Song Nhị

NÓI CHUYỆN VỚI THƠ

 


Song Nhị

Một Nhận Định Tổng Thể Về Thơ Tuệ Nga

Đạo Và Đời Trong Cõi Nhân Sinh

          Trong văn học Trung Hoa, từ thời đại xa xưa, Chu Hy cho rằng “nhân chi sơ tính bản tĩnh”. Từ “bản tĩnh”, do cảm xúc của dục tính mà “tĩnh” chuyển sang “động”. Và một khi tâm đã động thì trí sẽ vận dụng đến suy tư, khi đã suy tư thì phải thốt lên bằng tiếng nói. Lời nói không đạt tới được cái tận cùng của cảm xúc nên sinh ra vịnh thán. Khi đã vịnh thán thì không thể không vận dụng đến tiết tấu tự nhiên từ mối rung động xốn xang... Và từ mối rung động đó mà một thể tính cảm xúc xuất hiện. Người ta gọi đó là nguồn thơ.

Tất cả những người làm thơ đều có nguồn cảm xúc giống nhau, như nhau. Khác nhau là ở cái căn nguyên từ đối cảnh, đối tình của mối rung động. Nguồn cảm xúc ấy vượt lên trên, không chỉ là một tâm sự tách bạch. Một bài được gọi là thơ, diễn đạt để phơi bày một tâm trạng chưa hẳn là một bài thơ, đó không phải là nguồn thơ. Nguồn thơ là dòng chảy mênh mông bất tận, dẫu cho đến khi cuộc sống có mỏi mịn, thể xác kia có già nua thì nguồn thơ vẫn không tàn héo.

Tuệ Nga chưa hẳn đã đi tìm ngọn ngành của nguồn thơ như ý người xưa mà tơi vừa biện dẫn. Cũng không phải ngẫu nhiên để bà có những tác phẩm với các tựa đề: Suối, Suối Hoa, Suối Trầm Tư, Hoa Đài Dâng Hương, Hoa Sương, Về Bên Suối Tịnh, Từ Giịng Sơng Trăng và nay là Dịng Cổ Nguyệt… đó là những thi phẩm tập hợp nhiều mối cảm xúc từ một nguồn thơ lai láng trong tâm hồn tác giả.

Thơ Tuệ Nga thường tập trung vào ba chủ đề chính, thể hiện cảm xúc chất chứa dạt dào từ trong tâm khảm: Mẹ, Quê Hương và Tâm Đạo. Ba chủ đề, ba nội dung này có khi trộn lẫn, chan hịa, xen kẽ vào nhau, người đọc dễ dàng nhìn thấy trong từng bài thơ, trong từng chương đoạn, dù không được sắp xếp rạch rịi.
Mẹ – một hình ảnh, một biểu tượng đẹp tự nhiên muơn thuở của nhân loại, nhất là đối với Á Đông, và với con người Việt Nam.

Mẹ - với Nhà thơ Tuệ Nga không cịn trong phạm trù mẫu tử, Mẹ là vầng trăng vằng vặc, là đĩa hoa tươi thắm, là làn hương thơm ngát, là thanh âm dịu ngọt.
Từ tình cảm mẫu tử thiêng liêng đằm thắm, dưới ngịi bút Tuệ Nga, mẹ đã hĩa thân thành quê hương, hay đúng hơn quê hương đã hĩa thân thành người mẹ, một sự đồng hĩa chỉ có ở những tâm hồn dạt dào lịng yêu nước, yêu quê hương của mình. Với Tuệ Nga, hai hình ảnh – quê hương và mẹ đã hịa nhập thành một chủ thể cảm xúc trong tâm hồn nhà thơ: Tình Mẹ và Tình Quê. Mẹ và Quê Hương là một.
Đọc những bài thơ Tuệ Nga nói về trăng, về quê, về mẹ mới thấy ở tâm hồn nhà thơ là cả một trời cảm xúc dạt dào, cả một nguồn cảm hồi lai láng về tình mẹ, về vầng trăng Việt Nam, về mảnh vườn, về con sơng, thành phố, ruộng đồng: Bắc Ninh, Hà Nội, Huế, Sài Gịn...
Từ nơi đây, trên quê người xứ lạ, nhà thơ chắt chiu từng hình ảnh, từng kỷ niệm để mà bâng khuâng, để mà hồi vọng. Từ hồi vọng đó nhà thơ ngồi soi rọi, nhìn vào tâm khảm để thấy, để biết mình có gì, cịn gì và mong ước những gì.
Về Thơ Đạo, Tuệ Nga không đi tìm nguyên khởi của Đạo mà từ Đạo, chứng nghiệm lẽ đạo vào cuộc nhân sinh, vào nhân duyên nghiệp quả để “ngộ” lẽ vơ thường, từ đó phĩng suy tư vào cuộc sinh tồn, vào lẽ sắc không thanh thản.

Như hầu hết những người Việt Nam lưu vong tỵ nạn, chưa một lần về thăm lại quê hương. Quê hương từ ngày quay gĩt ra đi, đã bao lần ngối nhìn về cố xứ, quê hương từ ngày “tiễn khách sầu xa quê”, “nhìn mây trời giăng mắc. Rừng xanh chắn nẻo về” hình như không bao giờ vơi nguơi trong đối tưởng của nhà thơ.

Trong thi phẩm Từ Giịng Sơng Trăng, tác giả đã lấy hình ảnh Rừng Xanh để ẩn dụ về một quê hương cịn nhiều nghịch lý, bất trắc, cịn những tráo trở, bất an, chưa đủ an tồn cho một ngày sum họp hoan ca của những người con lưu lạc. Trong tâm hồn nhà thơ, ước vọng một ngày về vẫn là “Nửa đời cơn mộng huyễn. Tuyết sương chắn nẻo về” (Vầng Trăng Cổ Độ), và cứ như thế quê hương và ngày về như một ray rứt, một ám ảnh không rời.

Băn khoăn với những gì có hơm qua, với những gì mất hơm nay, thời gian và lẽ biến thiên của cuộc nhân sinh tại thế - quê hương đã xa, tuổi trẻ đã mất, người Phật tử thuần thành Tuệ Nga quán triệt cái giả tạm, cái vơ thường của cuộc nhân sinh, thơ không cịn là tiếng buồn của muộn phiền, ủy mị. Nhà thơ nhìn lại cuộc đời, nhìn vào lẽ đạo để thấy một thực tại phản chiếu, để rồi thấy lịng thanh thốt, an nhiên tự tại, “bởi đã hiểu đời là quán tạm” trên “một chuyến xe đời”, “một vịng tử sinh”, một “bữa tiệc đủ đầy vị chua vị ngọt”, và có đủ tiếng chim hĩt, có nắng ban mai - thuở rộn ràng của buổi đầu đời hoa mộng, cho đến ngày sau, chặng cuối, có tiếng vọng đại hồng chung ngân dài, gọi con người tìm về hài hịa an lạc...

Tuệ Nga đã có trên mười tập thơ xuất bản, trong đó tập SUỐI đoạt Giải Văn Học Nghệ Thuật Tổng Thống Việt Nam Cộng Hịa của Văn Học Miền Nam năm 1974. Tác giả đã có hàng mấy chục bài thơ được phổ nhạc; từng cộng tác với nhiều tờ báo, tâïp san, tạp chí tại hải ngoại.

Cĩ thể nói giới nữ-thi-nhân trong làng thơ Việt Nam cận đại, Tuệ Nga là một nhà thơ đã sống trọn cuộc đời với Thơ, cho Thơ và vì Thơ. Bà là một trong số ít ỏi nhà thơ nữ tiêu biểu trong làng thơ Việt Nam hải ngoại và trong nước hiện nay. Bà đã gĩp vào kho tàng Văn chương Nghệ thuật nước nhà những áng thơ, những tác phẩm có giá trị văn học nhất định.

Song Nhị/ San Jose, 10. 2013


Bài Giao Cảm
Một cảm xúc rất thành tặng nhà thơ Tuệ Nga

Dõi bĩng sơng trăng lồng suối tịnh
mà nghe âm hưởng rứt ray buồn
Nghe trong tâm thức lời tri ngộ
Và núi. Và sơng. Và khĩi sương

Đỉnh trời tới những dịng sơng (*) lạ
Suối Tịnh đường về bát ngát hoa
Thơ tỏa từ tâm miền tĩnh lặng
Văn khai bút tuệ cõi an hịa

Một dãi sơng trăng hồn cố quận
Người đem mây giĩ gửi tình riêng
Tình quê. Tình nước. Tình nhân loại
Tội quá. Lịng đau những nỗi niềm!

Thế sự vẫn đầy cơn nhiễu loạn
Quê hương cịn lắm nỗi thương đau
Suối (*) xưa cịn đó đài-vinh-dự
Nghiệp bút lưu truyền đến mãi sau

Thơ mãi chảy theo vịng nghiệp dĩ!
Suối nguồn tâm đạo trải bao la
Hỡi Thơ và hỡi người Thi Sĩ…
Thì lẽ đất trời một kiếp hoa!

Hoa của thế nhân. hoa của mộng
Hoa mùa niên thiếu tuổi hoa niên
Tiếng thơ ươm nụ thời Quan Họ
Đã tỏa lan theo khắp mọi miền

Hàng hàng thơ phổ vào kinh kệ
Niệm khúc dâng đời đĩa đạo ca
Thấp thống non xa. Chiều. Cánh hạc
Thuyền trơi. Chiều lặng. Ánh trăng tà.

Song Nhị
San Jose, Jan. 2007

Thơ văn

art2all.net