trần hoài thư

 

 

Cổ Trắng

 

 

 

 

Cơi đời ân lượng

Lúc ấy, thời thịnh trị, dân điện toán được hưởng an lạc thái b́nh. Cuộc đời của họ chỉ quanh quẩn với một ngày 8 tiếng, với những dự án, những chương tŕnh (program), qua những ngôn ngữ như Cobol, Pascal, C và những hệ thống điện toán với cỡ hoạt động trung b́nh như Unix [1] hoặc lớn hơn như VM, MVS chạy trên những mainframe [2] . Không hề nghe nói đến laptop, đến Windows 95, 98, 2000, NT, XP như hiện nay.

Lúc ấy, mỗi công ty đều có một bộ phận riêng chuyên trách ngành điện toán. Lúc ấy, nghề nghiệp như programmer [3] , hay database administrator [4] hay system analyst [5] được xem là nghề nóng hổi, ăn khách, lương hậu. Thiên hạ rủ nhau chuyển sang ngành điện toán, hay chọn học điện toán. Các đại học thi nhau mở chương tŕnh chuyên khoa, chuyên nghiệp, cử nhân, cao học, tiến sĩ về điện toán, tin học, kỹ sư software [6] ...

Mở một tờ báo, thấy mục cần dân điện toán dầy dặc ê hề. Nhất là tờ báo phát hành vào ngày chủ nhật. Nh́n đến choáng ngợp.

Có lẽ chính v́ ra trường đúng thời điểm này, ông Nguyễn mới được người phụ trách tuyển người của công ty AT&T vào ngay trường phỏng vấn, mặc dù ông chưa thật sự tham dự lễ tốt nghiệp.

Buổi sáng hôm ấy, bà Kathy ngồi đối diện với ông trong căn pḥng đóng kín cửa. Bà nh́n tờ resumé, hỏi gia cảnh.

Ông trả lời: ông có một vợ một con. Vượt biển qua Mỹ năm 1980. Vừa làm vừa học.

"Ông làm ǵ?"

"Vệ sinh pḥng ốc. Janitor. Mỗi ngày làm 4 tiếng. Từ 6 PM đến 10 PM. Phụ trách hai tầng ngôi lầu. Chùi bàn chùi ghế, vệ sinh cầu tiêu nam nữ, đổ rác, hút bụi..."

Bà Kathy chăm chú viết trên tờ giấy.

"Ông đến từ Việt Nam?" Bà hỏi.

"Thưa bà. Phải".

"Ông làm nghề ǵ ở Việt Nam?"

"Đi dạy học rồi bị động viên vào quân đội miền Nam Việt Nam. Trung đội trưởng bộ binh. Bị thương trận ba lần. Sau 1975, vào trại cải tạo 4 năm... Sau khi ra tù, làm nghề bán cà rem dạo..."

Guơng mặt bà Kathy hơi đăm chiêu. Bà nh́n vào tờ resumé, rồi viết ǵ trong cuốn sổ tay, sau đó bà ta nói:

"Trước hết, tôi xin được chúc mừng ông đă vượt qua những khó khăn để tốt nghiệp đại học. Riêng tờ resumé này, chúng tôi sẽ gởi đến các pḥng ban của công ty chúng tôi. Nếu họ cần, chúng tôi sẽ thông báo cho ông biết, có thể qua điện thoại. Lúc ấy ông sẽ được mời đến để những người phụ trách trực tiếp phỏng vấn tại chỗ. Ông c̣n có câu hỏi ǵ không. "

Ông Nguyễn trả lời không rồi đứng dậy từ giă bà Kathy. Khi bước ra ngoài, ông đă thấy vài đứa Mỹ đang ngồi đợi đến phiên. Điều ấy càng làm ông cảm thấy không lạc quan hay hy vọng bao nhiêu. Nh́n lại ḿnh, ông có những điểm yếu rất khó lọt vào sơ kết, huống hồ ǵ bán kết hay chung kết. Thứ nhất là tuổi tác. Ông đă bước qua tuổi bốn mươi hai. Thứ hai là ngôn ngữ người. Miệng hàm ông đă quá cứng quá chai. Tiếng người th́ chữ c̣n chữ mất. Làm sao ông có thể tranh đua cùng những người trẻ tuổi bản xứ đầy sinh lực và thông minh. Làm sao ông có thể đánh bạt họ khi trong tờ resumé của ông không có kinh nghiệm ǵ để tiếp trợ trừ kinh nghiệm làm vệ sinh pḥng ốc, hay phục kích, phản phục kích, nhảy diều hâu, đột kích mật khu hay làm tù binh, chẳng dính líu ǵ đến nghề nghiệp hay kinh nghiệm đ̣i hỏi.

Nhưng ông không buồn cũng chẳng bận tâm hay lo âu. Ông tự an ủi ḿnh. Đây là một cơ hội để ta có thể rút tỉa kinh nghiệm cho những lần phỏng vấn khác, nếu có.

Phải. Ông xem đây là bài học. Khi đứa con nít ra đời, nó chỉ khóc vài ba tiếng, và sau đó, cha mẹ dạy dỗ, trường học dạy dỗ, xă hội dạy dỗ. Ông đă được dạy dỗ, nhưng từ một quê hương khác. Bây giờ qua xứ người, ông phải bắt đầu từ con số không. Ông phải học tất cả. Tiếng người. Công việc người. Truyền thống người. Xă hội người. Phong tục người.

Và giờ đây, ông đang học một bài học giá trị qua thực tế. Trong trường lớp, người ta dạy rằng trong lúc phỏng vấn, ḿnh phải chứng tỏ ḿnh rất thích công việc, hơn nữa phải chứng tỏ ḿnh có khả năng hay ham thích học hỏi. Ví dụ AT&T, một hăng điện thoại, ḿnh phải hỏi người phỏng vấn những câu hỏi liên quan đến telecommunication, network... Câu hỏi sẽ mang thiện cảm cho người phỏng vấn, bởi v́ câu hỏi c̣n mang theo ḷng ham muốn học hỏi về lănh vực viễn thông. Ngoài ra, phải nh́n thẳng vào người đối diện để chứng tỏ ḿnh tự tin. Đó là những yếu tố cần thiết mà người phỏng vấn cần t́m ở bất kỳ một ứng viên nào cho hăng như năng lực, kiến thức và sự vươn lên.

Nhưng thực tế miệng ông đă hoàn toàn câm. Ông là kẻ bị động. Ông chỉ mở miệng khi bà Kathy hỏi. Ông đă quên những điều chỉ dẫn cần thiết.

Ông tự bảo ḷng. Lần tới ông sẽ chuẩn bị chu đáo hơn.


*

Khoảng một tháng sau, không ngờ có một cú điện thoại gọi đến nhà ông. Khi ông về nhà, thằng con 9 tuổi kể lại có một bà muốn được nói chuyện với ba. Bà ta làm việc cho hăng AT&T.

Ông gọi lại và gặp bà Kathy. Bà cho biết trong tuần đến ông sẽ nhận được giấy tờ. Có ba department muốn phỏng vấn. Ông sẽ được thông báo chi tiết ngày giờ và địa điểm.

Ông lại nhắm mắt cảm tạ.

Ông vẫn có thói quen như thế, để nói lên tâm trạng của ḿnh trước một ân điển lớn.



Không thể ngờ.
Không thể ngờ như chuyện ông c̣n sống, để từ một con người chai cứng đức tin nay tin rằng, chỉ có bàn tay mầu nhiệm của ơn Trên mới đưa đẩy sắp đặt thân phận con người.
Khi ḿnh bất lực.
Khi ḿnh tuyệt vọng.
Khi ḿnh vô phương vùng vẫy.
Như lúc buổi trưa mà đột nhiên trời tối sầm lại.
Mặt trời đă bỏ trốn.
Và gió lạ.
Gió mang điềm dữ. Gió mang lệnh tuyên chiến. Gió báo giờ G.
Những đám mây đen trồi ồ ạt trên đầu. Và xung quanh bao bọc là chớp. Một chớp cắt loé ở hướng Đông th́ một chớp khác loé lên ở hướng Tây, rồi hướng Nam, hướng Bắc...
Rồi bốn bề chớp sáng thi nhau báo cáo tín hiệu. Rồi sấm lại rót vào thinh không những trận pháo ́ ầm...
Rồi nước ào vào khoang. Nước mỗi lúc mỗi dâng lên.
Đứa bé gái đứng ôm lấy mẹ,
mẹ ơi con sợ
mẹ ơi con sợ
Hai vợ chồng trẻ th́ ôm chặt cái can nước bằng nhựa.
Trên boong gần buồng lái, cả gia đ́nh ông chủ tàu qùy xuống đọc kinh...

Ông khan cổ ḥ hét thanh niên tát nước.
Bao nhiêu quần áo vải vóc có được mang ra đốt. Lửa ngọn ma trơi hiu hắt bị tạt bởi gió.
Lửa bốc cùng khói dầu. Nhưng lửa cũng tắt rất nhanh như niềm hy vọng thoi thóp.
Người ta mửa đến mật xanh mật vàng. Dưới khoang những chiếc đầu ngoi ngóp trên biển nước đen ng̣m dầu cặn.
Ông đứng nh́n xuống biển. Buồn thảm.
Ông tủi thân bởi v́ ông sinh làm người Việt Nam.
Không có ai quanh ông.
Vợ con quê nhà bạn bè bằng hữu, kẻ thương người ghét.
Ông ứa nước mắt cho một kiếp người.

Nhưng có những lượn sóng rất hiền, hiền như lưng của loài cá voi cứu khổ cứu nạn.
Đưa thuyền đi, nâng thuyền thăng bằng, hướng dẫn mũi thuyền t́m đến bến bờ.
Biển không rẽ làm đôi mà biển ru người, ru thuyền, ru những đứa con của thời hồng thủy được tái sinh.
Cái sống đă được sinh ra từ cái chết.
Ông được tái sinh.
Ông thâm tạ một cơn sóng hiền giữa trùng trùng sóng dữ.
Ông thâm tạ khi tuyết rơi
tuyết rơi trắng xóa, bít bùng
và con ông chờ đợi ông già Noel mang đồ chơi chui vào pḥng nửa khuya.
Ông thâm tạ khi tiếng chim lạc loài vọng về.
Tiếng kêu leng keng tươi vui của chiếc xe trolley dưới đường...
Nhắm mắt,
một chỗ dung thân sau những mùa tai biến...

Và giờ đây, ông thêm một lần thâm tạ.

Vợ ông cũng vậy.

Nàng vái lia lịa cùng hư không

Lạy Trời Lạy Phật lạy đấng Quyền Năng, cảm tạ Ngài...

Không thể ngờ...
 

*

Ông Nguyễn ngủ không được. Niềm vui chưa hết th́ nỗi lo lại bắt đầu. Hồi chiều, vợ ông phải t́m người quen mượn đỡ $50 cho ông làm lộ phí. Ông không có xe nên ông phải nhờ một người bạn trẻ chở dùm. Từ chỗ ông ở đến địa điểm phỏng vấn ít nhất phải hai tiếng đồng hồ. Minh là người tốt bụng. Minh xin nghỉ một ngày để giúp ông. Ngoài ra, Minh c̣n tặng ông một bộ đồ lớn. Minh nói bộ đồ này hên lắm. Lần nào mang nó, em đều gặp hên...

Nhưng kích thước của áo quần th́ quá rộng so với người của ông.

Vợ ông đề nghị ra tiệm mua một bộ đồ.

"Phải có một bộ đồ đàng hoàng. Trước sau ǵ ḿnh cũng mua".

Nàng bảo. Nàng nghĩ làm như chiếc áo sẽ làm tăng xác suất của sự thành công.

Tất cả số tiền dành dụm, nàng vét hết.

Rồi th́ giày da, rồi th́ cà vạt.

Ông soi gương, thấy ḿnh khác nào chú rể mới.

Ông đă thay đổi lốt dạng. Ông đang đóng kịch. Ông đang chuẩn bị hoá trang để bước vào một thế giới khác.

Không c̣n quần bao cát.

Không c̣n áo vá.

Không c̣n đi chân không.

Không c̣n đêm đêm rảo từ pḥng này sang pḥng khác để lau chùi hút bụi, lau ống điện thoại, dọn nhà cầu nam nữ, đổ giấy đi cầu, băng vệ sinh phụ nữ.

Vợ ông hít hà, trầm trồ.

Tội nghiệp người vợ đáng thương.

Rồi anh sẽ quan trạng về làng, vơng anh đi trước vơng nàng theo sau.

Cho dù ở xứ này, quan trạng không có chỗ đứng.

Đôi khi tiến sĩ c̣n thất nghiệp dài dài.

Minh kể lại những kinh nghiệm về phỏng vấn.

"Khi họ mời anh đi ăn ở nhà hàng, nhớ là họ nh́n cách anh ăn uống đấy. Trong thế giới professional, ḿnh phải chứng tỏ ḿnh professional... Chậm răi. Từ tốn. Nhớ là ở nhà hàng Mỹ, toàn là những thức ăn lạ. Con hầu bàn sẽ hỏi. Và ḿnh sẽ rất lúng túng. Có khi ḿnh không hiểu nó nói ǵ. Những người phỏng vấn sẽ đánh giá tŕnh độ Anh ngữ của ḿnh lúc này. Cách tốt nhất là nói trước với một người phỏng vấn. Tôi không rành về món ăn Mỹ. Xin làm ơn gọi dùm tôi. Hăy thật thà anh ạ. Nên nhớ là lúc nào họ cũng nh́n vào ḿnh để đánh giá..."

"Cám ơn em".

Đồng th́ khuyên:

"Đừng lo anh à. Khi họ kêu ḿnh đi phỏng vấn, nghĩa là họ đă nghĩ rằng ḿnh có thể đảm nhiệm được vai tṛ mà họ cần. Anh không biết mỗi lần phỏng vấn như vậy, công ty phải tốn đủ thứ: Nào là tiền bao máy bay, tiền khách sạn, tiền ăn uống. Không phải một ngày, nhiều khi cả tuần lễ. Gắng trả lời những câu hỏi của họ. Không biết th́ nói không biết. AT&T là một hăng rất lớn, có cả một trung tâm để huấn luyện nhân viên.

Đồng tốt nghiệp đại học Drexel năm ngoái với hạng tối ưu và được AT&T thu nhận ngay sau khi ra trường. Đồng c̣n trẻ, lại học giỏi, thông minh. Đồng là hiện thân của lớp trẻ con cháu của những người tị nạn đầu tiên. Họ như những thân cây được vun trồng và nẩy mầm từ những vùng đất màu mỡ. C̣n ông, dù đất đai có màu mỡ ph́ nhiêu, nhưng một khi cây đă già đă khô, nhựa đă sắp cạn, th́ làm sao có thể b́ với họ.

Nhưng ít ra, những lời khuyên của Minh, Đồng là những lời khuyên rất thực tế, khó có thể t́m trong sách vở hay những khoá học về nghệ thuật đi phỏng vấn.

Theo như chương tŕnh, ông phải có mặt lúc 11:30 để department đầu tiên mời đi ăn trưa, sau đó cuộc phỏng vấn sẽ được bắt đầu vào 1 giờ trưa. Ông sẽ về khách sạn để ngày hôm sau tiếp tục hai cuộc phỏng vấn khác.

Minh nói: em biết rành lộ tŕnh, em sẽ đến rước anh vào lúc 9 giờ rưỡi sáng.


Minh đến trễ khoảng 15 phút. Mười lăm phút là cả một cơn ác mộng. Ông nh́n xuống đường. Vợ ông nh́n xuống đường. Bốn con mắt ngóng chờ người ân nhân. Không biết Minh c̣n nhớ đến buổi hẹn hay đă quên. Hay bị tai nạn, hay bị kẹt xe không chừng.

Rơ ràng, không có ǵ bất hạnh cho bằng ḿnh không thể làm chủ lấy ḿnh.

Rồi cuối cùng, chiếc xe của Minh cũng xuất hiện. Mừng quá. Minh bảo v́ kẹt xe nhưng không sao. Em bảo đảm ḿnh đến kịp. Anh chị cứ yên tâm.

9 giờ 45 phút, xe khởi hành. Một giờ đầu, xe chạy êm xuôi. Bảng hiệu Welcome to New Jersey thấy hiện ra bên kia cầu. Chạy thêm được nửa tiếng, Minh bắt đầu bối rối. Đến đây, mọi việc trái ngược. H́nh như xe đă qua mặt exit từ lúc nào. Minh chạy ngược rồi chạy xuôi. Có khi lên cầu cao, t́m hoài exit, nhưng không thấy đâu. Chỉ toàn đồi núi.

Rơ ràng Minh đă lạc. Bây giờ anh ta bất kể bảng cấm hay không bảng cấm, có khi đang chạy ngon lành trên xa lộ, lại quay đầu, chạy ngược lại. Có khi chạy vào một con lộ ngược chiều. May mà không gặp cảnh sát xa lộ. Bên cạnh, ông ôm tim ôm ngực. Thần trí căng thẳng. Ông tuyệt vọng và bất lực. Chỉ có kẻ ở trong cuộc mới hiểu rơ được hoàn cảnh của người trong cuộc. Có khi Minh ngừng xe lại bên đường, ghé vào một trạm xăng hỏi đường. Trong khi kim đồng hồ như hai lưỡi dao, càng lúc càng như cứa đau tim ông. Trễ rồi, Minh ơi. Ông đau đớn nói khi kim đồng hồ đă qua khỏi 11 giờ 30, giờ ấn định phải có mặt. Đi phỏng vấn kiểu này ai mà mướn. Thôi quay về đi. Anh không đi nữa đâu. Ông nói. Cái đau của ông như bừng vỡ. Hết rồi bao nhiêu mơ tưởng ao ước. Hết rồi những tháng những năm miệt mài đèn sách. Khi cơ hội đến th́ không chụp. Rồi 12 giờ trưa, vẫn chưa thấy đâu. Rồi 12 giờ rưỡi. Rồi 12 giờ 45. Chắc họ đang sốt ruột, đang rủa thầm, hay đă bỏ đi ăn trưa rồi. Ông càng nhận ra cái lỗi lầm lớn nhất là ḿnh không được nắm giữ định mệnh của ḿnh. Cũng tại v́ ông. Tại v́ ông hết.

Đến gần 1 giờ, Minh mới t́m ra địa chỉ. Minh đậu xe nói: chúc anh gặp may mắn rồi phóng xe đi.

Ông th́ bước vào ngôi lầu. Ḷng nặng trĩu.

Ông biết ông đă bỏ mất một cơ hội ngàn vàng.

Ông hỏi người phụ trách an ninh pḥng ốc ở nhà khách. Y bảo chờ, y sẽ gọi điện thoại lên người phụ trách. Chừng 5 phút sau, một người đàn bà Mỹ cỡ 25 hay 26 tuổi xuống, giới thiệu là Debbie.

Nàng không tỏ vẻ ǵ bất măn. Trái lại nỗi vui mừng phản ánh trên gương mặt.

Ông nói dối:

"Tôi bị kẹt xe. Tôi rất ân hận".

"Đừng bận tâm. Kẹt xe là chuyện thường ở tiểu bang này. Chúng tôi rất thông cảm".

Ông theo nàng lên lầu ba. H́nh như mọi người đă chuẩn bị sẵn. Họ bắt tay ông rồi sau đó tất cả cùng kéo về nhà hàng danh tiếng nhất nh́ ở địa phương. Họ không nhắc ǵ đến việc họ phải đợi hơn cả tiếng đồng hồ. Chỉ có ông là bứt rứt không yên. Làm sao biết trong đầu óc của họ nghĩ ǵ. Khi thời biểu phải thay đổi. 1 PM là giờ bắt đầu phỏng vấn, nhưng lúc này, cả bọn mới bắt đầu đi ăn trưa.
 

*

Bây giờ ông Nguyễn mới thật sự cảm thấy mệt. Đầu óc ông nóng bỏng. Cổ họng khô đắng. Nhưng ông vẫn ngồi trước mặt người phỏng vấn. Anh ta cỡ ba mươi, c̣n ông th́ bốn mươi hai. Ông đang ngóng đợi câu hỏi đầu tiên của anh ta. Không, anh không hỏi ông. Anh cười, tự giới thiệu, rồi mời ông đi rảo khắp department. Anh cắt nghĩa về dự án công tŕnh, tŕnh bày những thống kê đang nhảy múa trên màn ảnh computer. Ông cứ gật đầu. Bỗng nhiên anh ta quay lại hỏi ông: Ông có mấy cuộc phỏng vấn vừa qua? Ông trả lời hai. Hôm qua một và sáng này thêm một. Anh ta lại hỏi tiếp: Nếu cả ba department đều chọn ông th́ ông chọn department nào? Ông ngẩn ngơ. Đúng là một câu hỏi hắc ám. Ông bối rối, và cuối cùng phải thú thật: Tôi chẳng biết nữa. Anh ta cười lớn. Không biết anh ta đă t́m ở ông một điều ǵ để anh phải thú vị. Hồi ở năm cuối Đại học, trường có mở một khóa học về nghệ thuật đi phỏng vấn dành cho sinh viên sắp tốt nghiệp, và ông cũng học được nhiều điều. Chẳng hạn về cách ăn mặc, đi đứng, về cách hỏi hay trả lời đúng lúc, đúng chỗ, về cách nh́n thẳng vào đôi mắt người phỏng vấn để tỏ ra ḿnh tự tin... Nhưng cái câu hỏi này quả thật ngoài ư muốn. Tự nhiên ông thương lấy ông. Đến măi tuổi này, ông vẫn bám theo nỗi buồn cơm áo. Ông nuốt nước bọt. Ông muốn buông xuôi.

Rơ ràng ông đang chiến đấu và tự chiến đấu trong nỗi cô đơn đầy buồn bă. Bốn mươi hai tuổi. Đă quá nửa đời người. Đă chết lên sống xuống bao nhiêu lần trên chiến trường. Đă ngỡ như nhắm mắt buông tay trong trại khổ sai. Đă ngỡ như nằm trong ḷng biển sâu. Bốn mươi hai. Ông đă sống c̣n đây, để có thể dừng mà nh́n lại cuộc đời của ḿnh. Nhưng bây giờ, ông lại bắt đầu bằng tất cả, khởi đi từ một số zero. Người ta đang phán xét ông. Khả năng ông đang được đo lường đánh giá. Tiếng Mỹ, tiếng Anh của ông đang bị thử ḍ. Ngày xưa, ông ngạo mạn cùng tuổi trẻ. Ngày xưa ông bất cần, lột lon về phố. Th́ bây giờ, trái lại, ông đang luống cuống đến tội t́nh. Tội t́nh như ngồi giữa bốn người của department thứ nhất trong một nhà hàng sang trọng nào đó. Tội t́nh khi phải tỏ ra lịch sự, cầm nĩa, muổng, dao, khăn lau trải lên hai bắp đùi cùng với những thức ăn xa lạ. Tội t́nh như buổi sáng nay, ngồi trong cafeteria với mấy chàng tuổi trẻ của department thứ hai. Chúng nói về football, touchdown. Chúng đùa cợt nhau. Thỉnh thoảng chúng liếc nh́n ông. Ly cà phê dù pha nhiều đường nhưng ông lại cảm thấy cay đắng vô tận. Ông đă cố dỗ dành ông, hăy ngửng cao đầu, hăy hănh diện với cuộc chiến đấu của ḿnh. Nhưng càng lúc ông càng cảm thấy khốn khổ. Hai bàn chân ông muốn cựa quậy. Miệng ông muốn nói cười. Nhưng ông lại im ĺm như khúc gỗ. Hai vai ông như bị đè nặng bởi một khối đá tảng.

Buổi chiều ông kêu tắc xi trở lại khách sạn. Thị trấn đă lên đèn. Những ngọn đèn pha từ khu buôn bán mờ nhạt dưới màn mưa giăng nhỏ. Ông ngồi trong xe, mệt lả. Ông già tài xế hỏi ông mày mới đến đây lần đầu. Ông trả lời phải. Ông già lại hỏi chắc mày có bà con ở đây. Ông nói không, ông đi phỏng vấn ở hăng AT&T. Ông già buột miệng: Vào được hăng đó là nhất. Rồi ông già bắt qua chuyện khác. Mày đến từ đâu? Ông trả lời Việt Nam, Nam Việt Nam. Ông già lặp lại: Việt Nam. Tao không muốn nghe cái tiếng đó nữa. Sau đó ông già im lặng, tiếp tục đốt thuốc. Hai ngọn đèn chọc thủng con đường đêm và đôi vai của ông già như chịu đựng một gánh nặng vô h́nh nào đó. Ông Nguyễn buột miệng hỏi rất b́nh tĩnh: V́ sao? Bây giờ ông già nhún vai: V́ Việt Nam của mày mà bao nhiêu thanh niên nước tao đă bị chết hay mất tích, trong đó có cả thằng con của tao, mày biết không? Nó nếu c̣n sống th́ cũng như mày, có việc làm thơm như mày. Và có thể tao sẽ không c̣n làm cái nghề chó đẻ như thế này.

Ông già tài xế hằn học nói. Ông Nguyễn im lặng. Không dễ ǵ trong một cuốc xe ông có thể kể hết cho ông về Việt Nam của ông, về bao nhiêu người đă hy sinh mà bây giờ chết vẫn chưa được yên ổn, về bao nhiêu người đang làm thân trâu ngựa ở trong các trại tù khắp xứ.
 

*

Đêm đầu tiên ở khách sạn đă làm ông không ngủ được. Căn pḥng quá rộng và bốn vách tường vôi trắng càng làm ông trăn trở. Ánh đèn d́u dịu, máy điều hoà không khí chạy đều đều, và chiếc giường đôi với tấm drap trắng mượt, h́nh như chỉ ấm cúng cho một cặp nam nữ qua đêm. C̣n ông chỉ là một người Thượng mất buôn, mất bản. Ông bỗng nhớ đến một người con gái nào, xa xôi lắm, nhưng cũng yêu dấu lắm. Ông nhớ, bởi v́ ông biết ở đấy c̣n có một người đến với ông, và t́nh nghĩa với ông. Bởi v́ từ mặt trận trở về, ông vẫn c̣n được nếm những giọt lệ lo âu và hạnh phúc. Bởi v́ những sợi tóc vướng trên giường để ông c̣n biết ḿnh là đàn ông. Bây giờ ông là đàn ông, nhưng là đàn ông tị nạn, đứng trước phái đoàn đưa tay lên thề không tham gia vào đảng cộng sản, không buôn bán ma túy, không gây tội ác. Bây giờ ông là đàn ông cô liêu hiu hắt giữa chốn quê người, để hết người này đến người khác thẩm định tŕnh độ, lời ăn tiếng nói. Bây giờ ông là đàn ông phải cúi đầu nghe ông già tài xế bản xứ nói về đất nước Việt Nam của ḿnh.

Ông mở đài HBO để giết th́ giờ. Lại một cuốn phim về Việt Nam với địch quân nói tiếng Thái Lan và những chàng GI cao bồi làm Rambo tung hoành mật khu địch. Ông chịu không nổi, mặc chiếc áo lạnh, bước ra cơi đêm. Cơn mưa đă dứt, và sương mù giăng ngập cả thị trấn. Ông có thể nhận ra những hàng điện quang nhảy múa ở cái quán bên kia đường. Ông thèm được gọi những chai bia để trút hết, quên hết những nỗi buồn. Ông thèm thấy cô gái lẳng lơ có đôi mắt đen, đôi mắt than ch́ sau quày rượu mỗi lần ông từ mặt trận trở về. Ông đâu c̣n có cái quán rượu ấy nữa.

Cuối cùng ông t́m đến quán cà phê mở 24 trên 24. Ông lại gặp ông già tài xế tắc xi. Dáng ông bất động như một pho tượng trong làn khói thuốc. Hay ông già đang nhớ đến thằng con đă chết trận ở Việt Nam.
 

*

Tuần lễ sau, ông nhận lá thư do bà Kathy kư, cho biết ông đă được department đầu tiên đồng ư thâu nhận.

Chỉ có ân điển mới tạo lên phép lạ như vậy.

Ông nhắm mắt, run sợ.

Ông vẫn có thói quen như thế, kể từ sau lần vượt biển.

Tại sao lại sau lần vượt biển?

Bởi v́ ông đă được cứu khỏi cuộc tự sát tập thể.
Cuộc tự sát tự nguyện.
Dịu dàng và buồn bă.
Bất lực như ánh lửa thoi thóp sắp tắt dần
kêu cứu lương tâm nhân loại
Bởi v́ biển không thấy chân trời
bốn bề đen thẫm
Chỉ có chớp sấm ́ ầm
chỉ có lù lù những ngọn sóng phủ đầu
hất thuyền lên
dập thuyền xuống
tra khảo con vật tội t́nh
Hết rồi nỗi kiêu ngạo
Hết rồi con người là cây lau cây sậy
nhưng là cây lau cây sậy biết suy nghĩ
Thiên đàng ở đâu
địa ngục nơi nào
Chúng tôi là con cháu của Noé tiếp tục cuộc ra đi
vượt biển chết
 

*

Ngày từ giă xóm slum, vợ ông thắp nhang khấn vái đất đai thổ thần để cảm tạ. Đất đai ở đâu cũng là đất đai, cũng dính kết vào trời, và lẩn quất những đôi mắt của những đấng quyền năng siêu h́nh, vợ ông tin tưởng mănh liệt như vậy. Nàng viện dẫn trường hợp ông, một tay sinh viên già duy nhất được hăng AT&T chọn trong hàng chục ứng viên tại trường. Anh phải tin anh à. Vâng, ông tin lắm. Bởi vậy, ông lạy, con ông cũng lạy. Ông biết ông khó có thể qua được ṿng bán kết bởi v́ yếu tố tuổi tác và ngôn ngữ. Và nhất là việc bắt cả nhóm phải chờ ông cả tiếng đồng hồ. Như vậy, tại sao ông vẫn có cơ hội mà bất cứ một sinh viên tốt nghiệp nào đều mơ ước. Rơ ràng, Đấng Quyền Năng không bao giờ bỏ rơi những kẻ có ḷng với Ngài. Ngài đóng cánh cửa này, Ngài chắn chiếc cửa sổ độc nhất bằng tấm ván ép dày đầy đinh chông, để mở cánh cửa khác tươi sáng hơn, đẹp đẽ hơn.

Ngày cuối cùng, ông nh́n xuống lầu như muốn giữ tất cả h́nh ảnh của Logan một lần cuối cùng. Tấm ván đă được tháo ra. Ánh sáng đă theo vào pḥng tắm lấy căn pḥng thuê từ lâu mờ trong bóng tối. A, ông nhớ ra rồi. Cái bóng ông ở đằng sau khung cửa sổ trên lầu hai này. Cái bóng hôm qua trong căn pḥng ít ánh sáng. Chiếc giường bố đặt bên cạnh vách tường. Chiếc bàn dùng làm bàn viết, học, khách. Cái sàn ván thông đánh màu verni vàng bóng. Và khung cửa sau nhà bếp nhỏ hẹp, để ông có thể nh́n qua nhà láng giềng, gọi nhau ơi ới bằng tiếng nước ḿnh. Và lũ gián trong đêm. Và cả đám chuột lộng hành. Và những ngày tắt heat, hay những buổi heat mở tối đa khiến cửa sổ phải mở toang. Từ cơi nhỏ hẹp bần hàn đó, mấy năm, với giá tiền thuê rẻ mạt chưa hề tăng, gia đ́nh ông đă sống, để nếm thế nào là giọt lệ đầu tiên của người tị nạn. Bạn bè ít ai dám bén mảng thăm viếng. Họ nghe Logan như nghe một điều ǵ đó hăi hùng. Khu đen. Khu drug. Xe bị đập cửa kính. Bánh bị đâm thủng ruột. Một người đàn bà tị nạn sắp bị hiếp. Vợ ông bị đập, xô mấy lần trong những buổi sáng sớm đón xe đến hăng. Ông bị đám thiếu niên rượt ngay sau khi vừa ló đầu lên miệng hầm subway. Tiệm tạp hoá Đại Hàn dưới lầu ông thuê thỉnh thoảng nửa đêm bị phá cửa. Cảnh sát cảnh cáo ông đừng bận tâm lư do chủ tiệm đă có bảo hiểm lo lắng dùm. Đó, Logan, hay Ḷ gan là như thế. Như thế, tại sao ông lại bâng khuâng như một kẻ đă gởi vào đầy nhiều kỷ niệm. Như thế, tại sao ông cứ nghĩ là chính nơi này là một phần trong đời sống của ông. Đâu có ǵ để phải nhắc lại khi nhục nhằn, hoạn nạn, và những đám mây u ám một thời? Đâu có ǵ để nói về một slum. Đâu có ǵ để phải kể lại cái bóng ông một trưa nào trong ngôi nhà thờ Mỹ trong khu, khi ông phải nương cậy vào Ơn Trên để ban cho ông có đủ nghị lực. Lần đầu tiên ông đă đến nhà thờ, dù ông chưa bao giờ thuộc ngay cả một lời kinh căn bản nhất. Ông đă nhắm mắt. Cầu ǵ. Con ông thơ ngây nói về tên giáo viên người Đại Hàn t́nh dục bệnh hoạn phụ trách lớp ESL. Làm sao cho con ông được học một ngôi trường tốt hơn. Không ai hướng dẫn. Không ai chỉ bày. Không ai biết tiếng Anh, tiếng Mỹ lưu loát. Những người như thế đă không bao giờ ở nơi này. Cầu ǵ. Cho ông được một chút thông minh, để tiếp tục làm học tṛ già. Chiến tranh, tù tội, vượt biển, bao nhiêu ám ảnh, thảm kịch chất chồng đă cướp đi hết mớ kiến thức học vấn xa xưa rồi. Cho đôi mắt mờ yếu của ông được thấy rơ những gịng chữ thầy viết. Cho những lời giảng ông c̣n theo kịp, dù một đôi phần. Cầu ai bây giờ. Lấy ai an ủi, khuyến khích ? Hay chỉ là những cơn mơ mà vợ ông đă thêu dệt. Mơ ngày. Mơ đêm. Mơ một ngày gia đ́nh có một chiếc xe, để nàng được đi đây đi đó, thăm bạn bè, hay chiêm ngưỡng phong cảnh. Mơ ngày ông ra trường, có một việc làm tốt. Và cả những giấc mơ thật đẹp của ngày xưa. Má, em, láng giềng, quê ngoại, những gương mặt thân yêu, những kỷ niệm thời con gái... Vâng, những cơn mơ tội nghiệp. Và gia đ́nh ông đă nương nhờ bằng những cơn mơ như thế. Chỉ tội nghiệp cho con ông. Nó vẫn lớn lên, không tra vấn, than thở. Nó đi học một ḿnh, trở về nhà một ḿnh, không bạn bè lân láng. Ông phải kê cả ba ḥn gạch, để nó có thể đứng ở trên đấy, mở khoá cánh cửa lầu thuê. Nó chiến đấu cũng như ba nó chiến đấu. Sáng ngày Giáng Sinh, nó mừng rỡ khoe cùng cha mẹ, là ông Già Noel tài quá ba mẹ ơi, ổng biết cả chiếc xe tự động mà con thích... Niềm vui của nó là ngồi trước chiếc truyền h́nh đen trắng để nh́n những Tom hay Jerry... Nó chưa hề nghe được tiếng dế mèn vào mùa hè hay được thấy cánh diều trên đồng cỏ như tuổi thơ của ông. Nó hẩm hiu cùng căn pḥng, mà những cửa sổ trước và sau, ông đă đóng cả đinh 15 phân như những hàng chông. Không bạn nhỏ, không nội ngoại, không cả bầu trời xanh và cao để nh́n con diều xanh đỏ, để mong gió mỗi lúc mỗi nổi lên. Không đám mây bàng bạc trong bài văn của Thanh Tịnh vào tuổi học tṛ xa xưa. Nó có mặt ở đấy, côi cút. Đôi khi nó ngủ quên, quên cả nghe điện thoại thăm chừng của ông làm ông phải cuống cuồng bỏ học trở lại nhà mà lồng ngực như vỡ bùng trong xe bus. Trời ơi, ông đă lén lút bỏ nó một ḿnh bất hợp pháp. Học. Học có ích ǵ chứ. Ba cái chữ nghĩa, ông trạng, ông nghè có ích ǵ chứ. Rồi sau đó, ai lại đi mướn một tên học tṛ già? Ông làm sao chen đua cùng tuổi trẻ. Ông đă tự hỏi và yếu mềm để nghĩ đến một lần bỏ cuộc. Ông tự biết chữ Anh chữ Mỹ của ông. Ông cũng tự hiểu về bộ năo của ông. Cái bán cầu đă bị đen đặc bởi bao nhiêu thảm kịch chập chùng. Không c̣n lấy một khoảnh nhỏ để in vào đấy chút kiến thức. Thêm đôi mắt yếu kém. Thêm cả cái cô đơn của một con ngựa mất hết đàn. Ông nói với vợ ông. Ông không c̣n muốn chiến đấu nữa. Nhưng nàng vẫn tiếp tục khuyến khích ông. Nàng vẫn tiếp tục mơ trong bóng tối của căn lầu thuê, thỉnh thoảng cửa bị phá tung và những dấu giày to tướng in đậm trên tấm drap trắng. Nàng tiếp tục bơm vào những điều tốt đẹp dù ông càng lúc càng mệt lả bởi những kỳ thi, và cái việc làm lau chùi nhà cửa buổi tối. Trong khi đó, con ông mỗi ngày đến ngôi trường mà vách thành vẽ sơn chằng chịt, để học với tay thầy Đại Hàn t́nh dục bệnh hoạn... Và cứ thế, hết năm này qua năm khác, hết nỗi chán nản này tiếp đến nỗi chán nản khác, cay đắng này đến nỗi cay đắng khác. Phải cay đắng lắm chứ. Cay đắng như những lần vào nhà vệ sinh phụ nữ, đặt cái xe đẩy chắn ở cửa ra vào và lục lạo từng chiếc băng vệ sinh. Cay đắng lắm chứ. Cay đắng như nỗi cô độc trùng trùng khi đứng đợi xe bus trong những đêm tuyết băo. Hay những cái nh́n đầy ngạo mạn, khinh bỉ từ những kẻ đồng hương. Dù vậy, bên cái thân phận hẩm hiu của kiếp đời tị nạn, vẫn c̣n có những tấm t́nh của những người trong cuộc. Họ cùng một xóm. Họ đă coi ông như người họ nể trọng. Họ mang những giấy tờ nhờ ông dịch nghĩa dùm. Đôi khi họ mang cả report card để khoe cùng ông là con họ học giỏi. Em mới thưởng cho con em chiếc radio cassette. Tháng này, thầy phê toàn chữ đỏ không à. Em mừng quá. Ông nhớ cô Vân hàng xóm đă có lần nói với ông như thế. Nhưng khi nh́n vào tấm report, ông thấy điểm F. Tim ông như quặn thắt. Ông có nên nói với người mẹ tội nghiệp này về ư nghĩa của chữ F kia không.

Đấy, xóm slum của ông là thế.

Và những người tị nạn Việt Nam đầu tiên đă phải sống trong điều kiện như vậy.

Để rồi, sau một thời gian, hết gia đ́nh này sang gia đ́nh khác dời đi như những người Mỹ đen đă rời, hay như đám Do Thái đă rời trước đó.

Riêng gia đ́nh ông phải mất đến bốn năm.

Ngày cuối cùng với xóm slum, từ lầu hai của một chung cư , ông nh́n con đường Old York dưới màn tuyết trắng. Trên hàng dây điện, những con chim bồ câu đậu dài. Trời xám đục. Chiếc trolley chạy qua, bánh nghiến trên đường sắt. Như vậy, bốn năm cũng trôi qua. Ở đâu cũng có trời. Trong chiến tranh, trong tù tội, trên biển cả, và trong khu slum của vùng Logan này. Các ngài không bao giờ bỏ ḿnh đâu. Lời an ủi của vợ ông, dù đúng hay không đúng, nhưng có một điều là cái slum này vẫn là nơi dung dưỡng ông và gia đ́nh trong những năm tháng đầu tiên.


 

[1]UNIX: một hệ thống vận hành (AT&T)
 [2]mainframe: dàn máy IBM có hệ thống vận hành cao (VM, VMS...)
 [3]programmer: thảo chương viên
 [4]database administrator: người quản trị kho dữ kiện
 [5]system analyst: phân tích viên hệ thống
 [6]software: nhu liệu
 

 

 

 

Ngày đầu với AT&T

Thế là ông Nguyễn trở thành một phần tử trong một thành phần mà xă hội phong là "cổ trắng" (white collar).

Ngày đầu tiên, ông được hướng dẫn đến các pḥng ban để bắt tay những người đồng nghiệp.

Họ là dân IT (Information Technology), tiếng tắt chỉ những kẻ làm việc trong ngành điện toán hay Tin học.

Nhóm trưởng của ông là cô nàng Debbie. Và trưởng pḥng là bà Denise. Những người trong nhóm là Tim, Pat, Peter, Alexandria, Mike, Minh Yang, Carol Ha. Mentor của ông tức người đặc trách hướng dẫn là Carol. Nhiệm vụ của người mentor là giúp đỡ người mới làm quen với môi trường mới, giải quyết hay giải đáp thắc mắc về những quyền lợi như học vấn, nghỉ phép, giảm giá điện thoại dành cho nhân viên...

Đây là AT&T, nơi tập trung những bộ óc của thế kỷ về ngành viễn thông, vệ tinh và cũng là nơi UNIX [1] được khai sinh trong một pḥng lab bề bộn dụng cụ tại Murray Hill mà cha đẻ là Dennis Ritchie. Người ta nói theo truyền thống của AT&T, một khi làm việc với nó là làm suốt đời, có khi cha truyền con nối.
 


Ngày đầu với AT&T.

 

Tháng giêng tuyết giá vần vũ. Dưới lầu, bên kia bờ rào là xa lộ 287. Xe cộ dập d́u. Bầu trời xám đục không cụm mây. Những hàng dẻ sồi trơ cành trụi lá. Ai biết nỗi lo của ông không. Từ khi bước vào đời, ông chưa một lần cảm thấy lo cơm lo áo lo những hệ lụy của cuộc sống như vậy. Đi lính th́ quá dễ. Có bằng Bán phần trở lên th́ đi sĩ quan. Muốn từ chối ân huệ yêu nước, guồng máy cũng không cho phép. Rồi đi dạy cũng vậy. Ra trường khỏi nạp đơn, khỏi cần phỏng vấn. Rồi ở tù th́ có kẻ khác lo hết cho ḿnh. Bây giờ, một Tan Nguyen tên thật là Nguyễn văn Tân, đang bắt đầu giáp mặt với đời, lo cơm lo áo. Không thể làm một ẩn sĩ ở xứ sở này.

Ngày đầu ông được giao một lô sách để đọc. Những tập tài liệu dày cộm b́a đỏ của IBM gọi là Red Book. Không hiểu phải ráng hiểu. Không ai có thể giúp mày. Tân ạ. Đọc giữa tiếng máy chạy rầm rầm, giữa muôn ngàn chớp xanh chớp đỏ trên giàn máy điện toán, từ mainframe [2] xuống Unix. Đọc và thực hành. Thấy pḥng Lab người mà thương cho đất nước ḿnh. Nơi này là trung tâm của một hệ thống gọi tên là PICS, Product Inventory Consolidated Systems [3] . Hệ thống điện toán này giúp những phần hành trách nhiệm của công ty biết về số lượng hàng hóa tồn kho, xuất kho, số lượng khách hàng đặt, kho nào c̣n, kho nào hết, kho nào dư kho nào thiếu để công ty có thể điều động số lượng cung ứng kịp thời.

Mỗi đêm, các báo cáo từ khắp các tiểu bang sẽ được chuyển về trung tâm gồm giàn máy IBM OS 370, để máy thu thập tất cả những dữ kiện, sau đó, đúc kết thành những báo cáo hoặc cập nhật hoá số lượng tồn trữ hay xuất nhập của trên một trăm kho hàng khắp nước Mỹ.
 


Những ngày đầu với AT&T.

 

Ngày xưa, trung đội trưởng mới ra trường c̣n có trung đội phó thay mặt lo dùm. Bây giờ, ông là lính mới ṭ te, mà vũ khí chỉ là mớ kiến thức của bốn năm đại học. Ra trận, ông có bạn bè đồng đội, nhưng ở đây, ông chiến đấu cô đơn. Không ai có thể giúp ông được. Ông cũng không có thể nhờ ai giúp được. Gọi là team, có nghĩa là đội, trong đó, người ta ràng buộc với nhau, nương tựa lẫn nhau, vui buồn đều chia xẻ với nhau, tuy nhiên, thực tế th́ khác. Ai cũng lo phần nấy. Và nếu có câu hỏi, th́ chỉ là câu hỏi tổng quát. Chứ không ai có th́ giờ để làm dùm hay ngồi đọc từng gịng để sửa chữa dùm.

Khi nhận dự án từ nhóm trưởng, trước hết, ông được Debbie nói sơ qua về mục đích, yêu cầu, để ông có một khái niệm về công việc phải làm. Sau đó cô nàng trả lại cho ông vai chánh với thời hạn bao lâu phải hoàn thành. Đó là lệnh hành quân không hơn không kém.

Ông phải chiếm mục tiêu. Ông phải thanh toán chiến trường. Ông phải chiến thắng. Nếu không, ông là tên bại trận. Và dĩ nhiên, sẽ bị đào thải.

Như vậy, ông cần phải cám ơn ngôi trường cũ.

Phải cám ơn ông giáo sư về Information System mà sinh viên quen gọi là hung thần hay sát thủ đại hiệp. Không ai học ngành điện toán có thể chạy thoát được cái búa của ông ta. Bởi ông ta là giáo sư chánh của phân khoa điện toán. Ông gieo ác mộng cho đám sinh viên năm cuối.

Ông chú trọng vào thực tế hơn là lư thuyết. Ông đặt ra những điều kiện khắc nghiệt cho dự án cuối năm.

Ít khi thấy ông cười. Ở ông, toát ra vẻ kiêu hănh. Ông Nguyễn nghe nói ngoài chức vụ giáo sư, ông c̣n là một consultant [4] cho một công ty lớn. Với ông, thật khó có thể lấy điểm cao. Được B là mừng hết lớn.

Ông làm sinh viên bất măn đến nỗi có tay đă vẽ h́nh một người đang tṛng sợi dây tḥng lọng vào cổ sinh viên với nụ cười thỏa chí trước văn pḥng của ông ta.

Bây giờ, ông Nguyễn mới cảm thấy cám ơn ông giáo sư này.

Nhờ ông, mà dự án đầu tiên ông đă làm cho bà trưởng pḥng ngạc nhiên không ít. Bà ta đă phê trên tấm giấy nhỏ kèm trên tập dự thảo:

Tan: Công tŕnh rất xuất sắc. Cám ơn Tan. Hăy tiếp tục làm tốt như vậy.
Debbie: Chuẩn bị một buổi thuyết tŕnh cho Tan.

Lời phê của bà trưởng pḥng, tức department chief, coi 4 nhóm dưới quyền, đă làm ông Nguyễn tá hỏa tam tinh. Dự án đầu chưa hết lo, thần trí chưa hết căng thẳng, giờ lại thêm một nỗi lo khác nữa. Lần này chắc chắn phải to lớn gấp trăm lần hơn. Tiếng Việt khi nói trước đám đông, ông c̣n nói lập bập, ấp úng không thành lời thành tiếng huống hồ tiếng Anh tiếng Mỹ.

Như vậy, lại thêm một lần xông pha. Ông chưa kịp vui mừng để nói với vợ ông về niềm vui, giờ th́ đầu óc cứ quẩn quanh ám ảnh hoài buổi thuyết tŕnh sắp đến. Không phải người tham dự là những đồng nghiệp của ông, hay ít ra, cùng một ngôi lầu, trái lại, theo Debbie cho biết, c̣n có một số đại diện đến từ các nơi khác.

Cứ thế, hết khó khăn này qua khó khăn khác tiếp tục chặn ngang cuộc hành tŕnh cơm áo. Ông chẳng khác người lữ hành cô đơn, chiến đấu trong thầm lặng. Những đêm mệt lả trở về nhà, miệng đắng khô nhai miếng cơm vợ để dành mà buồn muốn khóc. Những giờ trước máy moi hết kiến thức, sử dụng hết phần năo bộ để cố hoàn thành công việc. Không phải 8 tiếng đồng hồ là xong nhiệm vụ mà c̣n theo người về nhà bám măi không rời trong trí năo. Không phải rời hăng là phủi tay. Trái lại, không muốn nhớ cũng phải nhớ. Tại sao thử măi mà lời giải vẫn sai. Phải dùng lệnh (command) nào để giải quyết. H́nh như ḿnh quên dấu chấm. H́nh như ḿnh thiếu ELSE sau IF. Nhưng để bù lại là niềm vui khi không nghe ai than phiền, hay gặp rắc rối. Cũng có đôi khi, vào nửa đêm có chuông điện thoại reng, báo cáo chương tŕnh (program) bị thất bại, cần phải sửa gấp. Ông càng học nhiều điều mà nhà trường không bao giờ dạy, trong đó có lẽ có một điều tối kỵ là đừng bao giờ tách rời khỏi đám đông, trái lại phải ḥa theo đám đông, đừng làm ǵ hơn, hoặc kém.

Thật vậy, trước đây, ông cứ nghĩ là, để chứng tỏ ḿnh có khả năng, ông làm nhanh, ông đánh nhanh, ông tiến chiếm mục tiêu nhanh.

Một dự án kỳ hạn hoàn tất một tuần, th́ chỉ ba ngày ông đă làm xong.

Debbie trố mắt.

Carol trố mắt.

Mọi người trố mắt.

Có kẻ lắc đầu.

V́ phép lịch sự họ không dám nói thẳng.

Để ông học được bài học đầu tiên.



Bài học về team.

Không những ở AT&T mà Lucent và GLOBAL IT, những công ty mà ông được may mắn làm việc.

Người ta không thích đánh mạnh đánh mau.

Người ta muốn từ từ thong thả.

Mi mà nhanh th́ ảnh hưởng cho những đồng nghiệp khác.

Mi mà nhanh th́ cả dự án chung bị hỗn loạn, sẽ không đúng theo dự trù.

Bởi chúng ta cùng chung một team.

Chúng ta cùng nương tựa lẫn nhau.

Chúng ta chẳng khác chiếc xe

mọi bộ phận phải ăn khớp.

Trời ơi, ông đă phạm một lỗi mà ông không biết.

Ông mới hiểu trong thế giới cổ trắng này có những điều rất phức tạp.

Không phải giản dị như ông tưởng.


Cuối đường

Đầu năm, thêm một nhân viên mới nữa được tuyển. Như vậy, t́nh trạng tài chánh của hăng chắc phải khả quan lắm và mọi người hy vọng trong tương lai sẽ không c̣n bị ám ảnh bởi cái búa layoff hay giảm-người như họ đă từng nghe từ những tin đồn đại. Cô nàng Karen dẫn người nhân viên mới đến từng pḥng để giới thiệu. Vẫn là những câu nói xă giao lịch sự như thể thân t́nh từ lâu lắm: Đây là Lisa, người bạn mới của chúng ta, đây là Tim, Ed, Mike, Elizabeth, Tan Nguyen... Hân hạnh, người nhân viên mới đưa tay bắt mỗi người. Mấy ma cũ cũng đáp lễ. Rất mừng được làm chung với bà. Vui mừng được có thêm một người bạn là bà. Đến phiên Tân cũng vậy. Vẫn cái điệp khúc quen thuộc ngọt như đường phèn mà ông đă dùng mấy năm nay để chào mừng một người mới đến, để rồi sau đó mạnh ai nấy làm, mạnh ai nấy to nhỏ với nhau. Người nhân viên mới - Lisa - bắt chặt bàn tay Tân nói: Thank you so so much. Tân có thể nhận ra những vết son khô trên hai bờ môi của bà ta. Karen lại giới thiệu tiếp: Đây là ông Tân, người sẽ hướng dẫn bà đấy. Có ǵ bà cứ cầu cứu ông. Lần này, bà Lisa càng tỏ ra lịch sự hơn bao giờ. Bà lại đưa tay bắt tay ông thêm một lần nữa: Thank you so so so much...

Bà Lisa vào khoảng trên dưới 40, Tân đoán vậy. Dáng thấp, hơi mập. Gương mặt nhỏ, cằm nhọn choắt, với đôi mắt tô than quá đậm như hai con đỉa trâu nằm vắt ngang, cùng cặp môi mỏng. Nói tóm lại là sắc đẹp của bà ở dưới mức trung b́nh. Không ai có thể ngờ nỗi là ở con người ấy, là cả những bồ chữ nghĩa khoa bảng. Bà có một bằng Ph.D về giáo dục, làm nghề dạy học, bị layoff, và nhanh chân đổi nghề bằng cách trở lại trường lấy Cao học về Điện toán.

Bà là một người Mỹ gốc Ư. Không chồng con. Hiện sống với bà mẹ già ở một khu ngoại ô bên Nữu ước. Mỗi ngày bà lái xe qua hầm Lincoln giữa hàng hàng chiếc xe nối đuôi dường như bất tận, đến hăng ít nhất phải một tiếng rưỡi đồng hồ.

Ngày đầu tiên, bà được giao cho một việc làm rất dễ. Nhưng bà đă hé lộ sự thật về kiến thức của bà. Bà mang những tờ giấy đi hỏi từng người. Tại sao? Tại sao? Một lần, họ sẵn sàng chỉ dẫn tận t́nh. Hai lần hơi lơ là. Ba lần, chấm dứt. Bà tuyệt vọng trước cái công việc chưa t́m ra lời giải mà thời hạn đă cận kề. Mỗi đêm bà ở lại hăng tới một hai giờ sáng. Và bà chỉ c̣n một cách là bám víu vào Tân. Nhưng ông th́ cũng không làm ǵ hơn. Ông không thể viết lại, thay lại hay sửa chữa toàn bộ những ǵ bà đă làm. Ông càng hiểu về con người thật của bà và lư do tại sao người ta lại mướn bà. Bởi v́ bà nói quá hay. Bất cứ vấn đề ǵ bà cũng nói được, và nói có lư. Nhưng bây giờ, mọi người mới hiểu là bà chỉ biết nói mà không biết làm. Mà chủ chỉ cần người làm, không phải cần người nói. Họ bắt đầu xầm x́ sau lưng bà. Trong các buổi họp, mỗi lần bà đứng dậy phát biểu, họ nh́n nhau nhún vai, lắc đầu. Dường như bà không bao giờ biết được những ǵ xảy ra xung quanh, bà cứ vẫn tiếp tục hỏi và nói. Bà muốn đóng góp cho tổ chức hay bà muốn chứng tỏ là kẻ học rộng bằng cấp cao. Bà viện dẫn sách vở kinh điển. Bà trích dẫn từ chương. Bà nói quên cả giờ nghỉ giải lao, bắt mọi người mệt lả theo bà. Rơ ràng bà là một tai ương không hơn không kém. Cuối cùng, cả nhóm dồn bà vào chân tường. Con Carol bắt đầu giao việc làm khó hơn nhưng thời hạn hoàn tất lại ngắn hơn. Nó gặp riêng ông cảnh cáo đừng giúp đỡ ǵ bà Lisa nữa. Khi nói, hàm răng nó nghiến lại, đôi mắt như long lên. Tân gật đầu hứa. Ông biết ông không thể tách rời khỏi tổ chức. Ông vừa thương vừa giận bà Lisa. Bà đă không theo bánh xe của guồng máy. Bà đi ngược lại. Và dĩ nhiên trước sau bà cũng phải bị đào thải. Rơ ràng con mồi đang bị vây bủa bởi những tay thợ săn tinh quái, nham hiểm. Cứ mỗi lần thấy bà, ḷng ông lại đâm thương hại khôn tả. Ông nhớ lại những ngày tháng đầu tiên của ông tại hăng, ông cũng phải bơ vơ như thế. Ngôn ngữ, tuổi tác, màu da đă bắt ông đứng hẳn bên lề. Ông thấy như in cái nhíu mày của con Sylvia, nhóm trưởng, mỗi lần ông hỏi nó một câu hỏi. Ông cũng nhớ lại những đêm thức trắng để cố gắng hoàn thành công việc cho đúng với thời hạn giao nạp. Ông đă từng ngồi lặng trong pḥng lab, để tủi thân cho một con ngựa lạc đàn. Phải, nếu nói về nỗi bơ vơ, th́ ông phải bơ vơ gấp ngàn lần nỗi bơ vơ của bà Lisa này nữa. "Phải chiến đấu, bà Lisa". Ông muốn khuyến khích bà, muốn nói với bà về kinh nghiệm của ông. Nhưng ông không thể. Con ngựa đau một tàu nhịn cỏ. Ở đây, không có ai nhịn để nh́n nỗi đau của một người. Mà trái lại, là nỗi sung sướng hả hê..
 

*

Bây giờ pḥng Lab chỉ c̣n Tân. Người quét dọn pḥng ốc đă đẩy chiếc xe rời pḥng. Tiếng máy điều ḥa ŕ rầm không ngưng nghỉ. Những giàn máy chớp đèn xanh đỏ. Những rừng dây cable chằng chịt trên vách tường. Chúng là huyết mạch của kỹ thuật gọi là distributed systems. Bởi chúng sẽ nối những modem cao tốc đến mười phương địa cầu để nhận và truyền bao nhiêu dữ kiện vô tri vô giác. C̣n nữa. C̣n những máy in, những máy điện toán cá nhân (PC), những máy UNIX đêm cũng như ngày không bao giờ tắt, ghi lại những đường đi nước bước của mọi sản phẩm của công ty trên khắp quả địa cầu. Th́ Tân nghe tiếng động. Ông biết là bà Lisa. Ông rủa thầm: Lại con mẹ này nữa, rồi tiếp tục nh́n vào màn ảnh. Bà Lisa nói:

“Chào Tan. Tan chưa về sao?"

Tân nghe giọng nhỏ nhẹ, thật tội nghiệp.

“Con chó này quá cứng đầu, Lisa à.”

“Nhưng ông là chủ của nó rồi mà.”

“Nó không bao giờ chịu nghe tôi.”

“Th́ trừng trị nó đi Tân.”

Bà Lisa tinh nghịch nói. Ông cảm thấy ḿnh hơi tàn nhẫn. Cái tàn nhẫn đối với kẻ bị thua cuộc. Dù muốn dù không, ông cũng là kẻ ăn nhờ ở đậu. Ông đến đây là do ḷng thương hại của người bản xứ, trong đó, người đàn bà này là một phần tử.

“Lisa c̣n đến trường không?”

“Vâng, Tôi vẫn c̣n đến trường. Tôi cũng học cái môn mà Tân đề nghị. Có điều ông thầy dạy chỉ biết lư thuyết suông...”

“Như vậy Lisa có thâu gặt được ǵ không?”

“Cũng hơi hơi.”

Bây giờ bà Lisa nh́n Tân, đôi mắt bà van lơn:

“Tôi có một điều muốn nói với Tân. Tân có muốn nghe tôi nói không?”

“Vâng, Lisa cứ nói đi. Tôi đang nghe đây.”

“Tôi muốn nhờ Tân giúp tôi. Tôi sẽ trả tiền.”

Tân đâm giận dữ.

“Lisa nghĩ sao mà nói như vậy. Dù sao tôi với Lisa là những người cùng nhóm...”

“Tôi xin lỗi Tân. Bởi tôi không có ai để giúp đỡ tôi trong lúc này.”

“Giúp đỡ? Tôi giúp đỡ Lisa th́ ai giúp đỡ tôi?”

Lisa không biết trở ngại tôi đă gặp c̣n to lớn gấp trăm ngàn lần bà gặp hôm nay nữa.

Bà Lisa nh́n Tân với đôi mắt mờ lệ:

“Xin Tân đừng hiểu lầm tôi. Người Mỹ thường sống ṣng phẳng.”

Tân hơi chùng ḷng. Sự thật là vậy. Đông phương và Tây phương vẫn không bao giờ gặp nhau. Người Tây phương họ sống bằng lư trí nhiều hơn t́nh cảm. Bởi vậy hôm nay, người nghị sĩ Mỹ một thời là tù binh, đă là người tiền phong cổ xúy cho việc bang giao. Với ông ta, bây giờ là vai tṛ của đất nước ông, lá cờ của xứ sở ông, sức mạnh về kinh tế của Mỹ trong tương lai. Đến đây, đôi vai của bà Lisa bật run.

“Tân hẳn biết cái dự án tôi vẫn chưa làm xong. Chắc tôi sẽ bị đuổi. Tôi muốn giữ cái việc làm này, nhưng không một ai cho tôi một cơ hội. Tôi bị bỏ rơi. Dù sao tôi vẫn là đàn bà...”

Lời thổ lộ của bà là lời thổ lộ của kẻ bị thua cuộc. Từ chương kinh điển đôi khi không thể giúp đỡ ǵ thực tế. Bà Lisa đă thấy được sự thật. Nhưng bây giờ th́ đă quá muộn. Bà đang chới với bấu viú như một người đang cố t́m chiếc phao. Chiếc phao ấy là ông thầy dạy về ngôn ngữ điện toán Cobol ở một trường đại học cộng đồng. Nhưng ông thầy đă không thể giúp ǵ hơn. Và cuối cùng, chiếc phao là ông. Lúc này ông chỉ cần một cái nắm tay, một lời ngọt ngào, là ông có thể trở thành một gă đàn ông của bà ta. Nhưng ông đă chống cùng cơn cám dỗ. Lư trí cho ông biết về cái việc làm, mái nhà, chiếc xe, cho cả gia đ́nh. Bởi vậy ông đă đứng dậy, giả vờ quên một cái ǵ đó, để tránh đôi mắt màu xanh mời mọc:

“Xin lỗi Lisa tôi cần phải trở về pḥng. Có một vài thứ tôi cần t́m.”
 

*

Hai ngày hôm sau, Tân không c̣n thấy bà Lisa như thường lệ nữa. Khi qua pḥng làm việc của bà, bảng tên vẫn c̣n gắn trên vách, nhưng trong pḥng th́ trống trơn. Con Karen nói là bà đă nhận giấy sa thải hôm qua. Mắt nó sáng lên, ánh một vẻ vui mừng. Hết rồi những lời xầm x́. Hết rồi những lời cảnh cáo. Từ đây ông yên tâm không c̣n bị săn đuổi nữa. Nhưng cớ sao ông lại buồn ghê gớm. Như thể ông đă bị mất mát một cái ǵ đó rất thân yêu. Ừ th́ toán, th́ đội ngũ, chúng ta phải nương tựa lẫn nhau, giúp đỡ lẫn nhau. Vui cùng hưởng, buồn cùng chia. Ông cảm thấy ḿnh như một kẻ đồng lơa vào một tội ác.


Pho tượng biết suy nghĩ

Trong một cơi gồm những kẻ làm việc bằng trí óc ấy, ông Nguyễn như một bóng h́nh không đậm nét, mờ nhạt giữa đám đông. Có lẽ tại v́ tuổi tác của ông. Và cũng có lẽ v́ ông đến từ phương trời lạ lẫm, nơi mà ngôn ngữ, truyền thống lễ giáo phong tục tập quán đều khác biệt, để ông khó có thể hoà đồng. Ông dửng dưng trước ngày sinh nhật của ḿnh, khi người ta chúc mừng ông happy birthday to you. Ông không thích nghi với những buổi tiệc tùng do hăng hay nhóm tổ chức. Miệng ông câm khi họ bàn tán về thể thao hay thời tiết hay một show truyền h́nh quen thuộc. Có những lần cả nhóm kéo tới một nhà hàng để tiễn đưa một người trong nhóm có việc làm khác, hay nhân lễ Giáng Sinh v.v... ông ngồi bên cạnh họ không nói năng. Ông cảm thấy bứt rứt khi một đứa trong bọn lôi ra cái máy tính, tính số tiền mỗi người phải trả từng cent. Đôi khi ông muốn góp vào một câu chuyện để chứng tỏ ông hoà đồng cùng đám đông, nhưng ông cảm thấy câu chuyện ḿnh quá nhạt nhẽo, không gây cho họ chú ư. Rơ ràng ông là kẻ đứng bên lề. Ông là một cù lao cô độc. Ông là con hổ con beo mất rừng mất núi. Ông chỉ c̣n có căn pḥng, bốn vách tường thấy bóng ông hẩm hiu.

May mà ông có nỗi đam mê ở công việc ḿnh làm. Ông thích điện toán. Ông xem việc làm của ḿnh chẳng qua là tham dự vào một cuộc đấu trí có tiền thưởng không hơn không kém.

Như vậy, ông đă sống sót qua 7 năm với nghề thảo chương viên (programmer) này.

Ông hiểu rằng, dù ngôn ngữ điện toán có thay đổi cùng thời gian, nhưng qui luật điện toán vẫn là một. Vẫn là input, processing và output. Input là những dữ kiện mà ta có. Ta dùng ngôn ngữ điện toán (language [5] ) để viết, sau đó, máy sẽ chạy nhờ chương tŕnh của ta để tạo thành output, tức kết quả mà khách hàng yêu cầu, hay ít ra có giá trị cho người khác...

Bảy năm. Từ khi bắt đầu, dùng ngôn ngữ assembler, loại ngôn ngữ rắc rối, rườm rà nhất, hoàn toàn không thân mật cũng không English như IF or ELSE rồi đến Cobol, rồi C, rồi C++, rồi SHELL, rồi IMS, rồi CICS, rồi ISAM, Easytrieve rồi ABAP/4... Rồi mainframe, rồi Unix, rồi PC, rồi NT rồi SAP... Trời ơi ! Trời ơi, bao nhiêu ngôn ngữ ông phải để trong bộ bán cầu năo, khi nó đă quá dày những hận thù, những rượu chè, đàn bà, súng đạn, những ngất ngư mê mệt của ngày tháng thanh xuân, của tù tội của vượt biển hăi hùng. Lại cộng thêm chữ Anh chữ Mỹ. Lại cộng thêm số điện thoại, số an sinh xă hội hay những password [6] của thẻ thiếu chịu, hay của cả chục hệ thống điện toán mà ông phụ trách... Như vậy, mà ông phải nhớ, không nhớ th́ phải ráng. Ráng trong khi ngày càng lúc càng kéo bóng xế của đời người.

Thật vậy, thử mổ xẻ phân tích tại sao tuổi già lại hay bị lăng trí, hoặc hay quên. Thử nh́n vào cái máy siêu điện toán, mỗi giây có thể thực hiện cả triệu phép tính, nhưng chắc ǵ nó lại không bị lỗi. Không phải v́ nó tính sai, nhưng v́ cặn bă c̣n sót, c̣n bám. Bởi vậy có một lệnh (command) tên "refresh" để hốt rác hốt bụi hốt những phế thải khỏi máy trước khi dùng. Bởi vậy có những lệnh (command) như INIT tức initialize để dọn băi trước khi người programmer bắt tay vào những việc khác. Bởi vậy máy mới ít phạm lỗi hơn là máy cũ.

C̣n con người. Vẫn bộ năo ấy. Vẫn trí óc ấy. Cứ nhét hoài, cứ dồn hoài cái gọi là cuộc đời, và biết bao nhiêu điều xảy ra khi hắn bắt đầu khóc mấy tiếng oa oa. Tức nước th́ vỡ bờ. Ở đây không vỡ bờ mà làm chậm lụt, làm mất dần tinh tế thông minh.

May mà con người c̣n có một ngôn ngữ khỏi cần phải học, phải nhớ, tự động phát ra khỏi cửa miệng, khỏi cần cắn lưỡi cắn răng khỏi cần nhăn trán suy nghĩ. Đó là tiếng Mẹ đẻ của hắn.

Nhưng mà hắn lại ít dùng, ông lại ít dùng. Có khi suốt cả ngày 8 tiếng đồng hồ, ông chưa nói ra một tiếng Việt. Có khi nói ra rồi lại giật ḿnh. Tại sao ḿnh lại dùng chữ Việt chứ. Hèn ǵ thằng Gary trố mắt ngạc nhiên. Có lẽ v́ lịch sự nó không hỏi sorry I can't understand what you were saying about... Ôi, tiếng Việt. Ông đă quên nó ban ngày, nhưng chiều về, hay ban đêm, ông nhớ nó, ông dùng nó, ông th́ thầm, ông ru em, ông hát, ông say sưa kể trong điện thoại, ông căi, ông la, ông đọc, ông cảm nhận... Nó có thể diển tả tâm sự của ông. Nó không phải để cái lưỡi vào giữa hai hàm răng cắn lại khi phát âm tiếng th. Nó thật giản dị dễ dàng như bài ca của Phạm Duy:


Tôi yêu tiếng nước tôi, từ khi mới ra đời...
À ơi, mẹ hiền ru những câu xa vời...


Có ở trong hoàn cảnh của một kẻ bị mất tiếng nói, mới càng thấm thía được ư nghĩa của bài hát. Hắn cảm thấy ḿnh thua thiệt hay không có chỗ đứng.

Dường như các cấp lănh đạo của công ty biết được niềm u uẩn của những nhân viên gốc thiểu số nên thường xuyên mở những khóa học về Diversity, tức dị biệt về chủng tộc, màu da trong một cộng đồng lớn. Họ bắt buộc mỗi nhân viên phải tham dự hai khoá: Diversity I và Diversity II.
 

*

... Pḥng học quá rộng. Bốn góc được trang bị bằng 4 máy truyền h́nh cỡ bự. Ngoài pḥng đă kê sẵn chiếc bàn dài phủ khăn trắng với cà phê, bánh ngọt điểm tâm. Các vị giảng sư đều được mướn từ những nhóm consultant danh tiếng chuyên về môn Diversity - dị biệt trong một tập thể đa chủng. Không biết họ có thể đánh tan những áng mây u ám trong tâm trí của ông hay không. Bởi v́ mục đích của khoá học này không phải là t́m một lời giải cho vấn nạn: chia rẽ, phân ly, nghi kỵ từ ngựi này qua người khác, tập thể này đối với tập thể khác, hay rộng hơn, giống dân này đối với giống dân khác hay sao?

Đầu tiên, vị giảng sư kêu mọi học viên viết tên họ trên tấm giấy dán lên ngực áo, và yêu cầu tự giới thiệu tên họ, kinh nghiệm, tại sao lại chọn môn này mà học... Lúc đó, một cô gái đă đến bên ông hỏi bằng tiếng Anh: xin lỗi có ai ngồi ở đây không? Ông ngờ ngợ cô gái ấy là người Việt Nam. Ông bảo không có ai hết, cô có thể ngồi. Mái tóc chớm vai, đôi mắt tô than, và một gương mặt thanh tú. Bây giờ cô gái viết tên trên tấm giấy nhỏ: Kim Nguyen.

Th́ ra cô gái là đồng hương với ông. Ông nghe niềm vui không đâu. Cô bạn học ơi, cô có biết tôi vui lắm không. Trưa nay tôi và cô sẽ ngồi ăn chung một bàn, và chúng ta sẽ cùng nói cho nhau nghe về nghề nghiệp, thú vui, hay có thể là văn chương, no nê tiếng xứ ḿnh. Chúng ta hẳn phải thân thiết nương tựa nhau hơn, bởi v́ trong số đông đảo, chỉ có hai đứa chúng ta thuộc thành phần thiểu số... Ngoài t́nh đồng hương, chúng ta c̣n có cả t́nh đồng nghiệp... Phải không cô bạn VN? Điều này khiến ông vui mừng để chào hỏi, bằng ngôn ngữ mẹ đẻ: "Chào cô, cô làm ở bộ phận AT&T nào?". Nhưng người con gái đă trao cái nh́n ngạc nhiên đến nhói cả tim ông: "I am sorry, I don't understand what you say". Trời ơi, ông tối tăm mày mặt. Câu trả lời như một chiếc gáo nước xối mạnh vào mặt ông. Mặt ông nóng bừng. Ông nói bằng tiếng Anh: "I am sorry too". Cổ họng của ông đắng, như nghẹn. Ông muốn rời lớp lập tức.

Nhưng ông vẫn ngồi lại, bên cạnh cô gái, một người Việt Nam trăm phần trăm. Hai tên Việt Nam Kim Nguyen và Tan Nguyen vẫn được thấy rơ bên cạnh Elizabeth, Rich, Ed, Bob, Tina... Ông đă ngồi để đau đớn v́ khoảng cách diệu vợi vô cùng của hai người. Không ai nói với ai một lời. Kể cả tiếng Mỹ. Kim chỉ nói với người bạn gái Mỹ bên trái nàng. Nàng nhún vai. Cười nói rất tự nhiên như một người Mỹ chánh gốc. Hay là nàng sợ cái tiếng Việt Nam, muốn xa lánh, chối bỏ. Hay nàng khinh rẻ một người đồng hương. Hay tại v́ gia đ́nh đă không dạy nàng, muốn con họ như một người bản xứ chánh gốc? Dù thế nào đi nữa, ông cũng cảm thấy một nỗi mất mát ghê gớm. Trời ơi, một bầy chim phân ly tứ tán, ngỡ bây giờ tụ đàn, để che chở thương yêu nhau, nhưng h́nh như lại càng xa cách nhau hơn bao giờ. Người lớn th́ phân rẽ, con cháu th́ bỏ cội rễ như lời ca ảo năo của ai qua bài thơ phổ nhạc của Hà Huyền Chi: "Đứng đây ngắm xuống bầy con. Lơ là tiếng Việt để yêu ngôn ngữ người..." Ông đă nhủ thầm là hăy cố quên, cố xem đây là một lớp học như mọi lớp học khác mà ông có mặt, và người bên cạnh như một người Mỹ xa lạ nào đó, nhưng cuối cùng ông nghe vị cay đắng thấm tê đầu lưỡi. Ông đưa mắt nh́n quanh cố t́m một chỗ ngồi khác. Không c̣n chỗ nào trống...
 

*

... Ông thầy Mỹ đen ngước đôi kính gọng vàng nh́n đám học tṛ đủ hạng tuổi, hạng nghề, nam cũng như nữ, chào, tự giới thiệu, rồi nói:

"Ở bốn góc pḥng có treo bốn tấm giấy lớn. Góc phía mặt tôi dành cho những ai cảm thấy đến với khoá học này như là tù nhân (prisoner). Đằng góc trái, là dành cho quí vị nào muốn xem khoá học này là người đi nghỉ phép (vacationer)... Góc phía phải sau tôi là chỗ dành cho những ai nghĩ rằng sẽ t́m được vài điều hữu ích ǵ đó qua ngày học hôm nay, nghĩa là người muốn khám phá điều ǵ (explorer). Nào, quí vị nghĩ ǵ buổi học hôm nay, quí vị cứ đến chỗ tấm giấy định sẵn, thảo luận tại sao, rồi viết lên trên giấy. Quí vị có mười lăm phút thảo luận..."

Ông trố mắt xem cuộc chơi. Xem thử 40 người đàn ông đàn bà, thanh niên thiếu nữ, nhân viên cấp cao, hay cấp thấp, nghĩ ǵ về cái chữ Diversity. Bài Diversity I đă dạy cho học viên hiểu về cái độc hại của sự phân rẽ qua những ví dụ về stereotype, tức là những thành kiến mà sắc dân này đối với sắc dân kia, nhóm người này đối với nhóm người khác, già đối với trẻ, trẻ đối với già, đàn ông đối với đàn bà và ngược lại, đen đối với trắng, trắng đối với đen hoặc đối với da vàng. Học viên đă tự do viết những tiếng lóng, lời tục, lời xấu, ác ư. Họ viết ǵ về Việt Nam? Học giỏi. Lái xe không biết luật. Ăn bám. Kư sinh. Họ viết ǵ về đen. Thể thao. Lười. Đẻ con nhiều để lănh trợ cấp. Họ viết ǵ về trắng. Thông minh. Bóc lột. Tham lam vô đáy. Họ nói ǵ về người già? Đè đám trẻ. Lương cao nhưng làm việc không năng suất... Như vậy làm sao lại gom tất cả sức lực của tập thể để trở thành một sức mạnh chung ở cái xứ tạp chủng như xứ Mỹ này? Bài học đưa cái kết luận: Chỉ có cách là phải lột bỏ những thành kiến ra khỏi máu huyết. Và cuối cùng, cách giải quyết có vẻ như con trẻ. Từng người một xé, chà đạp trên tờ giấy không thương xót. Cả hội trường rộn lên tiếng đạp, tiếng xé, tiếng cười. Mấy tay trẻ háo thắng, hết làm tội t́nh tờ giấy này, chạy đến tờ giấy khác, hành hạ tiếp.

Giờ đây, bài học Diversity II này đă không họ bắt họ chà đạp, phỉ nhổ, mà trái lại, giúp cho họ nhận thức được sự độc hại của thành kiến qua kinh nghiệm bản thân. Ông nóng ḷng t́m hiểu. Ông cố gắng mở lớn đôi mắt, căng đôi tai. Cả pḥng học bừng lên rộn ràng bởi sự chọn lựa. Nhóm tù nhân là nhóm được học viên chọn đông đảo nhất. Kim là người trong nhóm ấy. Th́ ra cái học vẫn là một cực h́nh cho mọi người. Kế đến là nhóm nghỉ phép. C̣n ông, ông chọn nhóm thứ ba, tức là nhóm dành cho những kẻ muốn t́m một lời giải ở khoá học. Vâng, ông muốn lắm. Ḷng ông bây giờ cũng ngổn ngang lắm. Có những điều mà cả những ông thầy tài giỏi bậc nhất cũng không thể hiểu nổi ở một người Việt Nam này. Khi chọn, ông đă đau khổ liếc mắt nh́n người con gái đồng hương. Em là tù nhân c̣n tôi là kẻ đi t́m. Vâng, tôi đi t́m đây. Tại sao ngay cả hai người cùng màu da, cùng tiếng nói lại không nh́n mặt nhau, lại coi nhau là hai kẻ xa lạ? Tại sao? Tại sao? Ông đă đứng yên bên tấm giấy, mà tiêu đề viết bằng mực xanh: Explorer. Ông phải nói ǵ đây cùng ba người học viên xa lạ. Tại sao? Tay điều hợp viên được bầu, hỏi từng người. Đến phiên ông, ông nói, tại v́ tôi muốn t́m hiểu tại sao. Một bà học viên khác: Tôi cũng vậy. Tôi muốn t́m cái lời giải trong một tập thể hỗn độn này.
 

*

Bây giờ từng nhóm một xách ghế ra giữa pḥng. Ông giảng sư ngồi ở giữa, hỏi ư kiến từng người về nhóm chọn lựa và yêu cầu học viên giới thiệu về ḿnh, thêm một đôi lời về kinh nghiệm dị biệt trong đời sống họ. Tiếng cười nói hay gay gắt vang động. Tại sao tao cảm thấy là tù nhân tội đồ khi đi học khoá này? Bởi v́ tao chán phải nghe hoài cái điệp khúc kỳ thị, trắng với đen, đen với trắng. Vâng, tao là trắng. Người ta bảo tao là sắc dân được ưu đăi, là white male, nhưng tao được ưu đăi cái ǵ? Mệt óc lắm rồi. Một tay đàn ông giận dữ phát biểu. Tiếng vỗ tay tiếp theo. Vâng, tao cứ phải nhét trong đầu những điều tao không muốn nghe, như vậy tao không phải là tù nhân sao? Một người khác phát biểu. Một người trong nhóm nghỉ phép có ư kiến: "Tôi th́ muốn bỏ quên trăm cú điện thoại đến điên khùng..." Cứ thế mỗi người đều phải nói lên ư nghĩ của ḿnh. C̣n ông th́ sao. Ông phải nói ǵ để gọi là góp vào cái kinh nghiệm của một nền dị biệt đau ḷng của lịch sử từng xảy ra trên đất nước ông. Việt Nam xa cách. Việt Nam mấy mươi năm đánh nhau, chém giết, Việt Nam Trịnh Nguyễn phân tranh, vua chúa hàng trăm ngàn cung phi mỹ nữ, cung cấm giả dối lường gạt vẫn nằm yên dưới bóng đêm ma quái, và Việt Nam ngay trong pḥng học này hai người không nhận ra nhau, xa lạ, sững sờ... Nhắm mắt lại, cầu Trời, cái câu hỏi đen đặc như vết máu bầm được một liều tiên dược. Giữa pḥng, cuộc thảo luận góp ư vẫn sôi nổi. Th́ ra mỗi người vẫn là một cù lao, vẫn là một thái cực. Huống hồ là một tập thể, hay nói rộng ra, là một dân tộc. Bởi vậy, hăng mới trả một số tiền quá lớn cho giảng sư, bao tiền sách vở, ăn ngủ miễn phí, bắt nhân viên phải học. Họ đă hiểu, sự thành công hay thất bại của một công ty trên ba trăm ngàn người, tùy thuộc vào sự chia rẽ hay kết đoàn. Họ muốn ba trăm ngàn người là ba trăm ngàn người lính, cùng trong bộ đồng phục, và sắc cờ không hơn không kém.

Đến lượt nhóm "Explorer" xách ghế vào giữa pḥng. Bốn chiếc ghế lẻ loi. Mấy mươi người c̣n lại ở xung quanh pḥng đang nh́n vào. Lại một câu hỏi thường lệ của ông giảng sư: Tại sao quí vị lại thích explorer. Mỗi người phát biểu. Đến phiên ông. Thưa các bạn, tôi đến từ Việt Nam, miền Nam Việt Nam, ở đó dị biệt đă hành hạ chúng tôi, dân tộc chúng tôi. Tư bản. Xă hội. Cộng sản. Tự do. Trên triệu người tuổi trẻ chết cũng v́ Diversity. Không ai chịu nghe, chịu san sẻ, tha thứ, hay cảm thông. Không ai chịu nhận lỗi của ḿnh, mà trái lại họ cứ nghĩ họ là đúng, và bắt người khác phải tuân phục... Ông muốn trút tất cả những uẩn ức nhưng ông không thể nói nên lời. Bao nhiêu vấn nạn của người Việt lưu vong. Sự xa cách buồn thảm của thế hệ này và thế hệ khác, những nhân danh, những lừa mị, những bôi nhọ, những bóng quạ bóng dơi. Những người ngày xưa hèn mạt, sợ chết, ḷn cúi, chưa bao giờ biết mặt trận là ǵ, cái chết là ǵ, những kẻ ở đằng sau để mà chạy trước... Họ bây giờ lại thêm một lần hô hào... Và nếu ai đi khác đường lối của họ, là họ lập tức phun ra những nọc độc... Để con ông sợ khi phải nhắc đến Việt Nam. "Ba à, sao con thấy người Việt ḿnh chửi nhau quá hả ba?" Thằng con của ông có lần đă hỏi ông như thế. Nó nói tiếp: "Đến đâu con cũng thấy họ chửi". Ông đau khổ, ḷng rối bời. Ông nghẹn lời. Đâu có ích ǵ để mấy chục người bản xứ này nghe và có cái nh́n không tốt đối với đồng bào ông... Cuối cùng ông chỉ biết khẩn cầu: Please. Give me a solution.

Cả pḥng im phăng phắc. Sự thật đă khiến họ động ḷng, hay chính cái kinh nghiệm của cá nhân ông, đă khiến họ bừng thức dậy bởi cái khốc hại của Diversity - cái khác biệt cố chấp của con người. Ông giảng viên thở phào, sau đó nói với ông:

"Như vậy là ông t́m đến khoá học này để chữa bịnh?"

"Vâng, tôi là một bệnh nhân".

Ông nh́n đăm đăm về phía người con gái.

Như vậy, một ngày trôi qua, và khoá học chấm dứt sau khi cả 40 người cùng nhau phát biểu cảm nghĩ về khoá học cùng những điều gặt hái được trong lớp. Tuy vậy, mấy ai quyến luyến với ai. Học để mà học. Ai cũng nghĩ là tù tội th́ học để làm ǵ. Rồi cuối cùng bảng tên đă được bốc ra khỏi ngực áo. Riêng ông cảm thấy như thoát nạn. Ông nghĩ ông vừa trải qua một ngày cực h́nh đau đớn. Ông ôm cả chồng tài liệu ra ngoài băi đậu xe, chạy như trốn một ám ảnh. Kim th́ đang nói chuyện điện thoại. Tóc nàng đen xơa xuống bờ vai, đôi mắt tô than, dáng dấp nhỏ bé như một người xa xưa. Nhưng, trong tâm hồn nàng, tất cả con người của Việt Nam có lẽ đă mất. Có phải vậy không?


Nancy

... Như vậy, Nancy đă bỏ đi. Bỏ đi một cách lạnh lùng, không thương xót. Nancy, người thiếu nữ tóc vàng, đôi mắt xanh màu da trời mùa hạ. Nancy của những năm tháng, ngồi bên kia pḥng làm việc, làm mỗi buổi sáng ông phải uống thêm một cốc cà phê để nhấp thêm những niềm vui nho nhỏ. Nancy của những buổi mai, đứng dựa vào khung cửa kính, để nắng vàng làm lung linh trên gương mắt xinh đẹp lạ thường. Nancy của những buổi trưa, giờ ăn, ngồi trước mặt trong cafeteria, để ông phải say thêm hai bờ môi xinh. Và Nancy của những buổi chiều về muộn, cùng nhau bù đầu về một dự án chưa được giải quyết, để ông hiểu thêm về những cam khổ chia nhau... Nancy của những ngày đầu tiên để ông d́u dẫn, từ một dự án dễ đến dự án khó, giúp nàng tự tin cùng thế giới gọi là cổ trắng IT. Nancy với tiếng cười rộn ràng khi ông kể những câu chuyện khôi hài, để ông thấy lại niềm vui tuổi trẻ. Cũng căn pḥng này ông thấy nàng mỗi ngày, bên kia bên này, bờ vai thon mềm, tấm lưng cúi trên bàn làm việc, hay những lúc nàng say mê trước những game trên màn ảnh computer. Nancy với mỗi buổi sáng khi bước vào pḥng, ông càng nhận ra chiếc áo mới, chiếc quần mới, mái tóc vừa cắt, và sau đó là những lời khoe của nàng. Và Nancy với những ngày thứ sáu, cùng những dự tính cho cuối tuần cùng những lời chúc mừng. Nancy và ông đă có biết bao nhiêu kỷ niệm trong suốt sáu năm trời như thế. Như vậy, làm sao nàng lại bỏ đi một cách đành đoạn, tàn nhẫn, chẳng nói cả một lời từ biệt với ông như thế này. Tại sao. Vâng ông biết. Bởi v́ xă hội này khuyến khích họ như vậy. Hăy chụp bắt những cơ hội. Hăy nh́n về tương lai, bỏ quên quá khứ. Đừng bận tâm về tiếng trung thành. Đừng hàng ngũ. Đừng kỷ niệm. Xứ sở này chỉ biết tranh đấu. Để tự tồn.

Ông đứng áp mặt vào khung cửa kính. Dưới kia là băi đậu xe mênh mông, sau đó là xa lộ 287, dập d́u xe cộ. Cánh rừng sau đó, một màu xanh thẫm bạt trùng. Đàn ngỗng trời đậm cánh đen thẫm giữa bầu trời trắng sữa. Trời ơi, ngay cả con vật vẫn c̣n biết d́u dắt nhau, nương cậy nhau, t́m đàn, t́m đồng loại. C̣n ông, như một kẻ lẻ loi nhất của thế giới này. Ông đă mất bạn bè, đồng đội, hàng ngũ. Ông đă mất đất nước quê hương. May mà chỉ c̣n mỗi một Nancy để bầu bạn, th́ bây giờ nàng lại bỏ ông. Không hiểu sao, ông thầm th́: Nancy, I miss you.

Hôm nay, ngày đầu tuần, ngày mà cả bọn thường hay kể những trận football đại học hay football chuyên nghiệp vào ngày thứ bảy hay chúa nhật hôm trước, từng người một đă vào pḥng sếp lớn, để nhận phong thơ. Ai cũng biết những ǵ sắp sửa. Tương lai có vẻ u ám. Nhà. Xe. Bảo hiểm. Tiền học phí cho con. Mất việc có nghĩa là mất hết.

Cả hành lang bây giờ vắng tênh, chẳng một tiếng nói cười như thường lệ. Họ chắc cũng như ông đang ngồi trước bàn viết với những câu hỏi. Chắc họ sẽ cân nhắc, đo lường, tính toán, và đôi khi mong mỏi những thằng bạn của họ sẽ trở thành những kẻ không may mắn. Chắc họ sẽ mong ước, bạn bè của họ mới là nạn nhân. Vâng, mười năm nay, ông đă chứng kiến bao nhiêu người bỏ đi, và bao nhiêu người được đổi đến. Ông cũng đă dự biết bao nhiêu buổi tiệc từ giă, đă kư trên nhiều tấm cạt chúc mừng, đă bắt tay bao nhiêu người không quên nói may mắn. Quả thật vậy không. Trong một bài học ǵ đó mà ông không thể nhớ tên, bà giảng sư nói rằng trung b́nh trong đời của một người Mỹ đă có đến 20 lần thay đổi nghề, và đă bị nhiều người phản đối. Ông không đồng ư với bà ta bởi v́ mười năm nay, ông vẫn có mỗi một công việc này để bám trụ. Nhưng ông đồng ư với bà, ở lời giải thích, rằng đừng nghĩ là ḿnh trở nên quan trọng hay cần thiết cho tổ chức. Đừng dậm chân tại chỗ. Phải lợi dụng cơ hội để tiến lên. Sẵn sàng rời bỏ hăng, không cần bịn rịn. Đến đây, ông nhớ ra rồi, ông có hỏi bà ta như vậy làm sao nhân viên thợ thuyền lại sống chết cho hăng. Làm sao mỗi người trở nên một công cụ sản xuất đắc lực? Đám học viên nh́n ông có lẽ nghĩ ông là tay ngốc nhất thế gian này. Vâng, ông đă ngốc rồi. Ông sẽ không bao giờ hỏi những câu hỏi như thế nữa đâu. Ông cũng biết rồi đây, không ngạc nhiên, thêm vài người nữa bỏ đi. Và thêm vài pḥng trống trải trơ trọi, c̣n sót lại tấm bảng tên gắn ngoài tấm vách chắn. Rồi mọi thứ vẫn quen thuộc. Không kỷ niệm. Không vui, không buồn. Không t́nh nghĩa. Không đồng đội. Không luyến lưu.

Tờ báo ngày đang nằm trên bàn. Ông đọc lướt trang đầu. Một tin có vẻ khôi hài nhưng cay đắng được đăng bằng tiêu đề lớn. Môt vụ đuổi bắt trên con đường liên bang 95 giữa nhân viên công lực và một tay lái xe truck liều lĩnh. Và cuối cùng tay tài xế đầu hàng sau khi cảnh sát hứa sẽ cho một ổ sandwich cùng thuốc lá. Lư lịch của tên trộm xe này là một kẻ vô gia cư, nguyên là một computer programmer [7] bị thất nghiệp và bị vợ bỏ. Ông đọc và nghẹn. Sự thật quả như vậy sao. Làm ǵ lại bi thảm đến độ phải ăn trộm cả xe truck, và sau đó phải thúc thủ bằng một miếng bánh ḿ và một điếu thuốc. Th́ ra, áo cơm vẫn là một thảm kịch. Nó đă biến con người trở nên một tù nhân. Một tù nhân không có nhà tù.


*

Những ngày cuối năm trôi qua quá ảm đạm. Những chuẩn bị quen thuộc cho một mùa Lễ, mùa Chúc tụng đă không c̣n nữa. Vắng đi những viền kim tuyến, những chậu hoa màu đỏ, những cây thông xanh, hay cả những lời chúc tụng rộn ràng. Vắng đi cái bầu không khí xôn xao từ tiếng nhạc Noel quen thuộc. Vắng đi h́nh ảnh của những chiếc thiệp Giáng sinh được treo la liệt trên vách pḥng hay những tiếng c̣i hú rộn ràng từ con tàu xe lửa mà ông già Bill hằng năm mang đến để giúp vui trong dịp Noel. Liệu những kẻ mang danh IT giống như những ốc đă rỉ, những bộ máy đă cũ, những ngôn ngữ điện toán đă bị đào thải như assembler, machine language, hay như những cái chip đă bỏ vào sọt rác như cái chip 8086 xa xưa. Cơm áo. Ông cắn răng không dám nghĩ, nhưng phải nghĩ. Cả nước Mỹ, mọi đài truyền h́nh, mọi báo chí đều nhắc nhở đến vụ layoff khủng khiếp, bằng những tin tức hàng đầu. Stock tăng lên vùn vụt. Một đằng vỗ tay vui mừng và một đằng đau theo vết cứa. Đó là business. Đó là nước Mỹ. Vua chúa không phải là tổng thống, thống đốc, bí thư mà là boss. Chỉ có boss mới cho nhà cao cửa rộng, xe đẹp, con học trường tốt. Boss mà không muốn th́ tất cả mất hết.
 

*

Buổi chiều, ông trở lại nhà. Có nên nói về phong b́ và cái ân huệ của hăng cho vợ ông hay là nín câm. Mùa thu đă sắp tàn, trên những lớp lá khô càng lúc càng phủ đầy sân nhà. Mở nắp thùng thơ. Một phong b́ gởi từ quê nhà. Hà Tiên. Chữ viết mềm. Mở ra. Thư của người nào, thoáng gặp trong cuộc đời. Mắt nhắm lại, ông biết ḷng ông đang chạnh lại.

Lá thư như thế này:

Ông ơi, ông c̣n nhớ ngày xưa, ông và bạn bè ông ra bờ sông ở chợ Tṛn vác gạo hay không? Hôm ấy ông nhờ tôi cất giùm bài thơ ông làm trong trại cải tạo. Sau đó, tôi không c̣n biết tin tức của ông ở đâu nữa. Bây giờ biết ông đang ở xứ Mỹ, tôi rất vui mừng mà không c̣n bâng khuâng nữa. Đây là bài thơ ông viết cách đây mười tám năm, tôi xin gởi hoàn về chủ của nó:

Người em chợ Tṛn

Chuyến đ̣ nào đưa em về trong mưa
Tôi mang đôi mắt em theo ḍng kinh xám
Tôi nói một ḿnh, tôi chỉ c̣n em
Chỉ c̣n em, có nghĩa là ḷng tôi nhỏ lệ

ừ th́ đ̣ đưa người xa khuất rừng lau
Rồi tôi sẽ về cùng đầm dạ trạch
Em c̣n mang cho tôi chiếc khăn sọc rằn
Vướng thêm sợi tóc dài bỏ sót

Sợi tóc mấy năm em làm t́nh nhân
Khi em theo tôi một thời lận đận
Khi nhớ nhung theo con nước đầu sông
Khi đêm ngày viết đầy những trang nhật kư
Khi yêu tôi, em trở thành thua lỗ
Bắt chước ca dao, hái nụ khổ đau


*

Mắt ông cay nồng. Th́ ra giữa lúc ông đang mệt lả cùng miếng cơm manh áo, giữa cơi người, nơi mà tự do, dân chủ, giàu sang thịnh vượng được ca ngợi là bậc nhất hoàn cầu, nhưng ông vẫn không thể t́m ra một cơi t́nh nghĩa chân thật, nỗi ân cần dịu dàng như ông đă gặp trên quê hương ông. Ở đó là con tim, như con tim của một người con gái nào đă âm thầm theo ông qua gịng lận đận và măi đến bây giờ. Ở đó, trong cơi hoạn nạn chập chùng, dù sao ông cũng c̣n vẫn t́m được nụ hoa quí. Hạnh phúc là ǵ. Nếu không phải bên ta có những đôi mắt theo ta, cảm thông với ta, vui buồn v́ ta? Hạnh phúc là ǵ, khi bên đời ta vẫn c̣n có những người v́ ta mà hy sinh, chịu đựng, hái nụ khổ đau?

Trang giấy ngày xưa dù vàng ối, cũ mèm, chữ của ông cũng vậy, cũng nghiêng ngửa trong hơi thở hụt hẫng và sợ hăi âu lo nhưng nó vẫn c̣n được giữ ǵn qua bao nhiêu chập chùng của lịch sử. Chỉ có ông là quá đỗi vô t́nh. Ông đă quên những nụ bông tươi đẹp nhất, quí giá nhất, để chạy đuổi theo đến mê mệt, hụt hơi hai tiếng áo cơm này đến buồn muốn khóc.

 

[1]UNIX: một hệ thống vận hành (AT&T)
 [2]mainframe: dàn máy IBM có hệ thống vận hành cao (VM, VMS...)
 [3]system: hệ thống điện toán
 [4]consultant: chuyên viên đặc biệt làm việc trên căn bản hợp đồng
 [5]language: ngôn ngữ điện toán
 [6]password: bí số, mật số
 [7]programmer: thảo chương viên
 

 

 

 

Outsourcing

Rồi đùng một cái, vào năm 1995, outsourcing xuất hiện.

Outsourcing là dịch vụ về điện toán, tin học mà một hăng cung cấp cho một hăng khác. Từ dịch vụ có tầm cỡ dài hạn như dịch vụ mà GLOBAL IT kư hợp đồng với XEROX, Avaya, AT&T v.v... đến những dịch vụ nhỏ, ngắn hạn, tạm thời như những agency thầu chuyên cung cấp contractor hay consultant [1] ...

Outsourcing là một phương thuốc thần dược, giúp công ty tiết kiệm tiền bạc để công ty có thể tập trung nhiều hơn vào vai tṛ sản xuất.

Người ta nói vậy. Chủ nói vậy. Kinh tế gia, hành chánh quản trị nói vậy. Ở đâu cũng nói đến outsourcing. Hăng lớn hăng nhỏ đua nhau thành lập cho outsourcing v́ outsourcing tất cả cho outsourcing. Ai là cha đẻ của outsourcing, không cần biết. Chỉ biết kể từ đây thân phận của dân IT [2] bị đe dọa ít nhiều. Bóng nó như bóng đại bàng. Lần đầu tiên họ mới thấy rằng nghề nghiệp IT của họ không c̣n vững bền nữa. Bằng chứng họ là kẻ thặng thừa, được mang ra buôn bán. Họ sẽ được một công ty mới mua, để làm nhiệm vụ cũ. Họ phải chấp nhận những ǵ mà công ty mới đặt ra cho họ.
 

*

Một ngày tháng 8, một nhóm manager của hăng mới đă đến ngay nơi làm việc để phỏng vấn những người t́nh nguyện qua hăng mới. Nói là phỏng vấn nhưng thật ra đó chỉ là thủ tục dành cho một sự chuyển tiếp. Họ cần những người cũ, ít ra trong lúc này, lúc mà nhiều kẻ rường cột đă cao bay xa chạy. Riêng toán của ông Nguyễn gồm 5 người th́ 4 người đă nhảy qua chỗ khác.

Ông đă trả lời người phỏng vấn tại sao ông lại đồng ư ở lại làm việc với hăng mới trong khi hầu hết những người thuộc nhóm ông đă từ chối. "Tôi không muốn thay đổi. Tôi rất sợ phải viết lại resumé."

Phải, ông không c̣n muốn tranh đua nữa. Tuổi tác ông đă cao. Ông rất sợ sự thay đổi. Ông cầu an. Ông giao đời ông cho số mệnh.

Trải qua bao nhiêu cuộc bể dâu, ông càng hiểu rằng, cuộc đời là cả một sự sắp đặt kỳ diệu bất ngờ. Kỳ diệu bất ngờ như chuyện gia đ́nh ông bỗng nhiên có mặt tại đất nước này. "Cứ nhắm mắt đến đâu th́ đến" hay "Có phần không cần ǵ lo". Ông nghĩ như vậy, mà ḷng cảm thấy b́nh an.

Trong số hai mươi mốt người của pḥng ban (department) cũ, chỉ có 10 người đồng ư chuyển tiếp sang hăng mới theo chương tŕnh outsourcing. Bob, người thâm niên nhất, và có chức vụ cao nhất được cử làm trưởng pḥng.

Ngày đầu tiên, pḥng ốc đ́u hiu vắng lặng.

Cấp trên cho biết nay mai sẽ bổ sung đầy đủ cấp số. Đừng lo.

Như vậy, hết rồi những ngày tháng huy hoàng. Cái thời dân IT được cưng chiều, được dành ngôi vị, được săn đón niềm nở. Cái thời mà người sinh viên thuộc ngành điện toán vừa tốt nghiệp đă được nhiều công ty ưu ái mời mọc. Cái thời khi một công ty có tầm cỡ nhận vào, hắn cảm thấy là cả một vinh dự được trở thành một phần tử. Cái thời tiệc tùng được tổ chức liên miên. Mỗi năm, người nhân viên phải được yêu cầu tối thiểu phải dành 15 ngày học hành huấn luyện. Học ǵ cũng được. Học ở đâu cũng được. Đi học là đi phép. Không cần thi cử mà cuối khoá được phát bằng tốt nghiệp. Hăng đài thọ hoàn toàn. Cái thời những buổi trưa cả bọn rủ nhau ăn nhà hàng. Tiếng cười nói rộn ràng, niềm vui phản ánh trên mặt. Cái thời lương bổng, tiền thưởng, phép tắc, quyền lợi hậu hĩnh.

Bây giờ đàn chim đă bay đi tan tác. Ai ai cũng lo phần riêng.

Những chiếc máy computer giờ không c̣n chủ, giữa bàn chơ vơ.

Những tấm bảng trắng treo trên vách c̣n sót lại những hàng chữ quên chùi.

Ngày nào, hành lang nghe rộn rịp bước giày. Căn pḥng dành cho những cuộc họp hành lúc nào cũng vang động tiếng người. Bây giờ th́ im ắng như băi nghĩa trang.
 

*

Ngay ngày đầu tiên là đại nạn. Khách hàng gọi điện thoại về tổng hành dinh than phiền tại sao họ không nhận những dữ kiện như thường lệ. Bà sếp lớn gọi điện thoại xuống Bob. Bob nghĩ rằng lăo có thể giải quyết được bèn lên máy. Khi sửa xong, thay v́ hệ thống điện toán tốt đẹp hơn, lại càng hỗn loạn hơn. Hệ thống bị xáo trộn. Nền dữ kiện (data base) bị hư hại. Thân chủ không c̣n kiểm soát được những dữ kiện như xuất kho, vận chuyển, cập nhật số lượng tồn trữ. Thân chủ phẫn nộ. Những cú điện thoại cứ đổ về dồn dập văn pḥng Bob. Mọi yêu cầu đặt hàng bị đ́nh chỉ. Hết điện thoại này reng reng th́ điện thoại khác reng reng. Toàn là những nhân vật lớn. Chỉ có lệnh và lệnh.

Lúc ấy vào 10 giờ đêm. Bob gọi điện thoại về nhà ông Nguyễn, bảo hăy khẩn cấp vào sở. Đến nơi, ông Nguyễn thấy mặt lăo tái mét, đang trả lời điện thoại. Ông hiểu là t́nh trạng đang nguy ngập. Lăo bịt ống điện thoại, và nói với ông Nguyễn:

"Bà Monica".

Bà Monica là sếp lớn, coi nguyên cả mấy trăm dân IT. Việc bà ta có mặt đủ biết biến cố này quan trọng đến dường nào.

Lăo kể lại sự việc. Ông Nguyễn không biết ǵ hơn là nghe. Hệ thống bị hỏng do thằng Smith phụ trách. Nhưng hắn đă nhảy qua một hăng điện thoại từ lâu. Ngạch của hắn là Distinguished Staff Member, ngạch cao nhất của chuyên viên.

Ông hỏi:

"Sao không gọi hỏi thằng Smith?"

"Không thể liên lạc với nó. Nó không để điện thoại lại". Bob nhún vai. Đôi mắt Bob thất thần ảm đạm, đủ biết lăo đă trải qua những giờ phút căng thẳng tột cùng.

Ông Nguyễn cảm thấy thương hại tay sếp. Bob đang bấu víu vào ông, bởi v́ trong đám người dưới quyền, chỉ một ḿnh ông mới là một IT thâm niên nhất. Ông hiểu t́nh trạng thật khó khăn, không thể giải quyết trong một hai tiếng đồng hồ. Trước đây, hệ thống điện toán này có đến 5 người phụ trách, nối kết với hơn 100 máy đặt khắp nước Mỹ. Bây giờ chỉ c̣n có một ḿnh ông.

Ông lặng lẽ quay về pḥng ḿnh. Ông không thể từ chối hay viện dẫn cách này hay cách khác để từ chối.

Riêng Bob, lăo đă chụp ông như chụp được con mồi. Lăo gọi bà Monica cho biết ông là người phụ trách hệ thống, là kẻ chịu trách nhiệm. Lăo c̣n cho số điện thoại của ông. Nhưng lăo dấu về việc lăo sửa bậy. Sau đó lăo dông.
 

*

 Suốt cả đêm c̣n lại, ông Nguyễn phải vật lộn cùng những dữ kiện, cùng những menu, cùng những file chuyển vận. Vất vả lắm bởi v́ trước đây, ông chỉ phụ trách một phần của hệ thống điện toán. Ông không quen thuộc với toàn bộ.

Bây giờ ông như một vị bác sĩ chẩn bệnh. Nhưng vị bác sĩ c̣n có những tin tức từ bệnh nhân để định bịnh, c̣n ông th́ không có ǵ hết. Nếu có chăng là cái gia tài tai vạ mà thằng Smith để lại. Ông biết hắn là tay rất nham hiểm. Những chương tŕnh hắn viết rất khó hiểu. Hắn hay dùng những công thức, những áp dụng toán học hoặc machine language [3] , assembly language lỗi thời cũ mèm để bỏ vào trong chương tŕnh. Có lẽ hắn muốn chứng tỏ hắn là một Distinguished Staff Member cũng nên.

Ngoài ra, không phải riêng một ḿnh hắn mà c̣n có biết bao tay thầu khác nhúng tay vào rồi bỏ đi. Mỗi đứa có một cách làm việc riêng, cách nh́n riêng, kỹ thuật riêng. Có kẻ làm xong th́ cẩn thận chú thích, nhưng có kẻ không một lời giải nghĩa. Mà cho dù có viết tên tuổi hẳn hoi, th́ tác giả cũng đă bỏ đi rồi, làm sao liên lạc với hắn giữa cơi vô cùng?

Trên lư thuyết, người thảo chương viên phải tuân hành theo những qui tắc mà hăng đ̣i hỏi khi viết hay sửa đổi một chương tŕnh. Hắn phải ghi rơ ngày và tên hắn khi hắn thay đổi một hàng hay một chữ. Hắn phải giải thích tại sao hắn thay đổi. Hay phải đúc kết tài liệu để giúp cho những kẻ khác sau này dễ dàng làm việc hơn. Tuy nhiên thực tế th́ khác. Mạnh ai nấy làm. Miễn là khách hàng thoả măn, là cấp trên hài ḷng... Chẳng ai cần thắc mắc hay than phiền về những chương tŕnh của kẻ khác. Họ ngại bị đụng chạm hay mất ḷng bạn đồng nghiệp. Để rồi kẻ đến sau phải thừa hưởng một gia tài đầy tai ách. Như thằng Smith đă giao lại cho ông đêm nay.
 

*

Có tiếng reng reng của chuông điện thoại. Lại bà Monica.

Bà hỏi thăm chừng. Bà kêu Tan, tên ruột của ông Nguyễn.

"Tan có thể cho tôi biết bao lâu ḿnh có thể giải quyết xong?"

Ông trả lời không tin tưởng bao nhiêu:

"Tôi sẽ cố gắng hết sức ḿnh. Bà hẳn biết người quen thuộc với hệ thống điện toán này đă rời công ty".

"Tôi biết. Tôi biết".

Bà chứng tỏ bà đă hiểu sự việc. Cũng như hiểu tất cả nỗi khó khăn của người thuộc cấp. Giọng nói của bà đầy thông cảm. Việc một người chỉ huy cao cấp như bà, người đứng đầu của bộ phận IT, đêm nay, đang thức cùng người thuộc cấp, hiểu và thông cảm, đă làm ḷng ông ấm lại.

Trong đêm về sáng, dưới ánh đèn nhiều nến, một ḿnh ông soi bóng trước chiếc máy computer. Ông tập trung trí năo, moi hết kiến thức, gỡ rối từng nút một. Tại sao? Tại sao? Ông kiên nhẫn ṃ mẫm. Những chương tŕnh chằng chịt. Ông test từng ḍng, từng phần, từng chương tŕnh. Mắt ông mờ. Đến hai giờ sáng th́ tia sáng mới loé. Cái gút đầu tiên được gỡ. Ông muốn hét lớn, là ông đă thấy được ánh sáng rồi. Ông đă thắng rồi. Ông đă sắp chiếm được mục tiêu rồi.

Ông say sưa nh́n kết quả. Cuối cùng ta t́m mi, dẫu mi có chạy đàng trời ta cũng kiếm được mi.

Ông lại kiểm chứng thêm một lần nữa. Những con số hiền lành tuân phục hiện ra trên màn ảnh. Những ǵ mà ông chờ đợi như phép lạ bây giờ thật sự xuất hiện. Ḷng ông cũng lâng lâng. Bây giờ ông có cảm tưởng như một vị tướng thắng trận. C̣n hơn thế nữa. Bởi v́ vị tướng kia c̣n có quân, c̣n ông th́ đơn độc một ḿnh.

Ông bà tổ tiên ông dạy răn làm người phải tập tính khiêm nhường. Nhưng lúc này ông nghĩ là ông có quyền kiêu hănh. Chính nhờ ông, phải, nhờ ông, đêm nay, hệ thống lại trở lại b́nh thường, các người trong bộ phận IT sẽ thở phào, và sếp Bob ngày mai sẽ tha hồ kể công. Họ làm sao biết trong đêm về sáng, chỉ có một căn pḥng c̣n để đèn sáng giữa một ngôi lầu tắt đèn, có một kẻ chiến đấu cô đơn.

Thật vậy, từ ngày qua Mỹ, ông đă phải chiến đấu thật lẻ loi, đến trường, mang theo một con tim rướm máu. Quê hương mất, ngôn ngữ cũng mất, bạn bè đồng đội cũng mất. Sách vở ngàn vạn trang nhưng không phải đầy những ḍng kiến thức mà đôi khi đầy nỗi buồn của một người tị nạn. Rồi ra trường được một hăng có tầm cỡ mướn, ông lại càng cô đơn hơn. Người cựu chiến binh với ba lần bị thương trận ấy, cũng có một tiểu đội nhưng gồm Ấn Độ, Tàu, Mỹ trắng, Mỹ đen, mà mỗi đứa là một cù lao. Ông nhớ có lần ông gây sự với thằng Smith, trưởng nhóm của ông khi nó hỏi ông giết bao nhiêu người rồi. Ông nhớ lại thằng Mike, dốt hơn ai, nhưng cứ chứng tỏ là ḿnh giỏi, chuyên môn lấy điểm cấp trên. Trong cơi người ấy, ông phải âm thầm chiến đấu để sống c̣n. Không biết phải t́m cách biết. Không hiểu phải t́m cách hiểu. Phải chứng tỏ cùng chúng là dân tộc ông không dốt, và cũng không hèn. Ông đă bỏ tiền bạc để mua sách vở đọc thêm. Ông đă đến trường để tiếp tục con đường học vấn. Đêm đêm ông đă nán ở lại trong thư viện hăng cho đến khuya để nghiền ngẫm nghiên cứu. Bóng ông cùng với bóng chiếc đèn bàn, và những trang sách dưới cặp mắt mỏi. Phải chiến đấu. Niềm tự ái dân tộc cùng chất lính tráng trong máu là hai yếu tố giúp ông tiến lên, vượt qua những thử thách.

Bây giờ toán (team) cũ đă tan tác, chẳng có ǵ để mà luyến tiếc. Thêm một toán mới lại bắt đầu.

Trong đời làm công của ông, ông đă tham dự bao nhiêu toán như thế. Nhưng có ai để ông c̣n mang theo một h́nh ảnh mà ǵn giữ ? mà bồi hồi, mà yêu dấu ?

Không có ai cả. Những người làm việc chung, có người quá lâu hơn mười năm, nhưng cuối cùng, có ai mang theo bên ḿnh những người bạn một thời để mà ǵn giữ. Hay chỉ là những chiếc bóng mờ nhạt bên đời.

Ông gọi cho bà Monica báo tin mừng.

Ở đầu dây, bà Monica reo lên:

"Congratulation. You are a super hero!"

Không biết bà có xem ông là anh hùng siêu đẳng hay không. Xứ này người ta khen tụng nhau quá mức. You are great. You are wonderful. I owe you a lunch! Thanks one million. Nhưng thực tế lại là chuyện khác. Có phải vậy không ?

Có điều, ông cảm thấy ḿnh đă trút một gánh nặng như khối đá nặng ngàn cân.
 

*

Hôm nay Bob dẫn một tay IT mới vừa tuyển đến pḥng ông Nguyễn để giới thiệu nhân viên mới. Đây là Alex. Một thành viên mới của toán chúng ta. Ông Nguyễn bắt tay Alex chào mừng.

Bob nói tiếp:

"Alex có rất nhiều kinh nghiệm chuyên môn. Hy vọng Alex sẽ giúp chúng ta rất nhiều".

Alex 27 tuổi, nguời gốc Nga. Có vợ Mỹ. Qua Mỹ theo diện di dân. Cả thân h́nh nó phốp pháp, tṛn trịa, gương mặt đầy thịt và phảng phất nét trẻ con. Đôi mắt híp lại. Môi mỏng. Không thể ngờ là nó đă có hai đứa con. Nh́n mặt cứ tưởng nó vào khoảng 22, 23 tuổi là cùng.

Nó được tuyển chọn như là một chuyên viên với ngạch senior. Ông Nguyễn mừng thầm. Ít ra trong buổi giao thời này, sự có mặt của một IT nhiều kinh nghiệm là điều rất cần thiết.

Thú thật, ông Nguyễn rất có thành kiến với những tay gốc Nga mà ông làm việc chung. Trước đây, ông đă chung đụng với một tay Nga khi ông được giao nhiệm vụ test lại những chương tŕnh của những người trong nhóm development. Tay Nga này ăn nói rất hay, miệng lưỡi rất ngọt. Khi nghe hắn nói th́ cứ tưởng hắn là một chuyên viên giàu kinh nghiệm chuyên môn, rộng răi kiến thức. Nhưng thật ra, nói là một chuyện, mà làm lại là một chuyện khác. Ít khi những chương tŕnh hắn viết đạt được yêu cầu hay mục đích mong muốn. Và mỗi lần ông gặp hắn để chỉ cho hắn xem kết quả sai trái ấy, là hắn lại năn nỉ ông đừng báo cáo lên cấp trên, để hắn sửa chữa lại. Tính t́nh của tay Nga này thật kỳ lạ. Không hiểu trái tim của hắn thế nào chứ cửa miệng th́ luôn luôn chất chứa nọc độc và những điều xấu xa đê tiện. Luôn luôn nhắc chuyện làm t́nh và tự hào hắn là một cao thủ.
 

*

Ngày đầu tiên, Alex đă gặp ông, như thể chứng tỏ hắn am tường mọi chuyện:

"Ông có lưu những chương tŕnh của ông hay không. Ông cần tôi giúp ǵ không ?"

Qua câu hỏi, ông Nguyễn biết là hắn không biết ǵ về nhiệm vụ căn bản của một bộ phận điện toán. Programmer, operator, administrator v.v...

Người Programmer không làm nhiệm vụ sao lưu (backup). Nhiệm vụ này được thực hiện tự động bởi hệ thống hay operator... Ông nói:

"Tao cần mày giúp tao lôi lại những chương tŕnh bị mất vào ngày hôm qua".

Nhưng ông đợi hoài mà không thấy kết quả. Hắn lơ. Ông gọi điện thoại, giục. Hắn xin lỗi. Ông lại đợi. Không thấy nó trả lời. Ông điên tức. Ông rủa thầm, lại thêm một thằng đểu giả.

Sự có mặt của Alex là cả một tai họa. Hệ thống lại một phen ngưng hoạt động. Lại một phen Bob bị xài xể. Trời ơi, không hiểu Bob đă dùng tiêu chuẩn nào để chọn người. Thường thường trong một hăng lớn, công việc phỏng vấn phải cần hai hoặc ba chuyên viên có kinh nghiệm, phải dựa theo những điều chỉ dẫn đă soạn sẵn, chú trọng vào kinh nghiệm, tác phong, sự ứng xử. Nếu một người trong bọn không đồng ư th́ coi như ứng viên không được chọn. Điều này chứng tỏ sự chọn người rất cẩn trọng.

Nhưng ở đây, tiêu chuẩn này đă không c̣n được áp dụng. Hay tại quen biết. Hay là những hàng chữ đánh bóng quảng cáo trên tờ resumé?

Phải. Có ai dám khẳng định một trăm tờ resumé là một trăm tờ khai nói thật thà hay không. Ai cũng biết là không, nhưng họ vẫn xem tờ resumé như một bản văn căn bản để lựa người. Người ta đọc vào, và sẽ hỏi câu hỏi.

Rồi đến vai tṛ của cái lưỡi. Nó giữ phần hành quan trọng nhất mà người ta đ̣i hỏi: Communication. Nói. Tán. Ca ḿnh. Bốc lấy ḿnh. Một nói thành một trăm. Chao ơi, cái lưỡi. Lưỡi không xương nhiều đường lắt léo. Đúng quá đi.

Phải cái lưỡi. Chính cái lưỡi đă làm những kẻ gốc thiểu số đến từ các phương trời khác phải chịu phần thua lỗ. V́ English của mày là English chắp vá. Là English for second language. Là accent English. Là loại English tồi... Cái lưỡi đă làm một đàng dễ dàng cắm cờ vinh quang và một đàng làm chết bỏ... Nếu có tranh được là tranh sự cam khổ, là sự khó khăn, và những lời cám ơn phù phiếm quá đáng như : Great. You are so great, so wonderful. I owe you a lunch... Thanks one million...

C̣n phần thưởng th́ dành cho kẻ khác.

Thôi, đành chịu vậy.

Thân phận của người nhờ cậy t́nh thương của nước Mỹ. Được gia nhập vào hàng ngũ này quả là quá may mắn rồi. C̣n đ̣i hỏi ǵ nữa. Có phải vậy không ?
 

*

Alex đă lộ nguyên h́nh. Lại thêm một lần chứng tỏ tiếng nói hay resumé chỉ che đậy bên trong những điều đôi khi khoác lác, một nói thành mười. Hậu qua là hắn bị xuống chức. Từ bậc 8 hắn bị giáng xuống 7. Và ít hôm sau, lại bị hạ xuống bậc 6, tức là bậc dành cho tên lính IT cấp bậc thấp nhất. Dù vậy, người ta vẫn c̣n nghĩ t́nh với hắn, không nỡ đuổi. Ít lâu sau, Alex tự động bỏ việc. Không hiểu hắn đi đâu.

C̣n Bob cũng bị gạt ra ngoài chức vụ chỉ huy. Lăo bị những người trong nhóm kêu ca khiếu nại, về vấn đề thăng thưởng không công bằng. Và chuyện lăo mướn thằng Alex như ng̣i thuốc nổ châm vào những kẻ thuộc quyền. Bà Monica đă được báo cáo. Một nguời manager khác đến thay Bob. Ông ta coi một nhóm đông đảo gồm hai tiểu bang New Jersey và Kansas. Thỉnh thoảng ông ghé ngôi lầu vài ngày để làm việc với nhân viên tại chỗ. C̣n những ngày khác, ông làm việc với họ qua điện thoại, điện thư hay videoconference.

Bây giờ công ty khuyến khích nhân viên làm việc tại gia. Tức là home office. Kẻ làm công được phát computer và modem, và bắt thêm một đường dây điện thoại.

Công ty sẽ tiết kiệm tiền thuê, mướn pḥng ốc, tiền điện nước, hay tiền bảo tŕ, dọn dẹp vệ sinh... C̣n kẻ làm công th́ được dịp săn sóc nhà cửa coi sóc con cái. Cả hai đều có lợi. Có phải vậy không?

Buổi giao thời đă khiến công việc của ông Nguyễn trở nên bận rộn hơn bao giờ. Ông được phong là toán trưởng, dù toán chỉ có một ḿnh ông và Ed - một tay Mỹ trắng chuyên trách về production support của hệ thống DPICS trong khi trước đây ít nhất là 5 người phụ trách. Ed làm việc tại nhà, ở tận Arizona. Trong khi ông làm việc tại New Jersey. Chiếc xe chạy lại b́nh thường. Càng ngày càng ít thấy lời than phiền hay thắc mắc của khách hàng. Biển trở lại lặng yên sau những ngày nổi sóng.


Người đồng hương

Khi vừa bước ra khỏi thang máy, ông thấy cô. Ông thấy cô hiu hắt buồn so. Đôi mắt cô đỏ hoe. Có lẽ cô đă khóc. Ông hoảng. Không biết cô ra sao. Ông đến bên cô hỏi: Cháu có chuyện ǵ ? Cô ngước đôi mắt ràn rụa: Cháu không có chuyện ǵ hết. Ông cầm lấy tay cô, xiết chặt. Ở đây chỉ có chú và cháu. Cháu cứ nói đi. Có ǵ không. Cháu có cần chú giúp đỡ ǵ không? Cô bật khóc. Rồi cô mếu máo: Con Madi nó làm nhục cháu. Cháu muốn nghỉ việc, chú ơi.

Ḷng ông đau xót đứt đoạn. Bởi ông cũng đă trải qua những ǵ mà cô đang trải qua bây giờ. Ông đă hiểu rơ thế nào là những giọt lệ mà cô đang nhỏ xuống. Ông cũng đă hiểu được thế nào là nỗi cô đơn của một người bị hắt hủi, bị tủi nhục giữa chợ người. Đó là những thử thách cay đắng nhất của một kẻ mất đất nước quê hương, tiếng nói. Đối với một người đàn ông chai sạn như ông, ông c̣n cảm thấy đau, huống ǵ đối với một người phụ nữ như cô. Ông nhớ đến cái nhún vai của con Tina, hay cái nhíu mày của con nhỏ gốc Tàu mang tên Mỹ Christine... Ông nhớ đến những thử thách đầu tiên khi ông từ giă trường đại học để bước vào đời. Cũng những giọt lệ thấm lạnh cơi ḷng, cũng là những phẫn nộ, và ư nghĩ bỏ cuộc như cô bây giờ. Ông ước bây giờ ông sẽ ôm lấy cô, che chở cô, thầm th́ cùng cô, dịu dàng an ủi cô. Ông muốn để nước mắt của cô thấm lạnh má của ông. Nơi cơi người, mênh mông vô cùng, xa lạ vô cùng, đâu phải dễ dàng t́m được một niềm cảm thông của hai kẻ đồng hương. Ông cảm thấy thương hại cô. Tại sao cô lại khóc ngất, đôi vai cô bật run. Tại sao cô lại đứng một ḿnh thui thủi ở một xó góc. Nói với ai, tâm sự với ai để trút hết nỗi ḷng. Ông đề nghị ra ngoài sân. Cô gật đầu đồng ư. Hai người bước trên lối sỏi, hai bên là những bụi hoa huệ vàng, hoa cẩm chướng màu đỏ tím. Cô bắt đầu kể lể:

“Sáng nay cháu hỏi con Madi về việc làm, nó cau mày: Mày hỏi nhiều quá. Tao không muốn trả lời nữa. Hăy ráng mà t́m hiểu lấy. Nhưng chú biết, cháu không biết cháu phải hỏi. Nếu cháu biết th́ cháu hỏi nó làm ǵ.”

“Cháu biết tại sao không. Nó nghĩ cháu đến để cướp nồi cơm của nó. Nó muốn chứng tỏ sự có mặt của nó là cần thiết. Người ta phải cần nó...”

"Nhưng đó là lệnh của cấp trên.”

"Đành rằng vậy. Nhưng đối với nó, việc ấy là một sỉ nhục. Cháu nghĩ lại xem: Một công việc từ lâu nó bỏ vào đấy bao nhiêu công lao, tự nhiên một ngày có một kẻ đến bảo, mày hăy bàn giao việc lại cho tao. Nhưng trước khi bàn giao, mày hăy huấn luyện tao để tao làm quen với công việc. Con Madi là một con rất ngang ngạnh. Chú làm việc chung với nó rất lâu, chú biết rơ tính t́nh của nó.”

“Cháu cũng biết vậy. Nhưng cháu không c̣n cách ǵ hơn.”

“Cháu là người mới, cháu chưa biết. Có những điều ḿnh không thể ngờ mà chúng lại đến. Nếu không can đảm phấn đấu, ḿnh sẽ bỏ cuộc. Trước đây có bà Lisa cũng gặp trường hợp như cháu bây giờ. Cháu muốn nghe không... Chú sẽ kể lại để cháu hiểu thế nào là sự thật về một tập thể mà xă hội này phong là "cổ trắng"...”

Ông nói với cô như một kẻ đi trước có kinh nghiệm. Nước mắt của cô cũng là những cay đắng chua chát mà ông đă nếm phải trước đây.

Phải, trước đây, ông c̣n gặp những khó khăn bội phần mà cô đă gặp. Khó khăn v́ tuổi tác. Khó khăn v́ không phải riêng gặp một người như Madi, mà c̣n nhiều người như Madi. Ông bước vào trong thế giới gọi là "chuyên nghiệp", "cổ trắng" cô đơn lắm. Ngày ấy, ông không có ai để cầu cứu khi ông có một vấn đề, hay gặp phải một vấn nạn nghề nghiệp. Lần đầu tiên hỏi họ, họ sẽ niềm nở chỉ dẫn tận t́nh. Lần thứ hai th́ họ bắt đầu trả lời nhát gừng. Lần thứ ba th́ gương mặt họ sa sầm xuống. Rồi họ sẽ bảo nhau tại sao boss lại đi mướn một kẻ chỉ biết hỏi...

Chú hiểu lắm. Cháu muốn công việc được giải quyết mau chóng. Cháu muốn chu toàn trách nhiệm mà cấp trên giao phó. Cháu sợ bị mất việc làm.

Tiếng chim hót líu lo. Nắng thắm vàng trên lối đi. Cô cúi đầu không nói. Xem chừng cô đă nghe lời khuyên của ông. Cô vuốt lại những sợi tóc bay xơa trên vầng trán.

Trời nắng. Bóng hai người soi trên lối đi. Tôi sẽ giúp em. Sẽ giúp cô. Nơi này thật xa lạ với chúng ta. Không phải là chỗ để chúng ta có mặt như những người bản xứ. Nơi này là băi chiến trường. Chúng ta phải chiến đấu và phải chiến thắng.

Cô bước đi bên ông, bé nhỏ để ông phải tha thiết cùng trái tim ḿnh. Cháu ơi, cháu đừng buồn. Nơi này, bông hoa Đông phương rất quí hiếm. Bông hoa Việt Nam lại càng quí hiếm hơn bội phần. Nơi này, khó lắm để thấy lại một h́nh bóng của Huế Sài G̣n Cần Thơ, của em tan trường về của em đội nón lá của em đến thăm anh một chiều mưa của mưa Sai gon và mưa Thủ Đức... của trăm ngàn ngày vạn ức ngày mờ mịt tuyết giá lạnh lẽo cành khô cổ thụ chim trời đă bỏ mà bay về phương Nam. Nơi này cả một ngôi lầu rộng lớn mênh mông, toàn là mắt xanh da trắng, thỉnh thoảng lạc loài da đen da vàng... Nơi này tôi đă nương tựa cho qua thời cơm áo, mà cửa pḥng nhốt tôi cùng lũi lầm thui thủi, tôi nh́n tôi, mà ô hay tôi là Mỹ hay là Việt Nam... Nơi này khó lắm để cùng nhau ngồi chung một buổi ăn trưa, để chia xẻ cho nhau bao nhiêu chuyện về Việt Nam trong khi ở dưới kia, bên kia rừng thưa là xa lộ dập d́u xe cộ... Và tiếng Việt trơn tru, thả dàn, bất tận, no nê, không uốn lưỡi, không ngậm răng, không t́m chữ, không you, he, she, I... Chú ơi, chú nè, cháu ơi, cháu nè, đôi bạn già trẻ như hai cái bóng âm thầm. Cám ơn cháu, cám ơn cô. Cô như con chim tự đâu bay lại đậu trong ngôi lầu tám tầng. Cô hót líu lo. Chỉ cho tôi nghe. Và tôi thầm th́, to nhỏ, để cô vui giữa cơi đời hung hiểm.

Thôi đừng buồn nữa. Có ǵ th́ hăy t́m chú.

T́m tôi. T́m trái tim t́m nước mắt t́m ngày tháng hiu quạnh hắt hiu.

T́m nhau để nương tựa, chia xẻ nỗi vui nỗi buồn.

T́m nhau, tha thiết không phải mười ngón đan nhau, mà tấm ḷng đau như nhau.

Gió lạnh. Cô run. Mùa xuân vẫn c̣n lạnh. Thôi chúng ta vào đi. Hai người cùng vào lại thang máy. Lầu năm. Đừng buồn. Chú sẽ cố gắng. Có ǵ hăy gọi chú.

Cám ơn chú.

 


Toán

Chúng ta là một đội. Đội giữ vai tṛ quan trọng đến nỗi trong các bản tự kiểm hàng năm, ai cũng phải tự hỏi và tự trả lời. Từ ông CEO lương mấy triệu đô la, đến tay làm công lương mấy chục ngàn. Vẫn là những câu hỏi và trả lời. Có sẵn sàng giúp đỡ đồng nghiệp khi họ cần ngươi hay không. Có tôn trọng văn hoá tập quán phong tục của đồng nghiệp hay không. Có xem toán như gia đ́nh hay không.

Năm nào ông Nguyễn cũng làm chừng ấy bài tự kiểm. Năm trước để dành cho năm sau. Lôi ra dùng lại khoẻ ru. Như bản tự kiểm trong trại cải tạo mà ông đă làm. Chừng nấy hàng khai báo, bắt bao nhiêu con gà, heo, giết bao nhiêu ḅ trâu của nhân dân, càn bao nhiêu làng xóm. Thành thật ăn năn hối cải để sớm về sum họp với gia đ́nh. Dù hai hoàn cảnh khác biệt, nhưng những trang tự kiểm vẫn là nh́n vào cá nhân tự ḿnh đánh giá. Nhưng những trang tự kiểm hôm qua soi lấy thân phận của kẻ bại trận. Trái lại những trang hôm nay là mang theo tiền thưởng, tiền lương tăng bao nhiêu phần trăm. Mười mấy năm như vậy, ông đă làm chừng nấy bản tự kiểm. Và năm nào sếp lúc cũng luôn luôn nói You are the valuable asset of our company. Thanks for your contribution to our company trong buổi sếp gọi ông đến pḥng cho biết lương tiền, bonus thăng thưởng hằng năm. Rồi sếp hỏi câu hỏi cuối cùng:

"Ông có ư kiến hay câu hỏi ǵ không?"

"Không".

Ông trả lời không. Bởi v́ ông cảm thấy đời ông đă quá đầy đủ. Ông may mắn hơn rất nhiều người, những bạn bè, những người thân, và những người cùng một thế hệ. Được sống ở đất nước này quả là một điều may mắn. Và chen chân vào thế giới gọi là chuyên viên hay cổ trắng th́ càng may mắn hơn. Bởi vậy, ông không màng nh́n lên hay nh́n quanh, không khiếu nại hay thắc mắc. Mặc nàng Elizabeth, làm sau ông, nguyên là kẻ được ông huấn luyện và hướng dẫn, đă được thăng lên trước ông một bậc. Mặc thằng Mike được bổ nhiệm làm manager. Mặc những xầm x́ to nhỏ xung quanh về những vụ lên quan lên chức. Mặc có kẻ đến nhắc ông tại sao lại không khiếu nại. Ông chỉ nói cám ơn nhưng trong ḷng ông, ông gởi lời cám ơn lên một Đấng quyền năng đă cho ông quá nhiều ân điển. Ông cũng giật ḿnh khi nhớ lại những bạn bè của ông nằm dưới chân ông, trong những tư thế khác nhau. Đứa nằm ngửa, đứa nằm sấp, đứa chồm lên, đứa thanh thản như nằm nh́n mây trời. Ông giật ḿnh tại sao ông lại c̣n sống sót. Ông giật ḿnh giữa đêm hôm khi ông thấy lại những con sóng lớn lù lù tiến về phía ông. Ông giật ḿnh khi t́nh cờ rờ lại vết sẹo trên ngực. Ông giật ḿnh, đói, trời ơi, cái đói hành khiến ông quên cả nhơ bẩn, vồ chụp bát cơm chó ở bên nền nhà của trung đoàn E10 Bắc Việt khi ông làm thân trâu ngựa. Giật ḿnh và rồi cảm tạ. Càng giật ḿnh ông càng cảm tạ bổng lộc của Trời.

Phải, quá nhiều ân điển bổng lộc ban xuống ông và gia đ́nh ông. Từ dưới đáy vực, ông không bao giờ mơ tưởng đến một ngày có mặt cùng những người bản xứ, chia xẻ với họ nỗi vui nỗi buồn, làm việc chung với họ, đóng góp kiến thức của ḿnh vào công việc chung. Từ một cơi lầm than của một tên ra khỏi trại cải tạo, chiếc chuông đồng leng keng cùng với thùng cà rem xuôi ngược, trời nắng cũng như trời mưa, hôm nay ông đă khoác vào bộ áo quần chỉnh tề, cà vạt áo vét, giày da, để trở thành một con người khác. Rồi tự do, cơm áo, tương lai, ông đang được hưởng, gia đ́nh ông, con cháu ông đang được hưởng. Quá dư dật. Quá tràn trề. Nhiều khi hai vợ chồng ông lái xe giữa ḷng đất người, hai bên là rừng hoa, rừng lá, vợ ông tự dưng nhắm mắt. Nàng cảm tạ Ơn Trên. Và tự dưng ḷng ông như mềm yếu lại. Ông nói với vợ ông: Ḿnh không ngờ một ngày ở xứ này. Kỳ diệu. Thật kỳ diệu. Ơn Trên đă cho chúng ta nhiều quá.

Elizabeth, chúc mừng cô nhé. Cô lên chức, nhưng cô là một người đồng nghiệp tốt ḷng. Cô giục tôi khiếu nại. Nghe tôi, Tan: Phải khiếu nại.. Ngày xưa lăo Mike ngâm bọn ḿnh. Bây giờ lăo ấy đă đi rồi. Thú thật với Tan, nhờ tôi khiếu nại mà ông Alan mới mở hồ sơ... Nhớ khiếu nại nhé.

Nàng Elizabeth đă thương t́nh giục ông khiếu nại lên cấp trên.

"Cám ơn Elizabeth. Nhưng thú thật, tôi không cần. Lên chức, lên phận cũng vậy mà thôi. Tôi nghĩ tôi đă có quá nhiều rồi. Cô biết trại tù ở Việt Nam không. Đói. Đói mà phải làm, làm chết bỏ. Làm như con trâu con ngựa. Khi ấy tôi thèm, thèm đến chảy nước miếng. Một miếng thịt nhỏ, một cục đường, một lát mỡ. Cô biết tôi c̣n mơ ǵ không? Thở. Đủ rồi. Bây giờ, tôi đă có tất cả... Tôi không cần mơ ǵ khác."

"Nhưng ông xứng đáng".

"Tôi chỉ làm nhiệm vụ của tôi".

"Tôi luôn luôn nhớ đến ơn ông. Khi tôi là một sinh viên thực tập, ông đă hướng dẫn tôi".

"Tôi phải cám ơn cô, Elizabeth. Ít ra, cô c̣n biết được điều đó giữa lúc người ta quay mặt".


 

[1]consultant: chuyên viên đặc biệt làm việc trên căn bản hợp đồng
 [2]IT: Chữ tắt của Information Technologies - Kỹ thuật Tin Học hay ngành Tin Học
 [3]language: ngôn ngữ điện toán
 

 

 

Binh đoàn Ấn Độ

Ấn Độ tràn lan. Ấn Độ xâm lăng. Ấn Độ ngạo nghễ. Cả ngôi lầu chỉ thấy hầu hết là Ấn Độ. Da đen ngâm. Giọng nói nhanh khó nghe. Phát âm chữ l thành chữ n. Thỉnh thoảng có anh chàng đội mũ, râu rậm hầu như che cả miệng hay một nàng c̣n in dấu son đỏ giữa vầng trán. Ngôn ngữ khác lạ cũng bắt đầu thay thế tiếng Anh, tiếng Mỹ, nghe quen thuộc trên hành lang, trong thang máy hay ngoài băi đậu xe... Ấn Độ đại thắng mùa xuân, mùa hè, mùa thu mùa đông. Không cần băo nổi lên rồi mà ngôi lầu, pḥng, ban, nhóm phải treo cờ trắng. Để từng đàn từng lũ dân cổ trắng bản xứ âm thầm rời bỏ chỗ dung thân mà ra đi chẳng cần kiện cáo, khiếu nại mất công.

Cuộc xâm thực màu da này không biết xuất hiện lúc nào. Riêng nhóm ông, chỉ ba năm mà đă có ba chàng và một nàng gốc Ấn có mặt. Họ có mặt một vài tháng, lâu nhất là một năm rồi sau đó họ bỏ đi, chẳng để lại một dấu vết.

Trừ những tay consultant [1] Ấn làm việc ở Mỹ lâu năm lăo luyện tinh ranh như những cáo già, đa số những người mới nhập cư này đều trẻ, đến Mỹ theo diện visa "cổ trắng ngoại quốc" (H1-B) qua trung gian của những công ty hay văn pḥng chuyên môn sống nhờ bằng bán buôn chất xám và mồ hôi.

Ông Nguyễn đă có một thời gian dài làm việc chung với những chàng "thợ khách" này. Theo ông nhận xét, họ rất cần cù, chịu khó học hỏi, lại dễ sai bảo. Họ bán chất xám của họ để đổi lại giấc mơ Mỹ quốc. Để đổi lại, họ bị lợi dụng, nhiều khi bị bóc lột. Những ngày đầu của họ tại đất Mỹ, họ cũng bị nhét bốn năm người vào chung một pḥng, thiếu thốn tiện nghi. Họ cũng phải tự lực vươn lên giữa cơi người xa lạ. Họ bị thua thiệt đủ mọi phương diện. Họ không dám tiêu xài, không đủ tiền để mua xe mới. Ba bốn người hùn nhau mua một chiếc cũ để đi chung. Cuộc đời của họ tuỳ thuộc vào chủ mướn. Chủ ở đây không phải là công ty mà họ thực sự làm việc, mà là cơ quan hay tổ hợp trực tiếp làm giấy tờ giúp họ qua Mỹ theo diện H1-B visa, tức là diện nhập cảnh những chuyên viên hay trí thức nước ngoài. Họ được quyền ở Mỹ 3 năm, sau đó nếu muốn ở lại thêm, họ được quyền triển hạn thêm 3 năm nữa, nhưng với điều kiện có một công ty chịu bảo trợ.

Họ không thể thoát khỏi sợi dây tḥng lọng trong suốt thời gian ở Mỹ. Họ phải tự kiếm việc, nhưng lương tiền không trực tiếp đến với họ mà qua bao nhiêu cửa. Từ công ty có hợp đồng làm ăn với hăng cần người đến những văn pḥng agency chuyên về dịch vụ H1-B. Để cuối cùng, khi đến tay người "thợ khách" này chỉ c̣n lại số đồng lương rẻ mạt.

Có nên xem sự có mặt của họ đồng nghĩa với tai ách hay không?

Theo ông, không thể trách họ, mà trách chính sách. Chính sách khuyến khích mướn chuyên viên và những người trí thức từ nước ngoài vào Mỹ. Con số này không phải là không nhỏ. Phải nói đến cả triệu từ trước đến nay. Ông không phải là chuyên viên thống kê, nhưng theo một tài liệu ông đọc được, nội năm 2001 có đến trên 360.000 người nạp đơn xin tái hạn thêm 3 năm. Với con số tái hạn kinh khủng như vậy, th́ số lượng chuyên viên và trí thức ngoại quốc nhập cảnh theo diện H1-B từ trước đến nay có thể lên đến cả triệu, không phải là không có lư.

Không biết con số cả triệu người ấy, có bao nhiêu kẻ bị tống xuất về nước. Người ta đoán là không nhiều, v́ qua 6 năm ở Mỹ, đám cổ trắng ngoại quốc này sẽ có đủ tiêu chuẩn để được nhà nước ban lượng khoan hồng cho định cư vĩnh viễn như các sắc dân khác.

Từ con số một triệu ấy, bao nhiêu việc làm bị mất, bao nhiêu người cổ trắng bản xứ phải ra đi. Bao nhiêu mơ ước bị tan vỡ. Từ con số một triệu ấy, bao nhiêu nghiệp vụ consultant, contractor dưới tên Patel, ví dụ, được thành lập nhan nhản. Họ cạnh tranh nhau. Họ hạ giá cả lương bổng thị trường. Họ có thể kư hợp đồng ngắn hạn hai ba ngày đến dài hạn cả năm. Họ luôn luôn trang bị cell phone và laptop bên cạnh để sẵn sàng trả lời những cuộc phỏng vấn từ xa hay sẵn sàng đi bất cứ nơi nào. Họ rất khôn ngoan lăo luyện trong miệng môi. Bởi nghề họ là cả một chuỗi dài từ phỏng vấn này đến phỏng vấn khác.

Ông Nguyễn biết một tay consultant loại H1-B. Hắn ở Mỹ đă năm năm, và hy vọng được thẻ xanh năm tới, để mang cả gia đ́nh từ Ấn Độ qua Mỹ. Không thể tưởng tượng là cứ hai tuần hắn bay đi bay về tuyến đường San Jose CA và Newark NJ. Hắn kể là hắn đă làm consultant cho trên ba chục công ty. Toàn là những công ty có tầm vóc.

Khi ngồi chung một pḥng, ông phải bị nhức đầu bởi tiếng chuông điện thoại reng liên hồi từ khách hàng muốn mướn hắn. Hắn tha hồ nói về cái tôi của ḿnh. Cái tôi nhiều khi khoác lác.

Bằng cớ là hắn chưa bao giờ có kinh nghiệm về Business Warehouse, luôn luôn năn nỉ ông hướng dẫn giùm, xin ông cung cấp những tài liệu để hắn học hỏi, tuy vậy, rơ ràng, bên tai ông, ông nghe hắn nói là hắn có kinh nghiệm về lănh vực này, về những công tŕnh hắn đă thâu đạt ở một vài công ty.

Ông hỏi hắn, mày nói như vậy, lỡ họ bắt mày làm th́ sao?

Hắn cười, vuốt bộ râu rậm dày che hết cả miệng mồm như một pháp sư:

"Nói láo để làm sao chúng nó tin là cả một nghệ thuật. Nói láo phải có căn cơ. Thí dụ ḿnh có kinh nghiệm một năm, ḿnh khai ba, bốn năm. Hay ḿnh khai ḿnh hoàn thành một dự án vĩ đại mặc dù trên thực tế, cả một nhóm ba bốn người cùng làm, ḿnh chỉ đóng góp một phần. Ai mà biết được... "

"Nhưng c̣n BW (Business Warehouse)? Mày nhờ tao chỉ mà?"

"Tôi phải nói vậy để chứng tỏ tôi biết nhiều. Đó cũng là một nghệ thuật thành công. Thực sự tôi biết công ty ấy không bao giờ có BW... Chỉ những công ty lớn mới dám chơi BW".

"Tao phục mày sát đất. Mày nên đổi nghề là vừa. Bỏ nghề này để làm nghề dạy phỏng vấn đi..."

Hắn cười khoái chí.

"Phải. Có ngày tôi sẽ mở một khoá dạy làm cách ǵ để thành công khi đi phỏng vấn".

"Phải thêm. Nếu không thành công không nhận thù lao".

"Đúng. Hoan hô ông Nguyễn".

"Nhớ ghi tên tao đấy".

Hắn là hiện thân của tay xâm lược. Mỗi ngày hắn kể cho ông về một hai nơi gọi hắn. Mà thật sự khả năng của hắn không thể siêu đẳng để kẻ đưa người rước như vậy. Bằng chứng hắn phải học từ ông. Nhưng trên trường đời, hắn là kẻ thắng thế. Hắn mang tin dữ. Hắn là tai ách. Hắn đến đâu, dân IT [2] bản xứ cuốn gói chạy dài...

Đôi mắt hắn sắc như đôi mắt diều hâu. Hắn kể những ǵ mà hắn cảm thấy vinh quang.

"Công ty ở Netherland chịu trả cho tôi 150 ngàn đô la nếu tôi đồng ư. Nhưng tôi từ chối. Tôi nghĩ đến tương lai của đám con tôi..."

Hay:

"Công ty ở Denver mới gọi cho biết sẽ bao ăn bao ở bao khách sạn nếu tôi đồng ư làm việc với họ... Tôi đang suy nghĩ."

Suốt ngày, hắn lên Internet để theo dơi hăng máy bay nào hạ giá...

Có lần hắn năn nỉ ông đừng báo cáo với bà manager là công việc của hắn đă hoàn tất.

"Ông thông cảm giùm tôi. Tôi hết sức cám ơn. Nếu ông mà báo cáo th́ tôi sẽ rời khỏi nơi đây sớm. Chúng ḿnh đều cùng hoàn cảnh với nhau..."

Khi ông hỏi hắn về lợi tức lương bổng hắn nhận như thế nào:

"Giả dụ hăng này trả $90 một giờ, th́ tất cả số tiền này đều đến mày hay qua những ai?"

"Không. Trước hết tấm check với tiền công $90 một giờ được gởi thẳng đến hăng thầu mẹ - tức là hăng kư hợp đồng với công ty. Sau đó hăng thầu này kư check với tiền công $70 để trả cho văn pḥng H1-B. Cuối cùng là tấm check khoảng $50 một giờ mới đến tôi. Họ ăn $40".
 

*

Riêng toán ông, việc mướn dân Ấn Độ bắt đầu vào tháng 7 năm 2001.

Chàng đầu tiên tên là Bali.

Hắn khoảng 25 tuổi. Mới qua Mỹ chưa đầy một tuần lễ. Biết Cobol và C. Bà Rita nói với ông như vậy.

Hợp đồng sẽ kéo dài khoảng ba tháng để giúp ông trong một dự án lớn.

Mặc dù mang danh nghĩa là contractor, được mướn để giúp đỡ nhóm, nhưng thực tế, ông phải tốn nhiều th́ giờ để huấn luyện hắn.

Để rồi khi hắn hiểu biết thành thục về công việc, th́ hắn lại ra đi sau khi học được một số kinh nghiệm để bỏ vào resumé.

Có điều phải cần nói ra, có tính cách cá nhân. Đó là căn bệnh hôi nách của hắn. Luôn luôn hai nách áo của hắn ướt đẫm mồ hôi, phát ra mùi đến lợm mửa.

Trong đời ông, chưa bao giờ ông bị hăi hùng bởi cái mùi hôi kỳ lạ đến như vậy, đến nỗi ông không c̣n dám dùng cơm trong pḥng ḿnh như mọi bữa nữa.

Cô bạn đồng nghiệp của ông thuộc nhóm khác, phải mửa thốc khi bước vào pḥng ông.

Nhưng không ai dám nói ra.

Sau đó, ông phải xin bà Rita điều động hắn qua một pḥng trống khác để hắn một ḿnh một cơi.
 

*

Kể từ hôm ấy, nhóm của ông không c̣n mướn người làm nhân viên chính thức nữa. Trái lại, chỉ mướn Ấn Độ với tính cách tạm thời. Ông không phải là chuyên viên để nghiên cứu về t́nh trạng xâm thực màu da, và chất xám, nhưng ông biết, t́nh trạng này sẽ làm cho những đứa như ông không c̣n đất sống nữa.

Lúc này có một công việc để bám trụ là may lắm. Chỉ có những kẻ rất cần thiết mới c̣n hy vọng sống sót.

Riêng ông, ông vẫn c̣n sống c̣n sau những mùa giông băo. Những đồng nghiệp của ông đă lần lượt bỏ ông mà đi. Có kẻ t́m được một chỗ tốt. Có kẻ nghe nói đă nhận giấy sa thải. Có kẻ tự nhiên một ngày không thấy mặt. C̣n kẻ ở lại th́ tiếp tục chờ đợi đến phiên.

Không c̣n thời huy hoàng như ngày xưa nữa. Muốn trau dồi nghề nghiệp bằng cách xin đi tu nghiệp cũng bị bác. Cấp trên viện cớ ngân khoản thiếu hụt hay không có người thay thế. Nếu có một sự ưu ái ân cần mà công ty dành cho nhân viên là sự khuyến khích họ đi kiếm việc khác.

Mỗi ngày họ nhận những bản tin cần người, tuyển người qua e-mail. Nhưng thực tế, khó mà được lọt vào ṿng sơ kết.

Ai cũng biết lúc này là lúc khó khăn nhất.

Người ta đổ thừa cho biến cố 11 tháng 9.

Trong khi đó, mỗi ngày thêm những gương mặt lạ đến từ phương xa.

Họ chiếm lấy ngôi lầu.


*

Cuối năm 2001, toán ông được chỉ định làm một dự án lớn nhất kể từ khi outsourcing: Order Automatization.

Lại thêm một tay Ấn khác được bổ sung vào toán.

Đó là dấu hiệu của tin mừng.

Hay là một trận chiến buồn bă?


Trận chiến buồn bă

... Chưa lúc nào như lúc này, ông Nguyễn lại phải chạm trán vào một mặt trận mà chỉ có mỗi một ḿnh ông là một tên lính cô đơn. Cái mặt trận không có súng nổ, đạn bay, không người chết, kẻ bị thương, anh trở về với đôi nạng gỗ, lá cờ phủ trên quan tài. Mà trái lại, nó là những ǵ ông viết trên computer, những ǵ ông suy nghĩ, những cuộc thảo luận triền miên giữa ông và một vài người có thẩm quyền của công ty để t́m ra lời giải hầu biến thành khí giới giải quyết chiến trường giúp cho chủ thắng và thợ thua.

Mục đích của mặt trận là làm sao tự động hoá hệ thống đặt hàng tức là order automatization. Có nghĩa là từ đây, không c̣n cảnh trên khắp nước Mỹ, với những nhân viên thay phiên trực trước máy để chờ trên màn ảnh những tín hiệu từ nơi xa gởi về, đặt hàng, trả lại hàng, trao hàng, đưa hàng tới UPS, Federal Express, bao nhiêu pound, bằng lối ưu tiên, hay Overnight, hay đường bộ... Sẽ không c̣n một nhóm chuyên viên ở tổng hành dinh mà người ta gọi là production support team thay phiên làm việc 24/24 để giúp các nhân viên ở xa giải quyết những chuyện phiền phức như điện tắt làm máy phải bị tê liệt, và các dữ kiện data bị hư mà danh từ chuyên môn gọi là crashed hay những vấn đề linh tinh khác.

Rơ ràng trong mặt trận này, kẻ thắng th́ thắng lớn, bởi từ đây hàng trăm người sẽ mất công ăn việc làm, và công ty sẽ tiết kiệm mỗi năm hàng triệu đô la.

Tự động hóa hệ thống. System automatization. Từ lâu, người ta đă nói nhiều về việc tự động hoá. Thợ chờ đợi. Nhân viên bàn giấy chờ đợi. Những người có chức vụ trong công ty chờ đợi. Ai cũng dư hiểu một ngày máy móc kỹ thuật sẽ thay thế con người. Ai cũng hiểu một ngày họ sẽ bị đào thải bởi những dàn điện toán, e-Business, hay những chip nhỏ xíu như đồng penny mà sức chứa bằng cả một thư viện trung b́nh. Ai cũng chờ một ngày móng vuốt con quái vật sẽ vồ chụp họ, không cho họ một chỗ đứng. Nhưng một năm trôi qua, rồi một năm khác trôi qua. Họ vẫn tiếp tục làm kẻ sống sót. Họ vẫn tiếp tục mỗi ngày vào giàn máy làm những công việc thường lệ như canh chừng tiếng bíp của máy phát ra là họ dùng những dữ kiện đă có sẵn, đánh vào những ô trống cần thiết rồi cho máy chạy. Máy sẽ tính ngày hết hạn, số lượng tồn kho, hay trường hợp không có đủ cho nhu cầu đ̣i ḥi, phải vay mượn từ các kho khác, phải cập nhất hoá để cuối năm làm kiểm kê cho chính xác. Nói tóm lại, ở đây, vẫn c̣n có sự có mặt của con người. Họ lư luận là tại chủ ngại tốn tiền khi phải thuê thêm những programmer, sau đó phải huấn luyện nhân viên, thợ thuyền, phải mua sắm trang bị máy móc.

Nhưng cuối cùng cái ǵ chờ đợi cũng đă đến. Bà Rita gọi ông cho biết quyết định của cấp trên và dặn ông đừng hé môi sợ nhân viên xôn xao. Bà hỏi ông. Không, bà ra lệnh cũng nên:

"Ông nghĩ liệu ḿnh có thể hoàn thành dự án trong ṿng một tháng không?"

"Một tháng?" Ông la lên.

"Tôi biết. Tôi biết. Nhưng người ta muốn vậy. Phải làm gấp."

"Tôi nghĩ là bà nên tŕnh lại cấp trên. Thứ nhất là nhân lực. Chỉ có một ḿnh tôi c̣n lại trong nhóm. Vả lại, tôi không thể làm full time cho dự án. Tôi c̣n có biết bao nhiêu việc khác phải làm"

"Tôi biết. Tôi biết."

Bà luôn luôn nói Tôi biết, tôi biết I know I know để chứng tỏ rằng bà đă hiểu những khó khăn mà nhân viên của bà sẽ gặp. "Ông về pḥng nghiên cứu rồi trả lời cho họ vào buổi họp ngày thứ Năm này". Bà nói tiếp, như một cái lệnh, không cách ǵ thay đổi.

Ngày thứ năm, hai giờ trưa. Tám người khắp các tiểu bang cùng họp và thảo luận dự án qua điện thoại. Ông Bill nói về dự án và yêu cầu mọi người nhúng tay để dự án được hoàn thành đúng theo lịch tŕnh.

Dù ông yêu cầu mọi người nhúng tay nhưng chỉ có ba người mới là vai chính. Trong đó có ông, Jeff và một người nữ á châu.
 

*

Một tháng phải hoàn thành. Cả ba người cố gắng giải thích là họ không thể kham nổi trong một khoảng thời gian eo hẹp như vậy. Nhưng nói để mà nói, tŕnh bày để mà tŕnh bày, họ vẫn bị buộc vào trong lịch tŕnh đă ấn định. Bởi tất cả đă sẵn sàng. Tháng tới vài nơi sẽ đóng, những máy địa phương sẽ được nối về một máy chánh mà danh từ chuyên môn gọi là Main Server và máy này sẽ tự động làm tất cả việc mà trước đây máy địa phương đă làm. Họ nói thêm "Rồi c̣n phải thử. C̣n test..."

Mặc cho những lời biện giải, những người quan chức của công ty vẫn khăng khăng. Rơ ràng, họ chưa bao giờ hiểu được hoàn cảnh cũng như những nỗi khó khăn của những programmer. Hay là họ nghĩ những tay này đang chơi tṛ làm yêu làm sách...

Như vậy, hết cách. Lại chiến đấu. Lại xung trận. Không phải là tên lính chiến đấu. Thời ấy con tim hừng hực lửa. Thời ấy bên cạnh là bạn bè đồng đội. Thời ấy chiến đấu để bảo vệ sống c̣n cho người khác. Bây giờ th́ khác. Một người của số tuổi sắp về chiều chiến đấu. Chiến đấu cho ai, v́ ai. Một trăm phần trăm là cho chủ. Bởi v́ ông lănh lương chủ, hưởng bổng lộc của chủ, thuốc men, nằm bệnh viện cũng từ chủ. Những kiến thức kinh nghiệm trong muời mấy năm trong nghề, hôm nay, ông cố mang ra để làm cho chủ. Ông biết đây là cơ hội vàng ngọc để cho mọi người biết đến ông nếu ông muốn lấy điểm với cấp trên. Ông sẽ chứng tỏ cùng mọi người về tài năng mà từ lâu người ta không hề biết về ông. Ông sẽ được tưởng thưởng, thăng cấp. Không, ông đâu cần những mũ áo xênh xang như vậy. Bởi ông đă mỏi mệt. Tuổi càng ngày càng lớn. Ông chỉ muốn an thân không c̣n muốn đua chen cùng đời nữa. Ông từ chối những lời mời mọc như lương cao, nhiều ngày phép. Ông không cần bận tâm đến tin đồn là hệ thống mà ông phụ trách sẽ hết xài và dĩ nhiên ông sẽ bị thất nghiệp. Ông chẳng khác một cổ thụ bám rễ sâu, chờ ngày tàn tạ. Ông cầu an với công việc làm. Không hăm hở, nhiệt t́nh như trước nữa. Những đầu ngón tay của ông đă bắt đầu bị tê buốt. Cả bả vai cũng vậy. Trước đây ông đánh vào bàn gơ keyboard nhanh, nhưng giờ, ông đánh chậm lại, khoan thai, từ từ. Trong các buổi họp về nghề nghiệp, ông im lặng không phát biểu ư kiến. Ông muốn dừng lại, làm kẻ đứng bên lề. Ông cũng chẳng màng bận tâm về những thay đổi của khoa học kỹ thuật liên quan đến ngành ông làm việc. C̣n bao lâu nữa ta về hưu rồi, hơi sức đâu mà ganh đua cho mệt óc. Bây giờ ông mới hiểu tại sao người già vẫn thường là người bảo thủ. Chính v́ họ không thể theo cái mới. Thế thôi.

Cái lệnh ác ôn ấy đă làm ông khổ sở không ít. Ông bị dồn vào chân tường. Trời ơi, làm sao họ có thể hiểu là hệ thống này trước đây cần đến năm người, giờ chỉ có một ḿnh ông. Mà giả dụ bây giờ nếu mướn thêm bốn người mới nữa th́ cũng vô ích, bởi v́ họ đâu có kinh nghiệm để mà làm? Làm sao họ có thể hiểu những cái khó khăn mà bất cứ một programmer nào cũng phải gặp. Đó là những con bug bọ không bao giờ ngờ như con bug Y2K. Làm sao họ hiểu ông đă bước vào cái tuổi già, trí năo chậm lụt, lu mờ mà nghề này đ̣i hỏi phải có một trí nhớ tốt. Có biết bao nhiêu lệnh (command), mỗi dấu chấm, dấu phết là cả một tai họa nếu bỏ sót hay ở sai vị trí. Mắt ông đă bắt đầu mờ, khốn khổ lắm mới đọc chữ, đọc số, huống chi cái dấu chấm nhỏ tí ti trên màn ảnh. Rồi bao nhiêu chuyện phải làm. Làm sao để từ một nơi xa muôn dặm tự động gởi tin và ở đây nhận tin cũng tự động, rồi tự động đến máy in, rồi máy in tự động in cái hoá đơn, cái receipt, cái bill, cái label... Nói th́ dễ, lư thuyết th́ dễ, vẽ đường đi nước bước th́ dễ, khi ở trong cuộc mới thấy khó, quá khó.

Vâng, quá khó, 12 giờ đêm ông c̣n ở bên máy để liên lạc với hăng qua modem. Vợ ông đă giục ông đi ngủ. Ông không trả lời. Ông đang cố t́m xem con bug đang ở đâu. Tại sao mỗi lần ông compile là mỗi lần máy cho biết cái chương tŕnh ông viết bị lỗi. Ông lấy cặp kính lăo mang vào, và ước ao có một kính lúp để nh́n chữ cho rơ hơn. Ông nuốt nước miếng. Rơ ràng đây là trận đánh. Ông là tên tướng và cũng là tên tốt. Ông thảo ra kế hoạch và ông cầm súng đơn thương t́m địch. Nhưng địch th́ quỉ quyệt. Tóm được một tên th́ tên khác lại xuất hiện. Ông bị cuốn hút trong thế trận. Ông hồi hộp theo dơi từng bước, từng bước mà danh từ chuyên môn là step by step. Ông sử dụng những công cụ để yểm trợ như display, animation, printf để nhận rơ con bọ quái quỉ. Ông chạy đông, chạy tây, chạy nam, chạy bắc giữa những hàng chữ nghĩa mà ông đă viết.

Lại chữ nghĩa. Chữ nghĩa tàn bạo. Chữ nghĩa khốc hại. Ông mệt lả. Đầu óc nóng bừng. Ông đứng dậy đến cửa sổ nh́n xuống đường. Ánh điện neon trắng soi sáng một khúc lộ. Những chiếc lá khô thỉnh thoảng lại rụng. Ông biết là mùa thu đang trăn trở. C̣n hai tháng là sẽ đến mùa đông, trời sẽ lạnh, tuyết sẽ rơi, cây cối sẽ trơ cành. Cũng như ông bây giờ, ở vào tuổi sắp lục tuần, những tế bào sống đă từ từ khô và chết dần. Những sợi tóc đă từ từ khô rồi rụng dần. Nhưng đời vẫn chưa buông tha ông. Nhà vẫn không thuộc về ông. Xe cũng không thuộc về ông. Cơm áo, áo cơm, vẫn không cho ông nghỉ dừng một lát. Chữ nghĩa. Ông muốn gào lên. Đâu cũng là chữ nghĩa. Chữ nghĩa mở mang kiến thức, nhưng chữ nghĩa cũng là sợi dây tḥng lọng rờn rợn kinh hoàng. Như một thời, chúng làm thanh niên hai miền Nam Bắc mê cuồng, lăn lộn. Như những câu thơ cắt cổ giết người kích động của Tố Hữu, Chế Lan Viên, Huy Cận... Như những chủ nghĩa lư thuyết để cả dân tộc ông phải tắm trong máu của hận thù. Chữ nghĩa. Giờ đây chúng lại đày ông, bắt ông phải thuộc ḷng, phải nhớ như đinh đóng, không thiếu không thừa. Chúng không cho phép ông được nói những ǵ ông thích nói, viết những ǵ ông thích viết.

Ông châm điếu thuốc, ngồi lại trước máy, tiếp tục cùng trận chiến. Ông tiếp tục hành quân, t́m địch, diệt địch. Địch th́ bị diệt, nhưng mục tiêu th́ vẫn c̣n mịt mờ không thấy ở đâu.

Và cứ mỗi tuần đến ngày thứ năm, hai giờ chiều, là ông ngồi trong pḥng để tường tŕnh diễn biến của công việc cho những manager ở những tiểu bang xa được rơ. Ông trả lời thắc mắc. Ông nêu những vấn nạn. Họ chia xẻ cùng ông. Nhưng lệnh vẫn là lệnh. Dứt khoát.
 

*

Có tiếng chuông điện thoại reng. Thằng Ed từ Houston gọi. Ông chào nó, yếu śu. Giọng thằng Ed vang lên trong máy:

"Ông Nguyễn, ông bị bệnh?"

"Không. Tao không bệnh, nhưng mệt."

"Này, nghe tôi, hăy tịnh dưỡng. Sức khoẻ là trên hết."

Trời ơi nó lại khuyên ông. Nó làm sao biết nó sắp trở thành nạn nhân. Nó làm sao biết ông đang tiếp tay với chủ để đá nó. Nó làm sao biết là ông đang dấu nó về những ǵ ông đang làm.

Ed thuộc nhóm production support, một nhân viên thâm niên của công ty. Nhiệm vụ của nó là giúp giải quyết những trở ngại mà các người sử dụng hệ thống gặp phải. Thỉnh thoảng, nó lại gọi ông để nhờ ông giúp một vài vấn đề chuyên môn.

Nó nói tại Virginia đang gặp khó khăn. Sét đánh làm máy ngưng hoạt động. Nhân viên phụ trách gọi nó cho biết có những dữ kiện không đúng. Phải sửa gấp.

Rồi nó cho ông số điện thoại để liên lạc.

Ông quay điện thoại. Ông đang gọi nạn nhân của ông. Phải, không trước th́ sau, dự án sẽ hoàn thành, những nhu liệu sẽ được bỏ vào máy, và họ sẽ bị sa thải. Đừng cho họ biết, họ sẽ xôn xao. Lời bà Rita vẫn c̣n vọng bên tai. Đầu dây, giọng người đàn bà vang lên. Giọng quen thuộc. Ông biết là cô nàng Kathy:

"Có phải Kathy?"

"Phải. Chính tôi. Có phải ông Nguyễn?"

"Phải."

"Cái ǵ xảy ra ở đấy?"

"Hôm qua băo. Điện bị cúp, và máy bị tắt. Sáng nay những data bị sai."

"Hăy cho tôi một order bị sai."

Kathy đọc cho ông nghe. Ông nói ông rất bận nhưng sẽ cố gắng giải quyết chuyện này càng sớm càng tốt. Kathy cám ơn rối rít:

"Tôi bảo không ai được vào máy để chờ ông nhé?"

"Vâng."

Rồi ông gác ống điện thoại. Ông thở dài. Bây giờ ông có dịp được giúp đỡ họ, nhận ở họ lời cám ơn, nhưng không chóng th́ chày, họ không c̣n dịp để ngồi trước máy nữa. Chính ông là thủ phạm. Không, ông không phải là thủ phạm. Không có ông th́ có trăm ngàn người khác mà. Nhưng mà tại sao lương tâm lại cảm thấy bất an.
 

*

Cuối cùng, dự án cũng được hoàn thành trước ngày ấn định. Ông mừng đến điên khùng khi những file đầu tiên đến trạm và ở đầu dây điện thoại thằng George gọi về cho hay: Tốt rồi. Hóa đơn đă chuyển đến máy in và label được in. Chúng ta phải mở champagne mà ăn mừng là vừa. Ông thở phào như trút hết gánh nặng trong ngực. Cái gánh nặng cơm áo và danh dự. Danh dự của một người Việt Nam. Và danh dự của một người già. Danh dự của nhóm. Bà Rita hứa sẽ can thiệp để cho ông tiền thưởng và giục ông lấy mấy ngày nghỉ. Nếu ông vui 10 phần th́ bà phải vui 100 phần cũng nên.

Như vậy, cuối cùng ông đă chiến thắng. Nhưng giữa niềm vui vô hạn ấy, thằng Ted gọi về tiếp tục hỏi về hệ thống điện toán. Nó vẫn chưa biết. Rồi nàng Kathy cũng gọi về nhờ ông cứu dùm. Cái database lại bị hư hại (corrupted). Ông muốn rưng rưng. Danh dự, vâng, ta cảm thấy danh dự thật. Nhưng chắc chắn là ta không cảm thấy tự hào hănh diện chút nào.


Một người manager

Có lẽ chưa bao giờ như lúc này, nỗi buồn bă của những đám mây u ám mùa thu đă phủ dầy trên cao ốc. Những tin đồn tiếp tục được truyền nhau. Hệ thống điện toán này sẽ đóng. Hệ thống điện toán kia sẽ giữ. Avaya sẽ chuyển toàn bộ qua SAP. Nguyên cả department của ông Nguyễn sẽ bị dẹp, Một bộ phận của GLOBAL IT Ấn Độ sẽ chiếm đoạt việc làm của một bộ phận GLOBAL IT Mỹ...

Trong khi đó, binh đoàn lạ càng ngày càng bành trướng. Trong nhà ăn chung, hai ba tay da trắng ngồi với nhau, bên chai coke, nhai hamburger hay sandwich, trán trầm tư nhăn, đôi mắt lơ đăng nh́n ra cửa kính. Dưới ấy, bên kia hàng rào là xa lộ xe chạy dập d́u, không ngớt. Cứ nh́n xa lộ, mới thấy sức mạnh vô địch của Mỹ. Ai đă phán ra một câu như thế. Hối hả. Cuống cuồng. Truck hàng nối hàng phun khói chạy bất kể đêm ngày thời tiết. Nhưng nếu tay ấy có mặt ở ngôi lầu này, có lẽ hắn sẽ thay đổi ư kiến. Hắn sẽ phán: cứ nh́n cafeteria mới thấy được sức mạnh ghê gớm của Ấn Độ ở xứ Mỹ.

Thật vậy, cứ vào cafeteria vào giờ ăn trưa, mới biết rơ sức mạnh của Ấn Độ. Mùi vị đặc biệt của loại cà ri cay bốc tỏa nồng nặc lẫn cùng giọng nói lạ vang vang như pháo nổ. Hết rồi cảnh ngày xưa, những bàn những ghế xôn xao tiếng Anh tiếng Mỹ, tóc vàng mắt xanh, hay những buổi tiệc đột xuất như ăn mừng công tŕnh Y2K hay một dự án quan trọng thành công với bong bóng xanh đỏ, với những mâm đồ ăn ê hề bốc khói, với hàn huyên chủ thầy thợ nhân viên. Hết rồi cái t́nh nghĩa đậm đà không sao tách rời được, chúng ta cùng chung một toán, chúng tôi rất tự hào được bạn là thành viên như huấn từ từ ban lănh đạo.

Mỗi ngày, người ra đi th́ đi thầm lặng, c̣n người ở lại th́ ngậm ngùi cùng số phận của ḿnh. Bà Rita th́ không ngừng cảnh cáo đám nhân viên của bà về t́nh trạng của hăng, khuyên nên kiếm việc sớm chừng nào tốt chừng ấy. Bà nhắc họ phải cập nhật hoá resumé và gởi về bà để bà có thể gởi đến một vài nơi mà bà biết họ đang cần người.

Khác với Bob, bà Rita là một người manager có kinh nghiệm về chỉ huy và lănh đạo. Bà luôn luôn bênh vực cấp thuộc quyền cũng như t́m mọi cơ hội để giúp đỡ họ. Bà thăng thưởng thuộc cấp phân minh. Không cá nhân, không nịnh trên nộ dưới, nhất là biết thông cảm cùng người trong nhóm.

Nhớ bà, nhớ tiếng cuời ṛn tan và lớn đến nỗi các pḥng khác đều nghe.

Nhớ bà, nhớ những bước giày bà nện mạnh trên hành lang.

Nhớ bà, nhớ đôi mắt màu hạt dẻ, nụ cười tươi, mỗi lần đi ngang qua pḥng ông Nguyễn, không quên ngừng lại, hỏi han ông một vài điều.

Đôi khi ông quên làm tờ tường tŕnh công việc đă làm trong tuần, bà gọi, nhắc khéo rồi nói: Đừng bận tâm, tôi đă làm cho ông rồi. Nhớ là lần sau đừng quên, kẻo gă manager của pḥng nhân viên gọi tôi mà mắng vốn...

Đôi khi bà trách khéo ông, đừng làm nhanh như vậy, hăy từ từ...

Hay rất thực tế, bà khuyên ông nên trau dồi thêm Anh Ngữ. Bà nói:

"Người Á Đông vẫn thường bị trở ngại trong việc phát âm và có thói quen hay nói nhanh. Phải gắng khắc phục hai trở ngại này ông Tân à. Nhất là cách phát âm. Communication là một yếu tố rất cần thiết nếu ḿnh muốn vươn lên trong nghề nghiệp của ḿnh..."

Cám ơn ḷng ưu ái của bà, nhưng bảo ông phải phát âm đúng theo giọng Mỹ chắc c̣n khuya. Ngay cả người gốc Anh muốn nhái theo giọng Mỹ cũng phải khó khăn, huống hồ một gă có cái lưỡi đă quá thân thiết với tân khổ ngọt bùi của quê hương ḿnh.

Nhưng mà thưa bà, tại sao lúc nào cũng phải lưu tâm đến communication trong khi bây giờ binh đoàn Ấn Độ đă xâm nhập khắp nơi, tung hoành khắp chốn, nghe dội xoáy vào tâm năo cái âm ngữ lạ để thế vào tiếng Anh tiếng Mỹ. Tại sao cứ xem communication là hàng đầu, khi những tên họ lạ lẫm đă thay thế Michael, Sam, John, Tina, Marie, Lisa...?

Bây giờ, là thời của e-mail. Là thời của Internet. Là thời mà con người càng ngày càng câm miệng. Bởi nói th́ phải cần điện thoại, phải quay số, phải tốn tiền viễn liên, trong khi với e-mail chỉ cần nhấn một cái là thơ hay hồ sơ tài liệu có thể gởi đến cả sư đoàn chỉ trong giây phút. Bởi nói để làm ǵ nữa khi Internet đă làm cả địa cầu trở thành một mái nhà, và e-mail là phương tiện chánh để khiến người khắp chân trời góc biển được gần gũi nhau hơn bao giờ.

Nhờ e-mail, mới có cuộc cách mạng về lề lối làm việc. Ngồi ở Việt Nam, Trung Hoa, Ấn Độ mà như ngồi ngay tại ḷng đất Mỹ. Để sinh ra danh từ mới, offshore (làm việc ngoài xứ Mỹ) gây khủng khiếp cho đám cổ trắng bản xứ. Thử dạo một ṿng trên Internet, để thấy cả vạn công ty từ Trung Hoa, Ấn Độ, Hung Gia Lợï, Nam Phi v.v... quảng cáo nhận làm những việc về ngành kỹ sư, tin học, kiến trúc v.v... cho bất cứ công ty nào ở khắp thế giới...

Rơ ràng e-mail đă giúp cổ trắng ở các nước khác có công ăn việc làm. E-mail đă giúp các công ty Mỹ có những hợp đồng rẻ mạt. Và e-mail đă đá nhào đám cổ trắng ở Mỹ không c̣n đất dung thân.
 

*

 Một ngày, bà Rita gọi ông vào pḥng, cho biết bên AT&T cần một người có kinh nghiệm, nếu ông muốn, bà sẽ gởi resumé.

Ông hỏi:

"Bà tin t́nh h́nh đen tối lắm sao?"

Bà nhún vai:

"Phải. Theo tôi nghĩ, không trước th́ sau, hệ thống DPICS sẽ bị đóng. Nghe tôi, hăy chụp cơ hội".

Ông nghe lời bà.

Vài ngày sau, ông được AT&T kêu phỏng vấn. Người phỏng vấn là một người đàn bà Mỹ gốc Trung Hoa, cỡ 30 tuổi là cùng.

Lâu lắm, ông mới có dịp trở lại chỗ cũ. Phải, chính AT&T là nơi để ông bắt đầu trở thành một thành phần trong hàng ngũ "cổ trắng". AT&T đă thấy những bước chân chập chững vào đời đến khi vững mạnh của ông. AT&T đă giúp ông kinh nghiệm, rèn luyện niềm tự tin. Và AT&T cũng đă thăng trầm như số phận của những kẻ như ông. Từ AT&T BELL LABS, rồi AT&T Information Systems rồi qua AT&T Material Management Group rồi Lucent... Mới đó mà đă 15 năm. Có bao nhiêu nơi, bao nhiêu nhóm, bao nhiêu đội, bao nhiêu manager, bao nhiêu đồng nghiệp để ông phải nhớ. Cớ sao khi bước vào ngôi lầu cũ, ông cảm thấy ḿnh như bước vào một cơi xa lạ nào đó, có thể như một băi nghĩa trang. Những người muôn năm cũ. Hồn ở đâu bây giờ. Có c̣n không những buổi họp nhóm rộn ràng. Có c̣n không những đêm một ḿnh trong pḥng Lab rộng mênh mông, để nh́n những tờ giấy computer được in ra c̣n thơm mùi mực, và kết quả ḿnh đă tạo nên do công tŕnh tim óc của ḿnh. Có c̣n không, ngoài sân hăng, những hàng cây phong, vào mùa thu lá nhuộm vàng. Có c̣n không, một Linda, người nữ mắt xanh và tóc mây trời mùa hạ... Có c̣n không những bóng h́nh qua đời ḿnh, như những bóng mây trên cao ốc?

Người đàn bà gốc Tàu ấy dẫn ông vào một căn pḥng rồi đóng cửa. Trước hết, nàng giới thiệu công việc, sau đó, nhiệm vụ của người mà nàng đang cố tuyển. Sau đó, nàng chỉ hỏi một câu:

"Trên cương vị của một người programmer, nếu ông gặp chuyện không may xảy ra, ông phải làm ǵ?"

Ông trả lời không ngần ngại:

"Tôi dùng MAN".

Không ngờ chỉ một chữ MAN mà ông đă thành công. MAN tức là MANual, một lệnh (command) như HELP trong Microsoft. Nó là chân kinh bùa hộ mạng giúp người Unix programmer [3] khi hắn lúng túng. Chỉ việc đánh lên máy, và sau đó, muốn hỏi vấn đề ǵ, cứ việc hỏi. Unix có cả một kho tàng tài liệu để giải thích.

Không thể tin rằng ông lại trở về cùng với AT&T. Nguyễn đi rồi Nguyễn lại về. Có phải vậy không?
 

*

Nhưng bây giờ, ông như con ngựa lạc bầy. Ông cố gắng tự nhủ, gắng hoà đồng, gắng vui với công việc mới, gắng làm quen với group mới... Bởi v́ đây là chỗ dung thân tốt... Người manager mới đă tỏ ư lạc quan với nhóm của bà. Nhóm này không thể bỏ hay dẹp được, bởi v́ nó làm việc cho những viên chức cao cấp của AT&T. Họ cần những bản tường tŕnh, báo cáo, dự đoán mỗi ngày, mỗi giờ để có thể ứng xử với business.

Nhưng ông cảm thấy ḿnh trơ trọi vô bờ. Ông nhớ vô cùng cái hệ thống điện toán do ông phụ trách, bây giờ không biết bà Rita đă giao lại cho ai. Nó chính là con của ông. Mỗi ngày, ông lo lắng chăm nom bảo tŕ nó. Ông đă bỏ vào nó bao ngày bao đêm bao gian khổ. Nó là máy nhưng những hàng chữ trên màn ảnh là của ông, những con số hiện trên screen là do ông tạo thành. Nó đau, ông cũng đau. Nó b́nh yên, ông cũng b́nh yên. Ông biết rơ hơn ai đời sống của nó. Thế mà ông phải bỏ. Rơ ràng ông bỏ nó chứ nó không bỏ ông.

Ông cũng nhớ lại căn pḥng đă trên mười năm ông có mặt, chiếc ghế bành, những ngăn kệ, cửa kính dày, chiếc máy computer. Ông nhớ buổi sáng nhấn nút thang máy, để đưa ông lên lầu tư, và một ngày bắt đầu cho cơm áo... Nhưng ở đó, dù sao ông cũng quen thân. Bây giờ ở nơi này, chỉ là gỗ đá, chỉ là những gương mặt xa lạ lạnh lùng...

Th́ ra, trong con tim của mỗi người vẫn có một chỗ riêng. Chỗ riêng ấy cho dù đầy bóng tối đi nữa. Phải. Ông phải trở về. Ông không thể chịu đựng nổi cái thế giới trơ câm gỗ đá như thế này. Và ông gọi bà Rita, nói lên ư nghĩ:

"Tôi muốn trở lại."

Phía đầu dây, bà reo lên, mừng rỡ:

"Ông nói thật hay giỡn?"

"Tôi nói thật."

"Như vậy là một tin mừng cho nhóm chúng ta. Ông biết không, hệ thống đang gặp rắc rối. Không ai có thể sửa được... Tôi muốn khùng đây."

"Như vậy, tôi sẽ trở lại ngay bây giờ. Xin bà gọi ngay cho bà manager của tôi."

"Được, tôi sẽ nói với Alan gọi thẳng sếp lớn của Tân. Ông đừng bận tâm."

Như vậy, chỉ một tuần làm việc với AT&T, ông lại quay trở về cùng GLOBAL IT.

Ông về, vui như chưa bao giờ vui như thế. Ông cảm thấy tinh thần thật thoải mái. Ông thở phào như thể vừa trút một gánh nặng. Ông ngồi lại chiếc ghế cũ. Mở lại máy, liên lạc lại hệ thống điện toán thân yêu của ḿnh. Không có ai có thể hiểu nó bằng ông. Cô nàng Ấn Độ dù có bằng cấp cao ở một đại học danh tiếng Ấn Độ mà bà Rita tin tưởng có thể thay ông phụ trách, cũng phải đầu hàng. Nàng đă làm hỏng hệ thống điện toán. Những dữ kiện không c̣n đến đúng bến mà chạy lạc. Khách hàng lại một phen than phiền giận dữ. Bà Rita hốt hoảng không c̣n biết ai để cầu cứu nữa.

Ông về, như về lại mái nhà xưa. Về và chấp nhận số phần. Có phần không cần ǵ lo. Đời ông đă có nhiều ân lượng. Ông ngồi lại chỗ ngồi cũ. Ngoài kia, chiều đă xuống. Trong này, c̣n lại cơi vắng lặng sau giờ tan việc. Người đàn bà gốc Nam Mỹ đă đẩy chiếc xe chở dụng cụ vệ sinh pḥng ốc đi qua, đứng ở cửa xin phép vào pḥng. Ông đứng dậy, mau mắn mang thùng rác ra ngoài. Ông muốn giúp bà. Bởi ông cũng đă từng là cái bóng ấy. Ông cũng đă từng đẩy chiếc xe như thế, từng gơ cửa xin phép như thế.

Sau đó, ông bắt đầu điều tra tại sao hệ thống bị hỏng. Quá dễ dàng cho ông. Chỉ vài lệnh, vài sự thay đổi, là hệ thống hoạt động. Dữ kiện lại trở về bến bờ cũ. Ông gọi điện thoại cho bà Rita ở nhà. Bà manager cám ơn rối rít:

"Tôi rất vui mừng v́ Tân đă trở lại. Alan cũng nhờ tôi chuyển lại lời cảm ơn của ông ta đến Tân."

"Tôi cũng cần phải cám ơn bà và Alan. Hai người đă cho tôi chiếc phao khi tôi muốn điên khùng v́ cô độc."


Ngày khai tử một hệ thống điện toán

Cuối cùng, DPICS đă được đưa vào nghĩa trang để an giấc ngàn thu.

Ed từ sa mạc Arizona gởi e-mail cho những người đă một thời có liên hệ với DPICS, kể về một cái chết. Hắn nói hắn không thể ngờ suốt hơn hai mươi hai năm, có một ngày hắn nh́n thấy DPICS bị bức tử. Nỗi đau của hắn không thể nào diễn tả cho hết, bởi v́ cuộc đời làm việc của Ed là cuộc đời của DPICS. Vĩnh biệt DPICS. Hắn kết luận bằng những lời thống thiết.

Ông Nguyễn đọc lá thư mà ḷng đẫm lệ. Cũng như Ed, ông là một người của DPICS. Ông bắt đầu có mặt cách đây mười hai năm, lúc mà hệ thống được xem như là niềm tự hào của công ty về vai tṛ Quản trị vật chất (Material Management).

Có tất cả gần năm ngàn chương tŕnh dính líu vào hệ thống điện toán. Khởi đầu là Bell Labs quản lư. Rồi qua AT&T Information Systems, AT&T Material Management, rồi Lucent, rồi Avaya... Dù công ty có thay đổi tên nhưng DPICS vẫn là DPICS.

Hồi cực thịnh nhất, nó có hơn hai trăm hệ thống Unix phụ đặt khắp cả nuớc Mỹ, với một nhóm đến 7 người phụ trách. Rồi dần dần, con số ấy giảm, cho đến bây giờ nó chỉ c̣n lại khoảng hơn ba mươi máy.

Chỉ có ông và Ed là kẻ có mặt suốt chiều dài thăng trầm ấy. Và chỉ có hai người là hai kẻ cuối cùng chứng kiến nỗi hấp hối của một hệ thống điện toán.

Đó là định luật tất nhiên của thời đại khoa học kỹ thuật.

Tàn nhẫn lắm, đau ḷng lắm.

Vĩnh biệt DPICS.

Núm ruột bị mất.

Như cái ǵ đó rất thân yêu phải đành đoạn xa ĺa.

Bởi v́ ḿnh đă bỏ vào đó quá nhiều, quá nhiều công khó.

Bao nhiêu chất xám của ḿnh.

Vĩnh biệt DPICS.

Ed ơi, tao cũng như mày, hai kẻ hôm nay cất lên lời điếu tang cho đứa con bị bức tử.

Ông thấy ḷng ḿnh tràn ngập một biển nước mắt.


 

[1]consultant: chuyên viên đặc biệt làm việc trên căn bản hợp đồng
[2]IT: Chữ tắt của Information Technologies - Kỹ thuật Tin Học hay ngành Tin Học
 [3]UNIX: một hệ thống vận hành (AT&T)

 
 

 

 

Tay cáo già

Hôm ấy, cơn băo tuyết đă hoành hành cả miền Đông. Các chương tŕnh thường lệ trên TV phải ngưng lại để nhường cho những bản tin về thời tiết, về những thông cáo trường học đóng cửa, về đường sá lưu thông ngập lụt một vùng tuyết trải thảm, có nơi cao đến 2 feet. Đài cho hay trận băo mùa đông này là trận băo tuyết của thế kỷ.

Trận băo đă bắt đầu thổi qua vùng tối hôm qua, giờ vẫn c̣n vần vũ. Vợ ông luôn luôn ao ước có một cú điện thoại gọi từ supervisor của nàng. C̣n ông th́ gọi điện thoại vào ngôi lầu. Hai vợ chồng cùng chung một mục đích: thăm chừng hăng có đóng cửa v́ lư do thời tiết hay không. Nhưng đối với ông, ông cần phải vào. Ông cần phải nương nhờ vào máy móc, vào những phương tiện kỹ thuật của công ty. Ông cần phải vượt qua trở ngại.

Ông và vợ ra ngoài driveway để xúc tuyết, cào tuyết và dọn băi. Tuyết lên đến đầu gối. Xuổng xúc hoài vẫn không thể dọn sạch. Trời lạnh dưới độ đông. Hai bàn tay tê cứng. Ông thở mệt lả. Nhưng phải gắng. Biết bao nhiêu kẻ đă rủ nhau về sở thất nghiệp. Lúc này c̣n có một công việc để bám vào là mừng.

Nghĩ đến điều đó, ông càng cám ơn bà Rita, manager cũ của ông. Bà ta đă cứu ông, sau khi cả nhóm bà bị dẹp tiệm, trong khi lệnh cảnh cáo sẽ có một cuộc layoff tập thể rất gần.

Bà rời nhóm để lại những thuộc cấp sững sờ, chơ vơ không ai coi sóc. Rồi mạnh ai nấy t́m, mạnh ai nấy chạy. Con Elizabeth được một tay cựu nhóm trưởng cách đây 10 năm ra tay cứu. Hai tay khác được bổ đến một nhóm để giúp đỡ khách hàng quốc tế. C̣n ông th́ được bà Rita thương t́nh bốc đi.

"Tôi tin là Tân sẽ gánh vác được công việc."

Bà nói, trong khi ông không thể h́nh dung ra được công việc ḿnh sắp gánh.

"Tôi sẽ cố gắng."..

"Tôi biết. Tôi biết..."

I know... I know... Bà hay nói vậy để chứng tỏ là bà đă có quyết định đúng.

"Ông phải gặp Maddu trước khi hắn rời nhóm. Ông là người thế hắn."

Maddu gốc Ấn Độ. Hắn bị rời khỏi nhóm v́ chính sách mới của công ty không cho phép một consultant làm việc lâu năm tại một bộ phận quan yếu.

Ông nghe lời bà Rita, mang giấy viết đến pḥng Maddu. Đến chừng thấy gương mặt lạnh lùng của hắn, ông mới hiểu. Phải, chính ông là kẻ đến chiếm đoạt công ăn việc làm của hắn, là kẻ thừa sai mang điềm dữ cho hắn, làm hắn phải mất lương $90 một giờ. Hắn đă tỏ thái độ bất măn ấy bằng “lời nói là bạc im lặng là vàng”. Ông ngồi bên cạnh. Năm phút chờ đợi, ông nổi tự ái:

"Bà Rita kêu tao đến đây. Mày biết không?"

"Tôi đang bận."

"Nếu bận th́ tao về pḥng."

Lần thứ hai, ông lại đến. Hắn vẫn im lặng. Ông không c̣n cầm được cơn nóng nữa. Ông đưa tay tắt máy computer của hắn:

"Tao muốn nói chuyện với mày."

"Chuyện ǵ?"

Tên Ấn độ thách thức.

"Về việc mày có chỉ tao hay không?"

"Chỉ cái ǵ?"

"Về công việc của mày. Mày nên nhớ là tao làm cho hăng chớ không phải đi ăn xin mày..."

Ông ngừng rồi tiếp tục thét lên:

"Mày nên nhớ, việc mày bị đuổi không phải là do tao, mày biết không?”

Hắn vẫn im.

Điện thoại trên bàn hắn reng. Hắn chụp và nói bằng ngôn ngữ xứ hắn.

"F. "

Ông chửi thề rồi bước ra khỏi pḥng hắn.

Ông đến pḥng bà Rita.

"Tôi không thể làm việc với thằng Maddu." Ông nói với bà.

"V́ sao?"

Ông tŕnh bày lại những ǵ mà ông đă gặp.

"Để tôi gọi hắn."

Nhưng bà cũng chịu thua. Hắn đâu có cần điểm tốt. Hắn cũng đâu cần tiền thất nghiệp. Hắn muốn người ta biết tay hắn. Được. Các người đuổi ta. Ta sẽ cho các người biết tay.

Như vậy, ông nhận lấy phần hành, không, cái oan nghiệp cũng nên, từ một con cáo già. Ông muốn từ bỏ tất cả, vất hết những hệ lụy áo cơm, rũ hết bụi đời. Năm nay ông 59 tuổi. Ở quê hương ông, với tuổi này, có lẽ ông mang bộ đồ bà ba, xách dù đi rong chơi. Có phải?

Kể từ hôm ấy, ông không c̣n đến pḥng của thằng consultant Ấn Độ nữa. Ông phải mua sách vở, đọc tài liệu, tự t́m ṭi học hỏi. Ông nghiền ngẫm từng chương. Ông tự huấn luyện lấy ông. Càng tức thằng Ấn Độ consultant, ông càng quyết tâm. Ông là ông thầy và cũng là học tṛ. Ông tự ra đề và tự t́m lời giải.

Trong thời gian này, ông có xin dự một khóa học chuyên môn, nhưng không được bà Rita chấp thuận. Một phần v́ chính sách tiết kiệm tối đa của hăng và một phần v́ không có ai thay thế ông.

Trước đây, Maddu dấu kỹ nghề nên những người trong nhóm đều chẳng biết ǵ về BW (Business Warehouse). Đó là một bí quyết để giữ ǵn việc làm. Chính v́ vậy, hắn mới có thể kéo dài đến ba năm hơn với tiền trả lương cao nhất cho một consultant: $90/giờ. Nếu không có chính sách hạn chế vai tṛ consultant trong các việc quan yếu th́ có lẽ việc làm hắn sẽ không bao giờ bị lung lay.

Những ngày đầu, ông đă về nhà quá khuya, và đến hăng quá sớm. Càng nhớ đến thằng Maddu, với chiếc đầu sói, với môi mỏng, với cặp mắt như lúc nào cũng cúi xuống, càng hận và càng dốc ḷng học. Không hiểu th́ ráng hiểu, cố mà hiểu. Kiến thức là của chung, ông nghĩ vậy, chỉ tại ḿnh không chịu t́m ṭi mà thôi.

Nhiệm vụ mới của ông hoàn toàn chẳng liên quan ǵ đến kinh nghiệm nghề nghiệp mà từ trước đến nay ông đă thu góp. Từ ngày có SAP, ngành điện toán càng đẻ ra nhiều nghề. Chẳng hạn như ngành an ninh nhu liệu này. Nó cũng là một ứng dụng điện toán, nhưng là một ứng dụng về thẩm quyền. Software security [1] . Phải phân bố thẩm quyền cho thích hợp và chính xác. Thí dụ, người làm trong ban lương bổng dĩ nhiên có quyền xem lương bổng nhân viên. Trái lại kẻ chỉ lo mua bán dĩ nhiên bị tuyệt đối cấm đụng vào lănh vực của ban lương bổng. Hay một manager có quyền sửa đổi hồ sơ lư lịch thuộc cấp, trái lại thuộc cấp chỉ biết nh́n, biết đọc mà thôi.

Trong lănh vực chuyên môn, người ta gọi đó là profile. Lư lịch cá nhân. Nhưng khác với lư lịch ngoài thực tế, ở lănh vực điện toán, nó là một giấy phép của công ty không hơn không kém.

Ông đă vượt qua những chướng ngại ghê gớm nhất. Từ chỗ không biết bây giờ trở thành biết, và trở thành thân quen là cả một hành tŕnh cam khổ. Business warehouse hay BW không phải dễ dàng như một ngôn ngữ điện toán hay một nền dữ kiện (database)... Nó là một tập hợp những ứng dụng qua nhiều cửa, từ UNIX qua PC, từ EXEL qua ABAP/4 để biến thành những kết quả mà người gọi là workbook. Nó rất cần cho những người cấp cao của công ty khi muốn tiên đoán nhu cầu trên thị trường để có những quyết định hệ trọng... Và cũng v́ khách hàng là những ông bà cấp cao nhất, nên việc làm phải nhanh chóng, phải đúng, phải chính xác.

Ông mừng lắm. Mỗi ngày ông nhận những lời cảm ơn qua e-mail. Ít ra trong nỗi buồn tẻ áo cơm cơm áo vẫn c̣n nẩy sinh niềm vui. Ông nghĩ ḿnh đă chiến đấu và chiến thắng. Bà Rita không c̣n bận tâm ǵ đến những lời khiếu nại, bởi việc làm êm đẹp quá, lấy ǵ mà khiếu nại.

Ông cũng cảm tạ Ơn Trên. Đời ông gặp may này qua may khác. Giữa lúc thiên hạ bị cơn hồng thủy kinh tế cuốn mất việc làm, giữa lúc mỗi ngày những tin layoff hàng ngàn người được nhắc nhở trên TV, giữa lúc một việc làm kiếm được quả là trúng số, th́ ông c̣n có một chỗ để nương nhờ. Đó có phải là Ơn điển không?

Nhưng không ai có thể tin một ngày nhóm ông bị dẹp. Nó không bị dẹp v́ hăng thấy nó không cần thiết hay bị lỗ lả. Trái lại nó rất cần. Nhưng bị dẹp bởi v́ nó bị trao thân cho xứ Ấn mịt mù.

Lư do thật giản dị. Bởi v́ nơi đó (Ấn) trúng hợp đồng với giá rẻ mạt.

Cùng một công ty nhưng hai đơn vị chơi nhau.

Trong trận chiến này, rơ ràng phe Mỹ đại bại.

 


Trao thân cho Ấn Độ

Một ngày, cả bọn được lệnh bỏ việc đến pḥng họp khẩn cấp. Qua viễn liên, Mặt Trời của IT sẽ nói chuyện về số phận của tổ chức.

Ông chào mọi người. Sau một màn ca ngợi đám IT thuộc quyền về những cống hiến của họ, ông bắt đầu nói về số phận. Ông cho biết hợp đồng với Avaya đă thất bại. Avaya không muốn tái hạn giao kèo với GLOBAL IT Mỹ nữa. Avaya muốn kư hợp đồng với một bộ phận GLOBAL IT từ Ấn độ. Ông yêu cầu mọi người nên cố gắng làm hết sức ḿnh để cuộc chuyển tiếp được tốt đẹp.

Cuối cùng, ông hỏi có ai nêu câu hỏi ǵ không.

Im lặng. Từ trong máy khuếch đại, giọng của một người đàn bà vang lên: Có ai có câu hỏi th́ xin bấm số 1.

Vẫn không ai có câu hỏi.

Mà hỏi làm ǵ. Khi biết rơ số phận của ḿnh đă bị đặt ở cuối đường cùng. Hết binh đoàn H1-B xâm nhập tấn công, ngỡ chút hy vọng c̣n sót lại, th́ bây giờ lại đến màn bán nước Mỹ này qua xứ khác. Hết hardware bây giờ đến software. Bây giờ th́ hết cách chạy. Hết cách thoát. Bốn phía bị vây bủa. Chỉ c̣n cách là đầu hàng, đưa hai tay chịu trói.

Bởi vậy, tất cả im lặng. Và ông Mặt Trời rào đón câu cuối cùng. Có ǵ tôi sẽ thông báo cho quí anh em. Cám ơn anh em đă bỏ th́ giờ. Chúc một ngày vui.

Cứ thế mỗi ngày đám thầy thợ bản xứ từng người một nhận giấy rút lui. Có kẻ th́ âm thầm như mang trong ḷng khối bi hận cay đắng. Có kẻ th́ lạc quan phấn khích gởi e-mail vẽ vời đủ chuyện, nào tương lai như bức tranh màu, đời đầy những ngạc nhiên hay nếu bạn có thể nhận thức được, nó bạn có thể hoàn thành nó như lá thư sau đây của bà Linda:

Friends,

Here we go... the infamous 'good bye' letter. After all of these years I have seen so many people come and go... what company are we now?! I guess I never really thought I'd be sending out a 'good bye' letter. Well, life is just full of surprises!

My last day is Friday. I am so excited about my future, as I dream and work towards my goals. My family, my friends, any new careers all lie ahead of me like a picture waiting to be painted.

I wish for you the same enthusiasm that I feel, as you go forward with whatever your life painting holds for you.

Thank you for the opportunities I've been given working with all of you. Your friendship and support over the years has truly made my job here as good as it has been.

Remember - "If you can perceive it, you can achieve it!"

Ôi đời th́ đầy những ngạc nhiên! Life is just full of surprises! Bà ta đă buông một dấu chấm than đầy thú vị. Ông Nguyễn đọc xong chửi thề trong bụng: ngạc nhiên cái mốc mẹ ǵ. Cái ǵ cũng có nguyên ủy của nó. Trước sau ǵ nó cũng đến. Bây giờ là thời đại của tin học, của Internet, của e-mail, chat, của Videoconference, để kẻ làm việc ở Ấn Độ mà như thể làm việc ở Mỹ. Chẳng lẽ trả lương cả trăm ngàn đô la cho bà mỗi năm trong khi chỉ cần vài ngàn cho một kẻ cùng có chung một năng suất. Ngạc nhiên cái mẹ ǵ khi mỗi ngày cứ nh́n giá stock mà rụng tim. Ngay cả chuyện binh đoàn Ấn Độ có mặt chiếm đoạt việc làm của bà cũng không có ǵ lạ. Rồi nay mai, có lẽ binh đoàn đến từ Việt Nam sẽ có mặt để thay thế Ấn Độ v́ giá mướn chất xám ở đấy rẻ mạt hơn.

Ông Nguyễn định gởi thư trả lời, trước là cám ơn người bị mất việc về lời từ biệt, sau là nói về ư nghĩ của ḿnh. Nhưng mới viết nửa chừng th́ ông được sếp lớn gọi lên pḥng. Th́ chẳng có ǵ ngạc nhiên hết. Điều mà ông chờ đợi bấy lâu, hôm nay đă đến. Nó đă thật sự đến. Như đă đến với thật nhiều người quanh ông. Bởi thế ông dửng dưng như một kẻ bất cần. Lúc này ông có cảm giác của một người được thoát khỏi tṛng hệ lụy. Tự do. Nhẹ tênh. Lưng ông như thẳng lại. Mắt ông như nh́n thẳng thách thức khi giáp mặt sếp.

Sếp mời ông ngồi, rồi từ từ rút ra một xấp giấy. Sau đó sếp nói tôi sẽ đọc chậm răi, có chỗ nào không hiểu th́ you (ông, mày, bạn) cứ stop. Cặp kính của sếp trệ xuống sóng mũi. Đôi má ph́nh. Sếp lại hiện thân của quyền uy trong một xă hội tư bản. Sếp thương th́ được nhờ. Sếp ghét th́ ráng chịu. Giọng đọc của sếp trầm trầm. Ông được chọn trong thành phần bị laid off vào cuối tháng. Tuy nhiên v́ nhu cầu, ông sẽ ở lại thêm hai tháng. Và công việc sẽ thật sự chấm dứt vào ngày 30 tháng 4.

Ông Nguyễn không tin vào tai ḿnh, hỏi lại sếp: Xin ông đọc lại. Sếp đọc ngày 30 tháng 4. Rồi sếp lấy cặp kính ra khỏi mắt. Sếp nói:

"Tuần tới, một nhóm chuyên viên sẽ từ Ấn Độ qua để chúng ta huấn luyện. Họ sẽ ở đây hai tháng để quen công việc rồi trở lại nước họ để thật sự bắt tay vào việc."

Ông Nguyễn nghe khó thở, trong khi sếp đang chờ ông hỏi thêm. Không có ǵ ngạc nhiên. Cái ǵ cũng có nguyên ủy của nó. Ông đă khẳng định với bà Linda, nhưng rơ ràng, những lời của sếp đă làm ông như tá hỏa tam tinh, khiến ông phải lặng người một đỗi. Ông đứng dậy, rời pḥng. Khi ra ngoài hành lang, ông đă đứng yên.

Phải. Đời th́ đầy những chuyện ngạc nhiên. Ngoài tầm hiểu biết hay kinh nghiệm cá nhân của ḿnh. Tại sao lại là ngày 30 tháng 4, ngày mà mỗi người Việt Nam không thể nào quên được.

Thằng Baji đi qua. Lại Ấn Độ, nhưng là di dân. Đang chuẩn bị thi vào quốc tịch Mỹ. Nó vào pḥng hỏi thăm. Nghe ông kể, nó nói:

"Chuyện kỳ cục chưa hề xảy ra. Kẻ bị đuổi lại đi huấn luyện kẻ chiếm đoạt."

Rồi nó th́ thào:

"Tôi khuyên ông hăy dấu kỹ nghề, đừng mang ra hết. Hăy tà tà mà huấn luyện. Để chúng nó biết tay."

"Tao biết. Bộ mày muốn tao trở thành một Maddu thứ hai hay sao?".

"Dĩ nhiên."


Băo tuyết băo người

Tháng giêng 2003. Thêm một cơn băo mùa đông để lại vùng đông bắc một băi chiến trường.

Trận băo bắt đầu từ Washington DC, rồi hướng lên phía Bắc, dọc theo các vùng nằm bên bờ Đại Tây dương.

Có đài nói là trận băo tuyết của thế kỷ. Ông không nghĩ vậy. Ông đă chứng kiến những cơn băo mùa đông dữ dội hơn, nhưng ông công nhận, chưa bao giờ vùng ảnh hưởng của trận băo lại lớn rộng như vậy. Từ Washington D.C lên Delaware, PA, NJ, CT và MA.

Sáng chưa mở mắt mà đài đă liên tiếp tường tŕnh các tin tức về thời tiết. Các trường học đă được lệnh đóng cửa. Người đi làm công lại một phen ao ước được một phép lạ hăng đóng cửa v́ lư do thời tiết. Nhưng cuối cùng ai nấy vẫn cầm xẻng ra xúc tuyết, cào tuyết, mở lối ra rồi rồ máy xe, mở đèn, theo đoàn xe nối đuôi chạy thật chậm trên những con đường mà hai bên lề là những ụ tuyết do những chiếc xe dọn ủi làm việc không ngưng nghỉ. Để đến một nơi có lẽ chẳng ai thích thú chút nào, nhưng cũng phải đến. V́ cơm áo. Nơi đó, người ta biến thành tớ, thành kẻ làm công. Nơi đó, người ta đặt số phận ḿnh vào bàn tay của kẻ khác. Nơi đó, người ta xem là mái nhà thứ hai. Người ta trang hoàng, treo tranh ảnh, chưng h́nh con cái vợ chồng... Nơi đó, có lẽ trong kệ ngăn, có những cuốn sổ tay nhật kư, hay những lá thư bí mật mà chỉ một ḿnh hắn biết. Nơi đó, hắn ngồi đến rách đáy quần, làm sao hắn lại có thể quên cho được. Con người có phải hơn con vật ở chỗ cái t́nh hay thua con vật ở chỗ cái t́nh?

Sáng nay, ông lại có mặt. Tuần trước, sếp Dahu gọi ông cho biết, ngày thứ ba này, ông phải có mặt để bắt đầu huấn luyện đám chuyên viên đến từ Ấn Độ. Sếp gốc Ấn này h́nh như hiểu được phản ứng của kẻ bị đàn áp nên đă chu đáo bắt mỗi người trong nhóm phải làm tờ tŕnh huấn luyện và gởi đến sếp. Sếp khoảng 40 tuổi, nguyên là nhóm trưởng của một nhóm khác, được tạm thời xử lư thường vụ nhóm của ông, sau khi bà Rita đă nhảy qua một bộ phận khác. Theo ông nhận xét, trong hàng ngũ cấp manager, nếu manager là Mỹ chánh gốc th́ không khí và điều kiện làm việc tương đối thoải mái dễ chịu hơn nếu tay manager này đến từ các nước khác. Nhận xét này có được khi ông làm việc suốt 18 năm, qua nhiều manager khác nhau. Chỉ có manager Mỹ mới giúp đỡ nhân viên, ít khe khắt, không nịnh trên nộ dưới. Như bà Rita chẳng hạn. C̣n tay sếp Dahu th́ trái ngược. Hắn làm mọi cách để làm vừa ḷng cấp trên mà không cần đếm xỉa ǵ đến thuộc cấp.

Ông đến hăng khi tuyết vẫn c̣n vần vũ. Lại nhấn nút thang máy. Lại lên lầu tư. Lại thẻ ra vào điện tử. Rồi cửa pḥng mở. Hôm nay, cả một ngôi lầu vắng ngắt. Thằng Bajy làm việc ở nhà. Ông lên máy, xem e-mail. Bản dự thảo huấn luyện đám Ấn Độ được chuyển đến những người trong nhóm để thi hành. Trời ơi, tủi thân cho đám IT cổ trắng ở Mỹ này. Có bao giờ họ được huấn luyện chu đáo, được kẻ đưa người đón như thế này đâu. Trái lại, chỉ là một hai khoá học tu nghiệp, rồi nghề dạy nghề. Hay phải tự ḿnh t́m cách để mà tồn tại. Không có cảnh chỉ một người được bốn kẻ thay phiên huấn luyện. Rồi mỗi ngày thứ năm, cả nhóm phải báo cáo chi tiết lên cấp trên. Rơ ràng đám khách này là cha mẹ.

Tuyết vẫn tiếp tục vần vũ. Nh́n ra ngoài, ông thấy tuyết đă đầy phủ các xe cộ trên băi đậu. T́nh trạng như thế này, phải về trước khi t́nh trạng lưu thông trở nên tồi tệ. Ông gởi e-mail cho Dahu thông báo là ông về. Trong thời gian c̣n lại ông sẽ làm việc tại nhà. I will work from home. My home phone is...

Sau đó ông nhận e mail của Dahu, không phải gởi riêng ông mà cho tất cả nhóm. Hắn cho biết kể từ đây không ai được quyền làm việc theo kiểu home office nữa. Phải có mặt tại hăng để huấn luyện đám Ấn. Cuối cùng hắn hy vọng mọi người sẽ nhận thức được tầm quan trọng của công tác huấn luyện này mà thượng cấp đă giao cho hắn...
 

*

"Ông Nguyễn à. Ḿnh đừng nên tỏ thái độ bây giờ không tốt đâu." Baji khuyên khi ông đ̣i lên gặp ông Ree, sếp của Dahu.

"Sao vậy?"

"Lúc này là lúc ḿnh đi kiếm việc làm, ḿnh cần phải cần lấy ḷng hắn. Hắn không thể đối xử với nhân viên một cách không professionally như vậy. Làm việc tại gia (Home office) là chính sách của hăng. Hơn nữa, tiểu bang đă ban lệnh báo động, đóng cửa công sở, cảnh cáo không ra ngoài đường nếu không cần thiết. Ông biết không, tôi phải mất cả một tiếng đồng hồ để dọn tuyết. Nếu tôi bị heart attack th́ ai chịu trách nhiệm ? Tôi hứa với ông, nếu kiếm việc được tôi sẽ gặp ông Ree..."

Baji nói, bất măn và chịu đựng. Phải, lúc này hắn, kẻ bị đuổi phải nương nhờ vào lời phê của Dahu. Khi bản resumé được gởi đi, luôn luôn có yêu cầu điện thoại của manager. Ôi thân phận cổ trắng IT!

Ngay buổi chiều hôm ấy, ông nhận một cú điện thoại của sếp. Sếp nói sẽ hướng dẫn người mới đến để gặp ông khoảng 30 phút nữa. Có bận ǵ không. Ông Nguyễn trả lời: tôi không bận, rồi gác ống điện thoại xuống. Ngoài trời tuyết rơi. Trận băo tuyết đă thật sự đến nơi này trước khi thổi dạt ra biển Đại Tây Dương. Cả một thinh không vần vũ bông tuyết như những mảng bông g̣n. Có nên phẫn nộ không. Có nên trả thù không. Những đám bông tuyết vẫn bay bay, vẫn tiếp tục rơi xuống. Cả một thinh không đầy bông tuyết, và đất đai, băi đậu xe, những chiếc xe, mái nhà, hàng cây... tất cả đều phủ một màu trắng. Ông cảm thấy nỗi hư vô xen lẫn cái phù du của đời người. Ông chẳng có ǵ để giận hờn hay trách cứ. Xă hội này là vậy. Muốn tồn tại phải chiến đấu. Ông đă chiến đấu quá nhiều. Gần mười năm trong lửa đạn bề bề, mấy năm trong tù tội, và bao năm ở đất người. Chiến đấu không mỏi mệt. Chiến đấu trong khi nỗi buồn của kẻ xa quê hương th́ chất ngất. Bây giờ th́ mệt mỏi rồi. Như cả một đất trời mênh mông tang trắng.

Phải. Đời th́ thật ngạc nhiên. Mọi điều đều có thể xảy ra dưới ánh mặt trời. Ngay giữa lúc ông nghĩ là ḿnh có một chỗ an toàn để bám trụ, một công việc vững bền để chờ ngày về hưu, bởi v́ công việc của ông là công việc tối cần, phần hành của ông lại khó hiếm để có người thay thế, nhưng bây giờ, như thế đó. Trận băo tuyết cứ xảy ra vào cuối tháng giêng, như năm ngoái, năm kia. Chỉ có khác chăng là năm ngoái, cơn băo đă được lên hàng cơn băo của thế kỷ. Nó đánh dấu sự khởi đầu của một cuộc hành tŕnh cay đắng lắm, tủi nhục lắm, gian khổ lắm, nhưng cũng thật hănh diện lắm. Nó bắt đầu bằng một tên Maddu cáo già đến từ Ấn Độ, và bây giờ, cũng vẫn trận băo tuyết, lại thêm một lần vần vũ cùng những tay Ấn độ khác.

Không, họ cũng như ông, chỉ là những con ngựa con trâu kéo cày. Người ta sai bảo và họ chỉ biết tuân lệnh.

Ông thấy họ. Ông đứng dậy bắt tay. Có phải họ là kẻ thù của ông hay không. Ông chỉ thấy những ánh mắt c̣n tỏa nét lo âu, và rụt rè phảng phất. Hai người trẻ, cỡ 25, 26 tuổi là cùng. Chắc họ tốt nghiệp đại học. Ông mời họ ngồi, nhưng họ vẫn đứng.

Ông thù ghét thằng Maddu v́ hắn đă làm ông muốn điên khùng trong những ngày đầu tiên.

Không! Ông không thể trở thành một tên Maddu thứ hai, hèn hạ, đê tiện mà ông đă từng nguyền rủa.

Tự nhiên ḷng ông cảm thấy b́nh an kỳ lạ.

 


Ngày cuối của một "cổ trắng"

Mười một giờ sáng ngày cuối tháng 4, ông Nguyễn có mặt ở hăng. Cái ngôi lầu năm tầng, cửa quay, lobby với ông già gác cổng trong bộ đồng phục màu vàng ngồi trước cái bàn gỗ vuông, và bốn thang máy. Và tầng bốn. Và hành lang trải thảm. Và pḥng làm việc của ông đề 4B433 ở ngoài cạnh cửa pḥng. Phía dưới là tấm bảng gồm tên ông và Sanje, dù Sanje đă rời ngôi lầu cách hai tháng trước.

Ông mở khóa, mở lại đèn. Pḥng trống. Bàn kệ trống. Những chiếc ghế dựa cũng trống. Máy điện thoại có ai để message. Ông cũng chẳng buồn mở ra nghe. Ông có cảm giác ḿnh thoát nợ, có phải ? Có nên mừng là từ đây, trí năo ḿnh sẽ không c̣n nóng bừng với những e-mail, điện thoại, những tin đồn, những hệ lụy dây dưa... Có nên mừng là từ đây, cái màn ảnh computer không c̣n thấy bóng ông mỗi ngày tám tiếng... Thoát. Thoát rồi. Cho dù cuộc ra đi này chẳng lấy ǵ vẻ vang. Khi người ta xem ông là một là một kẻ không c̣n năng lực sản xuất, không ích lợi ǵ cho tổ chức nữa. Có nghĩa là ông bị laid-off.


*

Dahu bắt đầu hỏi cung:

"Ông c̣n thiếu nợ hăng không?"

"Không."

"Ông c̣n làm chủ những tài sản của hăng không?"

"Có. Một computer cách đây 10 năm."

"Xin ông mang trả lại cho."

"Trời ơi, tao phải trả cái máy vất không ai thèm lượm?"

Dahu cười không nói.

"May mà tao c̣n giữ. Nếu không tao không biết làm sao để trả nợ."

Ông Nguyễn cay đắng nói.

"Ông c̣n giữ thẻ thiếu chịu của hăng không?"

"Có."

Ông Nguyễn lục bóp lấy thẻ Diner Club trao cho thằng sếp. Hắn lấy kéo cắt ngang cắt dọc tấm plastic.

"Tôi nghĩ với kinh nghiệm của ông, ông sẽ gặp may mắn..."

Dahu an ủi.

"Phải. Kinh nghiệm của một kẻ mang danh là "cổ trắng" được may mắn làm việc tại một trong những hăng danh tiếng nhất của nước Mỹ."

Ông trả lời châm biếm.

Dahu nói ḿnh sắp hoàn tất thủ tục rồi. Bây giờ ông có thể trao ch́a khóa pḥng, thẻ nhân viên và kư giấy tờ cam kết.

"Cam kết ǵ?"

"Cam kết không được rủ người của công ty nếu ông lập một công ty mới. Không được xử dụng "tài sản xám" của công ty như sáng chế phát minh."

Ông vừa kư vừa đùa cợt:

“Sao hôm nay tao được hân hạnh kư nhiều giấy tờ vậy cà?”

Dahu cười nhún vai. Hắn là sếp bất đắc dĩ của ông, bởi v́ sếp thật sự của ông đă cao bay xa chạy từ lâu.

“Ông t́m được việc chưa?”

“Tao chưa có ư định. Ở nhà lănh tiền thất nghiệp một thời gian...”

“Ông có thể ghi danh những chương tŕnh huấn nghệ. Hăng sẽ trả lại tiền học cho ông.”

“Tao biết.”

Ông trả lời cay đắng. Trời ơi, cơm áo gay go như thế ư. Chiến đấu đến bao giờ mới xong?

Ngày cuối cùng của một người "cổ trắng". Hiu quạnh. Cô đơn. Không ai chia sẻ đoạn trường. Cũng chẳng có ai bắt tay để ấm chút t́nh người c̣n sót lại. Dahu nói ông cần tôi đưa xuống lầu không. Có lẽ nó nghĩ ông phải cần tấm thẻ plastic để qua cửa điện tử. Ông trả lời cám ơn tao đi một ḿnh cũng được. Tao biết lối xuống lầu khỏi cần qua cửa điện tử. Khi bước vào nhà vệ sinh, ông gặp thằng Mike. Xem hắn ốm và già thấy rơ. Đáng lẽ hôm nay cũng là ngày chót của hắn. Nhưng nhờ tài chạy chọt, hắn được ở nán thêm một tháng nữa. Cứ mỗi lần gặp ông, hắn ném đôi mắt thảm sầu: Sao, mọi sự OK ông Nguyễn? Hôm nay cũng câu hỏi ấy, để ông Nguyễn phải la lên: Hết OK rồi. Hôm nay là ngày chót của tao. Hắn nói sorry. Ông hỏi lại hắn: C̣n mày thế nào? Kiếm được việc chưa? Mike trả lời buồn bă: thật khó t́m việc trong thời buổi này. Tôi lo lắm, ông Nguyễn. Tôi c̣n nhà phải trả. Tôi c̣n cần bảo hiểm y tế. Con gái tôi mới 8 tuổi. Nó mới được đưa vào bệnh viện để giải phẫu tai. Vợ tôi th́ không đi làm việc... Cả nhà chỉ nhờ vào tôi.

Mike kể lể. Trời ơi, rốt cùng, thân phận của người làm công không nghiệp đoàn th́ vẫn như nhau, cho dù chức phận của hắn là một manager đi nữa. Rơ ràng, trong một xă hội tư bản, vua là chủ, là boss, là CEO, chairman. Chủ là Mặt Trời. Chủ thương th́ nhờ ghét th́ chịu. Chỉ có một lệnh của các ngài ban xuống là những kẻ làm công từ nhà cao cửa rộng, con học trường tư, hay chạy xe đắt tiền, bỗng xuống cấp làm kẻ bần dân thất nghiệp. Chỉ có một lệnh là nhà cửa bị đe dọa tịch thu hay phải bán lỗ để lấy tiền trả nợ... Chỉ có một lệnh là bao nhiêu mơ ước American dream đành phải vỡ đổ tan tành... Mike đă kể với ông: từ sau khi nhận giấy thông báo nghỉ việc, nó đă mang thêm chứng bệnh mất ngủ và hay nằm mơ thấy ác mộng. Một tay Mỹ nặng gần 170 lb, chức vụ manager mà mới mấy tháng sau khi nghe hung tin, lưng tự nhiên c̣m xuống, mắt trũng sâu như kẻ vô hồn.

Sao mà khủng khiếp đến như vậy. Có thật vậy không. Trước đây, khi nghe những chuyện liên quan về những người cổ trắng, ông không tin. Chẳng hạn một tay chuyên gia sau khi bị laid off đă xả súng bắn từ manager đến đồng nghiệp của hắn. Chẳng hạn một số người homeless thuộc thành phần trí thức, có nghĩa là có bằng cấp. Ông cho đó là trường hợp cá nhân, cá biệt, không phải là trường hợp chung. Bây giờ th́ ông tin. Bởi chính ông là người trong cuộc. Ông đang thấy những nhát kéo tàn bạo. Ông đang thấm thía được thế nào là ngày cuối của một kẻ mang cà vạt, vắt óc, vắt năo để đổi lại cơm áo. Ông đă thấy đoàn quân từ Ấn, Tàu, thỉnh thoảng Việt Nam qua theo diện nhập cảnh H1-B (thợ ngoại quốc) chiếm đoạt việc làm của ông và đồng nghiệp của ông. Bọn ông đă bất lực nh́n người này tiếp đến người khác ra đi. Chẳng có ai kêu ca, khiếu nại. Chỉ biết cúi đầu chấp nhận. Để rồi bắt đầu nặn óc viết resumé, tiếp tục một cuộc săn t́m khó khăn hay vô vọng trong lúc những bill trả tiền nhà, xe, y tế, học phí th́ được gởi tới tấp. Kẻ may mắn th́ c̣n nhà, xe. Kẻ không may mắn th́ nhà mất, xe mất, và chưa chắc vợ cũng mất...

Có phải người cổ trắng là người cô thế nhất. Phải không? Không có nghiệp đoàn để cổ trắng chúng ta đoàn kết lại. Lực lượng th́ đông, nhưng mỗi thân phận dường như chỉ biết lấy ḿnh. Những năm đầu tiên, khi chưa có cuộc cách mạng về Internet hay outsourcing, có lẽ ngày tháng của họ được tô màu. Chủ hănh diện. Khách hàng bằng ḷng. Họ không làm việc theo giờ, không có overtime phụ trội, nhưng khi cần, họ làm việc chết bỏ. Họ bị dựng đầu vào nửa đêm. Đôi khi họ phải ứng trực ngày cuối tuần. Và để bù lại, chủ vinh danh bằng cái bằng tuyên dương công trạng, và dĩ nhiên, lương sẽ được tăng, chức vụ sẽ được đề bạt. Họ mua nhà lớn, nhiều pḥng. Con họ học trường tư thay v́ trường công. Ôi đời sống quá đẹp. Tương lai quá huy hoàng. Để bù lại những năm tháng lao khổ nơi trường ốc hay những số tiền nợ mà họ đă vay từ nhà băng để trả học phí.

Họ không chuẩn bị một ngày đại bàng găy cánh, đời là vô thường nay c̣n mai mất. Họ cứ đinh ninh việc làm của họ sẽ vững bền măi măi. Họ cứ nghĩ rằng hăng họ làm là hăng danh tiếng nhất nh́, chừng nào hăng vỡ nợ, họ mới ra đi. Dù không có nghiệp đoàn để bênh vực quyền lợi, nhưng họ cũng chẳng cần bận tâm. Hơn nữa, c̣n có mớ kinh nghiệm pḥng thân, họ sẽ dễ dàng kiếm việc tương xứng.

Có phải không?

Họ lầm. Kinh nghiệm của họ chỉ là kinh nghiệm lỗi thời. Khoa học kỹ thuật đă tiến quá nhanh. Ngôn ngữ C, hay COBOL của họ cũng đành bị lép vế với C++ hay Java. UNIX của họ cũng bị lép vế trước SAP hay WEB... Đó là kinh nghiệm không cập nhật hoá. Cho dù họ biết vậy, nhưng một hai khóa học cũng không làm kẻ mướn hài ḷng. Phải có kinh nghiệm on-hand. Trời ơi, các ông hăy cho tôi cơ hội. Dù không on-hand nhưng tôi tin tôi sẽ làm được. Ông nhớ có lần ông thách đố với một đám ba tên thi nhau phỏng vấn ông. Dễ quá mà. Ngày trước không quen th́ ngày sau sẽ quen, hăy cho tôi cơ hội. Khái niệm, lư thuyết, ngôn ngữ nào cũng chuyên chở mục đích. Không, ông phải có kinh nghiệm thực tế, tối thiểu ba năm. Họ lầm. Ông lầm. Cổ trắng lầm. Lầm to v́ không thể biết ḷng dạ của chủ. Chủ hất họ v́ có đoàn quân cổ trắng khác từ Ấn Độ, Trung Hoa, Việt Nam qua Mỹ theo diện H1-B sẵn sàng nhảy vào, chấp nhận đồng lương với bất cứ giá nào. Họ lầm. Bởi v́ c̣n có hàng vạn agency khắp hoàn cầu sẵn sàng nhảy vào cung cấp chuyên viên cần thiết, dù hợp đồng chỉ một tuần hay một năm, khỏi cần quyền lợi như bảo hiểm sức khoẻ, hay tiền cấp dưỡng v.v... Rơ ràng, họ thuộc thành phần mà xă hội trọng đăi, nhưng họ lại bị cô thế hơn ai hết.

Ông đang lắng nghe nỗi ḷng của ḿnh. Ông hiểu sau khi rời khỏi chỗ này, thật khó cho ông để t́m một việc làm khác. Tuổi ông đă cao. Ông cũng không thể bay nhảy như đám trẻ. Trí óc của ông cũng không minh mẫn như họ. Gần cả đời quanh quẩn với công việc quen thuộc, ngỡ đă an phận bám trụ chờ ngày về hưu, nhưng rốt cùng, ông cũng như mọi người bị tống xuất một cách không thương xót, không t́nh nghĩa. Ngay cả một cái computer cũ mèm cũng phải giao hoàn lại huống ǵ một thân phận con người. Như chiếc thẻ Diner Club, thẻ điện thoại, thẻ nhân viên mà Dahu đă cắt ngang cắt dọc không thương xót.

Thật là bất công. Ông không thể hiểu nổi. Trong khi có những kẻ làm việc mà chỉ chờ chực nhảy, bí mật gởi resumé đến các hăng khác, không tha thiết ǵ đến việc làm, không thủy, không chung, nhưng vào ngày cuối của hắn, cả bọn c̣n lại phải đóng tiền dẫn nhau đến nhà hàng, rồi chủ, sếp nói lời chia tay, vinh danh, chúc mừng, cám ơn về những đóng góp. C̣n những kẻ sa cơ, suốt đời tận tụy, th́ bị đối xử như tên tội đồ hay kẻ di dân bất hợp pháp, không một chút t́nh thân, không một giọt nước mắt dư thừa, không cái bắt tay để an ủi. May mắn th́ được thông báo trước để chuẩn bị tinh thần, để xin việc khác, để dành th́ giờ gởi resumé. Nếu không may mắn th́ bị an ninh áp tải ra khỏi cửa hăng, không kịp ngoái cổ lại từ giă đồng nghiệp của ḿnh.

Như vậy, ông Nguyễn là kẻ được may mắn. Ông phải cám ơn GLOBAL IT. Có phải vậy không?

Tháng 7. 2003


 

[1]software: nhu liệu

 
 

 

 

Nguồn : Talawas

 

trang trần hoài thư

art2all.net