dă chiến. Vào những năm sau cùng của Miền Nam Cộng ḥa, tôi xin chuyển về làm ngay tại Bưu điện chính Sài G̣n, phía bên cạnh Vương cung Thánh đường. Chuyên lo về kiểm tra tần số vô tuyến điện, và liên lạc với Cơ quan Viễn thông Quốc tế, trụ sở chính tại Genève. Dài ḍng như vậy, để xin thưa một điều, là những pḥng ốc, hành lang bên trong Bưu điện, tôi rất rành rẽ. Văn pḥng Tổng Giám đốc Bưu điện nằm ở lầu hai, kế ngay bên chiếc đồng hồ lớn. Thời gian ngay sau khi ông Diệm đổ, ông Tổng Giám đốc Bưu điện cũ đi theo, ông Điều, thầy dậy bưu điện của tôi, lên làm Tổng Giám đốc, học tṛ cũ của ông là lũ chúng tôi vẫn thường lên gặp thầy tại đây. Đứa mè nheo xin nhà, đứa xin đi nước ngoài tu nghiệp. Từ đó, theo hành lang có thể đi ra phía sau, và đi ra cổng sau Bưu điện, nằm trên đường Hai Bà Trưng. Đây là con đường ra vô hàng ngày của nhân viên Bưu điện. Sau 1975, tôi đă có lần phải “thoát ra” ra phía cổng sau, bằng con đường này. Nói rơ hơn, trước 1975, văn pḥng của tôi, là ở bên trong Bưu điện. Sau 1975, văn pḥng của tôi, là vỉa hè phía đằng trước Bưu điện. Cái duyên nợ của tôi với Bưu điện quả là tuyệt vời. Không có thời gian làm Đài Vô tuyến điện Quốc tế, và nhân đó làm thêm cho hăng tin UPI, tôi không có cơ hội làm quen Châu Văn Nam, một nhiếp ảnh viên của hăng này. Sau 1975, nếu không làm chuyên viên vỉa hè Bưu điện, tôi không làm sao có cơ hội gặp lại anh, và từ đó, mới có chuyến vượt biên bằng đường bộ, qua Lào, băng qua sông Mekong, tới Thái Lan, vô nhà tù quốc tế Bangkok, vô trại tị nạn, và sau đó, tái định cư Canada, miền “đất lạnh t́nh nồng”, “miền đất hứa”, miền đất thiên đàng”… như một ông nhà văn Việt Nam cũng tái định cư tại đây đă từng ca ngợi, với một chuỗi tác phẩm có tên như trên. Trở lại với những năm tháng sống bên vỉa hè phía bên ngoài toà nhà Bưu điện Sài G̣n. Đây đúng là nhà của cả nhà chúng tôi. Cả hai vợ chồng đều ra đây kiếm sống, nuôi bốn đứa nhỏ; hai đứa lớn, những lúc không tới lớp, thường ra đây phụ bố mẹ, nhất là trong những dịp lễ hội, Giáng Sinh, Tết… Có khi c̣n đem công việc về nhà làm, thí dụ như những ngày hội, cần hoa giấy, confetti, thế là cả nhà xúm nhau làm, có khi thức suốt đêm. Hay những ngày hè nắng gắt, đứa cháu lớn mở ngay bàn bán nước giải khát kế bên bà mẹ đang cặm cụi viết một bức thư cho khách hàng. Người khám phá ra vỉa hè Bưu điện, là bà xă, tức nhà văn Thảo Trần, tác giả một vài truyện ngắn đă từng được bà chủ báo Sài G̣n Nhỏ cho đăng. Đó là thời gian sau khi tôi đi cải tạo về, không biết làm ǵ, bà xă một bữa đi đâu về, hớn hở nói, kiếm ra việc làm rồi. Tôi hỏi việc ǵ. Bà nói, viết điện tín, viết đơn mướn. Nhất là viết điện tín. Tôi trợn ngược con mắt, đă lé lại càng thêm lé, và hỏi lại: “Viết điện tín? Làm sao cái có cái nghề ǵ kỳ cục vậy?” Hóa ra là có cái nghề viết điện tín thiệt, ở ngay vỉa hè Bưu điện. Thời gian này, đă có nhiều người vượt biển. Con số những người chết trên biển cả chắc là nhiều, nhưng người may mắn tới trại tị nạn, tái định cư đệ tam quốc gia cũng tăng lên. Thư từ, điện tín, rồi thùng quà theo nhau mà về. Gia đ́nh thân nhân nhận xong thùng quà vội vàng chạy ra Bưu điện, nhờ một ông viết mướn đánh giùm cho một cái điện tín, đă nhận đồ. Với ông viết mướn, ba chữ “đă nhận đồ” đó biến thành một chữ, tính tiền cũng chỉ một chữ, đó là “danhando”. Bởi v́ tiếng Việt đơn vận, nên Bưu điện cho ghép như vậy. Tôi không nhớ, con số tối đa những mẫu tự được ghép. Nhưng quả là thật tuyệt vời, cái nghề tuyệt vời, nghề ghép chữ, những năm tháng đói khổ như thế đó, nhưng bây giờ nhớ lại, thật là tuyệt vời. Quả là tuyệt vời, theo cả nghĩa tiếu lâm, tức cười của nó. Do không có dấu, cho dù nếu viết riêng ra, vẫn có thể hiểu theo nhiều cách. Đă có lần, trong pḥng tranh của một họa sĩ, đám chúng tôi, khi đó c̣n là học sinh trung học, đă làm mấy cô gái đỏ mặt trước một bức tranh, vẽ ba người đàn ông, với lời chú không bỏ dấu, và nếu bỏ dấu, th́ một trong những nghĩa của nó là như vầy: “Ba người nhóm căi lộn”. Bởi vậy, có lần, tôi bị khách hàng mang bức điện đă gửi đi, được bà con của khách hàng ở nước ngoài gửi trả về, với lời chú: Đọc không hiểu ǵ cả. Chính v́ làm cái nghề ghép chữ đó, mà đám chúng tôi bị nhân viên bảo vệ Bưu điện làm khó dễ. Có lần tôi bị bắt, dẫn vô chính văn pḥng ông giám đốc Bưu điện thuở nào, bắt ngồi đó, chờ mấy ông công an đến làm việc. Tôi đă men theo hành lang, chuồn ra cổng sau, ra trở lại phiá trước, và tiếp tục hành nghề. Đám bảo vệ không làm sao hiểu nổi, tại làm sao mà cái thằng mắt lé đó lại ra thoát được! Tổng cộng tôi bị bắt h́nh như ba lần, đi cải tạo ba lần, về lại làm nghề viết mướn tiếp, cho tới ngày gặp Châu Văn Nam th́ mới bỏ được Nghề Tổ Đăi đó.
Nguyễn Quốc Trụ
(Nguồn : Tin Văn
|