|
MÙA THU ... NHỮNG CHIẾC LÁ T̀M NHAU
1-Mênh mông và cô độc! Đó là cảm giác đầu tiên ngay khi vừa đặt chân lên đất Mỹ. Vẫn là những căn nhà xinh xắn, khang trang, sân trước vườn sau, nhưng khoảng cách từ nhà này đến nhà kia trông giống như những ḍng kênh mà vắng bóng chiếc cầu, chia cắt. Trước nhiều căn nhà ở Mỹ thường có một lá cờ tung bay, không biết đó là dấu hiệu của tự hào, phô trương hay đơn giản chỉ là ư nghĩ thuộc về một cộng đồng nào đó để thấy ḿnh bớt lẻ loi? Quy hoạch đô thị ở Mỹ khá giống Úc, khu nhà ở, khu thương mại riêng biệt và cách xa nhau… nhưng cách tổ chức xă hội năng động hơn, hiện đại hơn và dĩ nhiên là cũng xô bồ, náo động hơn. Người Việt ở Mỹ sống ở những căn nhà rộng, tiện nghi, đời sống sung túc nhưng nếp sống và sinh hoạt của họ chẳng khác lúc c̣n ở VN là bao. Khác với người Việt ở Âu Châu, thường xem ḿnh là dân ngoại quốc sống trên đất người, người Việt ở Mỹ sau vài mươi năm sinh sống đă tự cho ḿnh là dân Mỹ. Nghĩ, Tin như vậy ..nhưng trên thực tế, bị bứng gốc, thế hệ thứ nhất đâu dễ ǵ hội nhập nơi quê người. Tôi tin là rất khó thể xóa mất nền văn hóa đă ăn sâu vào máu thịt. Nhà ở và phố thị cách xa nhau, không phương tiện công cộng- hay hạn chế- nên hai giới là người già và trẻ em coi như bị bỏ rơi. Ở Mỹ v́ chỉ có thể đi lại bằng xe hơi và mục đích của quy hoạch này là tăng tiêu thụ xăng, món hàng ruột của các tập đoàn tài phiệt. V́ lư do đó mà xe lửa gần như vắng bóng trên đất Mỹ. Sự cô đơn và lạc lơng ở Mỹ dễ khiến những người già bị trầm cảm. Họ cô đơn, sống qua ngày trong những căn nhà đóng kín. Con cháu đi làm từ sớm, chiều tối mới về, họ nằm nhà xem phim Hàn hay nghe nhạc, thi thoảng mới có thể tổ chức gặp nhau để tha hồ kể chuyện ngày xưa. Tiếng Anh kém, khó ḥa nhập. Đường phố rộng mà những ai không biết lái xe là xem như bị bỏ tù giữa bốn bức tường, cho đến khi con cháu rảnh rỗi đưa đón. Khoảng cách ở Mỹ không tính bằng km mà bằng đơn vị thời gian. 30 phút. 60 phút. Đó là thời gian đi xe, nếu không bị tắt đường. Khoảng cách rộng, mỗi lần rời khỏi nhà mất rất nhiều thời gian.. Bạn bè hẹn cà phê mất cả buổi. Những người già từng nhóm chụm đầu nói chuyện, nhiều nhóm khác nhau. Vắng bóng những người trẻ. Sinh ra ở đây, họ thực dụng, tính toán, thiếu t́nh cảm gia đ́nh và phần lớn không rành tiếng việt nên ít quan tâm đến cộng đồng của cha mẹ, ông bà ḿnh. Khi mới qua, ai cũng cố làm việc để mua nhà lớn, nhiều pḥng. Lớn lên, các con đi làm xa và cha mẹ sống đơn độc trong căn nhà rộng.Các pḥng trống, họ giữ lại nhiều kỷ vật của các con, những bức vẽ nguệch ngoạc ngày c̣n bé. C̣n khi ba mẹ mất đi, các con thường vất bỏ các đồ vật vô ích mà ba mẹ đă mua và lưu giữ. Trên đây chỉ là vài nét chấm phá về cảm giác ngay khi vừa mới tới Mỹ. Có thể c̣n thiếu sót hay chủ quan…và tôi muốn để dành một bài viết khác về giấc mơ Mỹ và về miền đất hứa này.
Ở nhà chị Thi Nga, em gái Nguyên Minh ở Santa Clara chừng mươi ngày rồi chúng tôi đón xe đ̣ đi Santa Ana, phía nam California. Nơi đây có nhiều cuộc găp gỡ với các văn nghệ sĩ mới quen hay từng quen biết : Du Tử Lê, Trần Văn Nam, anh chị Dạ Từ, Thu Vân cũng như Đặng Phú Phong, Thành Tôn, Trần Yên Ḥa, Nguyễn Lương Vỵ, Trần văn Sơn, Nguyễn Đ́nh Thuần, Trịnh Cung, Nguyễn Thị Ngọc Lan, Nguyễn thị Khánh Minh, Đặng Kim Côn, Lữ Quỳnh, Tôn Nữ Thu Dung, Thân Tạ, Hứa Trinh, Hải, Trung HB... tất cả đều vui mừng gặp nhau trên đất khách.
Thành Tôn, Nguyên Minh,Trần Văn Sơn, Trần Văn Nam, Đặng Phú phong TVD, Elena, Trần Yên Ḥa
Từ giă thung lũng Silicon khô cằn và nắng hạn mấy anh em trong nhóm Quán Văn gồm chủ bút Nguyên Minh, nhà thơ Đoàn văn Khánh và vợ chồng tôi cũng lên đường bay về miền Đông nước Mỹ. Những người tuổi “chớm thu” bay về tiểu bang Virginia vào đầu mùa thu. Những rừng thu lá hăy c̣n xanh. Khoảng cách mênh mông của đất nước rộng lớn này h́nh như đă bị t́nh yêu chữ nghĩa làm cho ngắn lại. Đích đến ban đầu là viếng thăm họa sĩ Đinh Cường, nhà thơ Phạm Cao Hoàng và nhà thơ Nguyễn Minh Nữu. Pḥng tranh họa sĩ Đinh Cường là một thế giới riêng biệt. Khép lại mọi xáo trộn của thế giới bên ngoài để sáng tác. Tất nhiên là có rất nhiều tranh.Tạp chí. Văn. Bách Khoa. Hợp Lưu. Nhiều kỷ vật của bạn bè. TCS. Bùi giáng. Bửu Chỉ. Kiệt Tấn. Khi đi, chúng tôi mang hơn 60kg sách qua cho họa sĩ Đinh Cường. Nh́n thấy đống sách, anh vô cùng xúc động. Trên chuyến bay, phần lớn sách là các số Quán Văn được bỏ trong 3 vali..xách tay. Ngăn chứa hành lư trên máy bay American Airlines nội địa nhỏ nên vất vả lắm tôi và Elena mới bỏ 3 chiếc xách vào được. Chỉ có điều là khi đến sân bay Washington Dulles, không thể nào kéo ra. Thấy tôi loay hoay nên một anh bạn Mỹ cao lớn đến phụ. Cả hai cũng vật vă lắm mới kéo, lắc rồi lấy được. Đỡ xuống, năng trịch. Anh bạn Mỹ hỏi các bạn mang ǵ mà nặng thế? Tôi đáp sách. Nh́n nét mặt ngẩn ngơ của bạn, Elena nói thêm “Văn hóa nặng lắm bạn ơi!” Buổi sáng gặp nhau, họa sĩ Đinh Cường khen chiếc foulard màu vàng cam quấn quanh cổ áo Elena rất phù hợp với màu tóc. Bất ngờ là ngay tối hôm đó, anh phát họa chân dung Elena rồi copy và post lên blog Pham Cao Hoàng cùng với một bài thơ mừng gặp lại những người bạn từ xa đến thăm (*).
Trong Pḥng Tranh của hs Đinh Cường
(21/10/2015) Thời gian gần đây, có lẽ do chứng mất ngủ của tuổi già, khoảng 2, 3 giờ sáng anh thức giấc và ngồi dậy làm việc. Vẽ. Làm Thơ. Suy Nghĩ. Thương nhớ bạn bè, kẻ ở xa, người đă mất. Những bài thơ của anh giống như một nhật kư, ghi chép những cảm nhận trong ngày. Nó có thể là thơ, hay những câu văn ngắn, ư tưởng lạ, sâu sắc nên có nhiều người thích. Khác với những nhà văn, nhà thơ lớn tuổi khác thường viết về quá khứ, về hoài niệm anh Đinh Cường, có lẽ do ảnh hưởng thiền môn Phật Giáo, thích nói về hiện tại, sống hết ḿnh với giây phút quan trọng nhất của đời sống, với một sự nhạy cảm, nhân hậu và một tâm hồn nghệ sĩ. Trong một thời gian chỉ mươi ngày nhưng anh Nguyễn Minh Nữu đă tranh thủ đưa chúng tôi đi thăm rất nhiều nơi: những 7 tiểu bang ờ miền Đông. Một ngày chủ nhật, vợ chồng Nguyễn Minh Nữu - Kim Mai.. thay phiên nhau lái xe đưa chúng tôi đi thăm New York. Đi từ sáng sớm đến nửa đêm. Mệt. Thân t́nh. Vui. Trên đường đi chúng tôi có ghé lại New Jersey để thăm nhà văn Trần Hoài Thư và ghé lại bệnh viện thăm chị Yến, vợ anh, bị bệnh. Và sự kiện quan trọng nhất trong thời gian này là buổi gặp mặt thân t́nh ở pḥng tranh họa sĩ nhà văn Trương Vũ. Anh em văn nghệ từ các tiểu bang xa kéo đến. Pḥng tranh rộng như một bảo tàng nghệ thuật. trên vách rất nhiều tranh, chân dung.. tạo nên một không gian thật ấm áp và rất…văn nghệ. Chính v́ buổi họp mặt đông đủ này nên Quán Văn số 34 mới có chủ đề bên ḍng Potomac.
Buổi hội ngộ văn nghệ sĩ tại nhà Nhà Văn/ Họa Sĩ Trương Vũ 24/10/2015
Sau lần gặp đông đảo anh em văn nghệ này nhà thơ Nguyễn Minh Nữu đă
ghi lại trong một bài thơ “Tan mùa Lễ Hội” đầy cảm xúc (**). Mà văn chương và nghệ thuật không phải là lời THÚ TỘI rằng thế giới này bất toàn, nhỏ bé và cuộc đời này c̣n thiếu quá nhiều thứ để tâm hồn có thể bay bổng hay sao? Được gặp và quen biết các anh Trương Vũ, Nguyễn Tường Giang, Nguyễn Đ́nh Vinh.. tôi rất muốn có dịp nói chuyện và học hỏi nhiều điều từ họ… rất tiếc là không có nhiều thời gian.
3-Bên ḍng Potomac: Sau chuyến đi, chủ bút Nguyên Minh bảo: Quán Văn số tới (034) ḿnh nên chọn chủ đề bên ḍng Potomac. Khi biết chủ đề này, anh Nguyễn Minh Nữu đă đưa Nguyên Minh và vợ chồng tôi chạy cả buổi chiều, đến tận thượng nguồn, nơi giáp giới ba tiểu bang để chụp mấy tấm h́nh in sách. Con sông này dài khoảng 665 km, có khúc tạo thành ranh giới giữa West Virginia, Maryland và cũng chia Virginia ra khỏi Maryland và Đặc khu Columbia. Các tàu lớn có thể đi trong sông Potomac đến Washington D.C. và các địa điểm lịch sử khác nằm hai bên bờ. Viết về ḍng Potomac, không thể không nhắc đến một nhân vật nổi tiếng thời c̣n chiến tranh Việt Nam. Một con người đáng để lịch sử và chúng ta ghi nhớ... Anh tên là Norman Morrison, một người đàn ông Mỹ đă tự thiêu trước Lầu Năm Góc ( Bộ Quốc Pḥng Mỹ) để phản đối chiến tranh Việt Nam vào ngày 2-11-1965. Sự kiện này, nhân chuyến đi hội thảo về Alan Edgar Poe ở Mỹ (2009) đă được một bạn văn của QV, Ts Ḥang Kim Oanh cảm xúc trong bài thơ (***):
Một người Mỹ đem cái chết bất tử của ḿnh Martin Luther King Jr
Dưới chân tượng Martin Luther King Jr. và Abraham Lincoln
Trong chuyến đi này, tôi và Elena có đến thăm bức tượng của mục sư Martin Luther King Jr. Ông là một nhà đấu tranh công lư chính trị người Mỹ da đen nổi tiếng nhất. Bài diễn văn của ông “Tôi có một giấc mơ” (I Have a Dream), tuyên bố sự công bằng không chỉ riêng cho người Mỹ da đen mà cho cả nhân loại. Ông nhận giải Nobel ḥa b́nh(1964) nhưng sau bị ám sát tại Memphis (1968). Chỉ xin nhắc lại ở đây vài câu nói nổi tiếng của ông: “ Tôi đă chọn t́nh yêu. Hận thù là một gánh nặng quá lớn.” Hay “ Đừng quên rằng những ǵ Hitler đă làm ở Đức Quốc đều hợp pháp.”
Và “Tự do không bao giờ được ban phát từ những kẻ cai trị, nó
phải được đ̣i hỏi bởi những người bị cai trị”; “ Sẽ có một
ngày nào đó một cá nhân phải đứng về một phía, không nhất thiết là
an toàn, cũng không phải là chính trị, hoặc phổ biến, mà anh ta phải
đứng về phía đó v́ lương tâm anh ta cho rằng đó là điều đúng.” Tượng đài này được khánh thành vào năm 1982 là một bức tường đá cẩm thạch đen cắm sâu vào ḷng đất, tạo thành một chữ V (có lẽ ngụ ư từ chữ Vietnam.Một cánh của chữ V chỉ về phía tượng đài Washington, cánh kia hướng về tượng đài Lincohn. Tổng chiều dài bức tường đá này là 76 mét. Bức tường này đă trở thành một trong những nơi được thăm viếng nhiều nhất ở thủ đô Washington, như một minh chứng về nỗi đau và sai lầm của nước Mỹ. Hầu như bất kỳ lúc nào ta cũng thấy nhiều người đứng cạnh bức tường đá khổng lồ này. Họ trầm tư nh́n lên bức tường, t́m ḍng chữ ghi tên người thân hoặc bạn bè ḿnh đă tử trận trong cuộc chiến.
Nghĩa trang Arlington Nghĩa trang Quốc gia Arlington nằm trên khu đồi có nhiều cây xanh và cỏ bao phủ rất rộng lớn, nằm gần bờ ḍng sông Potomac phân chia Washington và tiểu bang Virginia và chỉ cách trung tâm thủ đô chừng hơn mười lăm phút xe hơi. Chúng tôi tới nghĩa trang vào giữa mùa thu, hầu hết lá trên cành đang khoe sắc, từ màu vàng đến đỏ, tím. Nh́n quanh đâu cũng thấy bạt ngàn những bia đá cẩm thạch màu trắng giản dị, cắm thành hàng rất đều trên mặt đất bằng phẳng. Tất cả các ngôi mộ đều giống nhau về kích thước, kiểu dáng và cách trang trí. Arlington c̣n là nơi chôn cất các nhân vật nổi tiếng của nước Mỹ, như các nhà chính trị, các bộ trưởng, các thành viên ṭa án tối cao liên bang, các vận động viên thể thao xuất sắc và một số minh tinh màn bạc. Khác với nghĩa trang Père-Lachaise (Cimetière du Père-Lachaise) nổi tiếng nhất thế giới và lớn nhất ở của thành phố Paris có rất nhiều các ngôi mộ quư tộc và danh nhân. Nếu khi sống người ta ăn mặc nhiều kiểu cọ th́ lúc chết cũng có những ngôi mộ không giống nhau. Đủ h́nh. Đủ kiểu. Những pho tượng tiếc thương. Cầu nguyện. Người quỳ gối, kẻ ngửa mặt nh́n trời. Mộ đơn độc. Mộ gia đ́nh. Những nhà nguyện. Pere-Lachaise là một bảo tàng về nghệ thuật và một trong những địa điểm thu hút khá nhiều khách du lịch tại Paris. Hằng năm hàng trăm ngàn lượt người đă đến đây để thăm viếng những ngôi mộ có từ 200 năm qua và mộ các danh nhân. Arlington th́ cũng nổi tiếng nhưng v́ một lư do trái ngược. Ở đây, khi chết mọi người đều b́nh đẳng trước Chúa, phương châm đó bắt nguồn từ Kinh Thánh. Nơi đây, mộ của đại tướng John Pershing lừng danh thời đệ nhất thế chiến hoặc của nguyên soái George Marshall thời thế chiến lần thứ hai cũng y hệt như mộ của hàng vạn binh nhất, binh nh́ dưới quyền chỉ huy của họ. Vẫn chừng ấy diện tích đất, cùng một dăy với nhau, và vẫn chiếc bia mộ đá màu trắng giản dị. Khác chăng chỉ ḍng chữ khắc trên bia. Nơi đây yên nghỉ trong danh dự và vinh quang người lính Mỹ và chỉ một ḿnh Chúa biết là ai.
Kể lại vài sự kiện nhỏ trong chuyến thăm viếng nhưng trong bài này người viết muốn t́m hiểu do đâu mà (trước đây) nước Mỹ được xem là thiên đường và hiện nay đó là một thiên đường có súng và két sắt giữ tiền. Câu trả lời có thể nằm trong những con người vĩ đại và lư tưởng lớn giành lấy tự do và dân chủ từ thời lập quốc. Phần lớn đều có tầm nh́n xa và tấm ḷng nhân ái. Chính họ mới là những người đă làm nên một Nước Mỹ Vĩ đại… … Sự kiện gần đây nhất là McCain, phi công ném bom miền Bắc, bị dân Hà nội bắn rớt, ngồi tù hỏa ḷ 6 năm; 1973 được thả về, phấn đấu trở thành nghị sĩ Mỹ và tranh cử tổng thống với Obama. Ông là người có tầm nh́n rộng, biết biến hận thù thành t́nh bạn, và đă không mệt mỏi giúp hàn gắn mối quan hệ Việt-Mỹ.
Nhưng hai nhân vật gắn liền với chiến tranh trong thế kỷ 19 và 20
mới là những con người kiệt xuất. Thắng vinh quang mà bại cũng anh hùng Từ Vị tướng thắng vinh quang… Douglas MacArthur là vị tướng tài ba của nước Mỹ vào thời Thế chiến Thứ hai. Nhưng thành công sáng chói nhất của ông là chỉ trong vài năm mà đă tạo ra nền tảng tự do và dân chủ cho một nước Nhật bại trận hồi sinh từ những hoang tàn đổ nát. Ngày ông rời Nhật Bản, hàng trăm ngàn người xếp hàng dài hàng chục cây số để tiễn đưa. Họ kêu to "Sayonara, Sayonara," hay giơ cao biểu ngữ ghi "Chúng tôi thương mến và cảm ơn ông." Sau hai quả bom nguyên tử thả xuống hai thành phố Hiroshima và Nagasaki, Nhật hoàng Hirohito kêu gọi nhân dân Nhật hăy can đảm chấp nhận đầu hàng vô điều kiện.
Khi ông đến Tokyo để tiếp quản, bộ tham mưu thúc ông triệu Nhật
Hoàng đến tổng hành dinh để biểu lộ quyền uy nhưng ông bỏ qua những
lời đề nghị của họ. "Làm như thế là xúc phạm đến t́nh cảm của
nhân dân Nhật và biến Nhật Hoàng thành người tuẫn đạo” và ông
b́nh tĩnh và kiên nhẫn chờ Nhật Hoàng sẽ tự đến gặp ḿnh. Trước đấy nhiều đồng minh, đặc biệt Nga và Anh, đă đ̣i đặt tên của Nhật Hoàng đứng đầu danh sách tội phạm ấy. Thế nhưng MacArthur cực lực chống đối. Khi Washington sắp nghiêng về quan điểm của người Anh, ông đề nghị là sẽ cần thêm ít nhất một triệu quân tiếp viện nữa. Lư do: Dân Nhật vẫn c̣n sùng bái Hoàng Đế của họ. Nếu Nhật Hoàng bị buộc tội và bị treo cổ như tội phạm chiến tranh, chính quyền quân sự phải được thiết lập trên toàn cơi Nhật Bản, và chiến tranh du kích chắc chắn lẽ sẽ bùng phát. Nhờ vậy tên của Nhật Hoàng bị gạch ra khỏi danh sách tội phạm chiến tranh. Nhưng Nhật hoàng chẳng hề biết ǵ về tất cả điều này. Nhưng những lo nghĩ của ông không có căn cứ. Nhật Hoàng đă không van xin mà c̣n nói: "Thưa Tướng Quân MacArthur, là người chịu trách nhiệm duy nhất cho mọi quyết định chính trị và quân sự và mọi hành động của nhân dân tôi khi tiến hành chiến tranh, tôi đến đây gặp ông để chịu sự phán xét của các cường quốc mà ông đại diện." Ḷng MacArthur chợt dâng trào cảm xúc phi thường. Sự can đảm gánh vác trách nhiệm này đồng nghĩa với cái chết, khiến ông xúc động đến tận cơi ḷng. Ông biết là trong khoảnh khắc lịch sử ấy ḿnh đang đối diện với một Đệ Nhất Quân Tử Nhật Bản. Và thế là MacArthur nhẹ nhàng nói “Tôi mời Ngài hôm nay đến đây để giúp tôi và cùng hợp tác với tôi tái kiến thiết lại một nước Nhật đang hoang tàn.” Cách hành xử này minh chứng rằng MacArthur, ngoài bộ áo quân nhân, c̣n là một chính trị gia cực kỳ khôn ngoan và có tầm nh́n. Sau đó MacArthur c̣n nghiêm cấm quân Mỹ không được phép ăn thực phẩm của Nhật v́ dân Nhật đang đói. Ngược lại, chương tŕnh cứu trợ Nhật với thực phẩm Mỹ đă giúp Nhật tránh được nạn đói mùa đông 1945 v́ đất đai khắp nơi vẫn c̣n bị tàn phá. Sau 3 năm, tất cả quân Mỹ đều rút về căn cứ ở Okinawa. Ngoài việc dùng quyền lực Mỹ như một lá chắn bảo vệ nước Nhật khỏi những đe doạ nguyên tử từ Liên Xô, Trung Quốc và Bắc Hàn, McArthur c̣n “lobby” quốc hội Mỹ viện trợ tái thiết Nhật liên tục qua nhiều chương tŕnh kinh tế và xă hội. Sau 40 năm, nước Nhật phát triển ngoạn mục và vào thập niên 80’ được coi như con rồng Châu Á. Nước Mỹ rộng mênh mông. Từ thảo nguyên rộng lớn đến những vùng sa mạc hoang vu. Có lẽ đó là lư do mà Người Mỹ có tầm nh́n xa, cởi mở và rộng lượng khi họ thắng trận chăng? Đọc lịch sử Mỹ, chúng ta thấy từ Washington, Lincoln đến MacArthur, Eisenhower, các lănh tụ luôn luôn muốn làm “quân tử” và giúp kẻ bại trận phục hồi. Không hề có chuyện trả thù, nợ máu hoặc bị tru di tam tộc! Những chính khách Mỹ đă nghĩ sâu xa với tầm nh́n rộng lớn như miền đất sinh ra họ? và Grand Cayon với những dăy núi đa sắc mầu hùng vĩ đă giúp con người nơi đây có tầm nh́n vượt qua thời gian và không gian?
… Đến vị tướng bại cũng anh hùng Ở nghĩa trang Arlington, ngay cả mộ của vợ chồng tổng thống Kennedy cũng thế, có điều chúng được bố trí ở một chỗ riêng, trên đỉnh đồi, dưới chân Nhà tưởng niệm danh tướng Robert Lee. Nói đến tướng Robert Lee không thể không nhắc qua về cuộc nội chiến Nam Bắc, bắt đầu năm 1861. Khi Abraham Lincoln đắc cử tổng thống và muốn xóa bỏ thể chế nô lệ. Trước ngày ông nhậm chức, bảy tiểu bang miền Nam, sống về canh nông, phản đối và tuyên bố ly khai chính phủ liên bang, thành lập chính phủ riêng do Jefferson Davis làm tổng thống. Chính quyền Abraham Lincoln không công nhận. Khi quân miền Nam tấn công đồn Sumter, nội chiến Hoa Kỳ bùng nổ và thêm 4 tiểu bang khác gia nhập phe miền Nam. Cuộc phân tranh kéo dài 4 năm, tổn thất gần 1 triệu nhân mạng và chấm dứt khi quân miền Nam đầu hàng năm 1865. Trận chiến lớn nhất xẩy ra ở Gettysburg, sau ba ngày chiến đấu, quân hai bên đă thiệt mạng lên tới gần 50.000 chiến binh. Chỉ huy quân Miền Nam là Tướng Robert Lee ra đầu hàng tại Richmond, thủ phủ tiểu bang Virginia, và được quân sử Hoa Kỳ ca ngợi như một nhân vật Anh Hùng. Ngày nay, ở bất cứ thành phố nào của Hoa Kỳ, cũng có ít nhất một con đường chính mang tên vị tướng này. Ông Robert Lee nguyên là tướng lănh của quân đội liên bang Hoa Kỳ nhưng gốc người miền Nam. Ông đă từng là chỉ huy trưởng trường West Point. Khi chiến tranh Nam Bắc xảy ra, Tướng Lee được đề nghị chỉ huy quân miền Bắc nhưng ông xin từ nhiệm để về đầu quân miền Nam tại Richmond, tiểu bang Virginia. Ông nói là không thể quay lưng với nơi ông đă sinh ra và trưởng thành. Trong chiến tranh, ông lập được nhiều chiến công và là vị tư lệnh sau cùng của miền Nam nhưng sau khi thủ đô Richmond của miền Nam bị thất thủ, ông đă quyết định đầu hàng. Cuộc chiến tranh tương tàn đẫm máu làm tổn hại hàng triệu sinh linh Hoa Kỳ, tan nát các đô thị miền Đông và vùng Virginia. Tất cả đă thể hiện trong tác phẩm và cuốn phim bất hủ Cuốn Theo Chiều Gió mà phần lớn chúng ta đều đă đọc cũng như coi nhiều lần suốt thời niên thiếu.
Bài học từ câu chuyện đầu hàng. Chấm dứt chiến tranh. Câu chuyện về vị tướng phe bại trận miền Nam Robert Lee được viết ra và h́nh ảnh của ông lại được chiêm ngưỡng nhiều hơn cả phe thắng trận. Khi thủ đô miền Nam là Richmond thất thủ, kỵ binh của miền Bắc cùng với 3 quân đoàn bộ binh vây hăm quân miền Nam hết đường tháo lui. Bộ tham mưu của Tướng Lee đề nghị phân tán để giữ lực lượng đánh du kích, nhưng Tướng Lee quyết định đầu hàng. Ông viết thư riêng cho Tướng Grant của miền Bắc yêu cầu thu xếp buổi họp mặt. Ông Grant, vị tư lệnh miền Bắc ra lệnh nghiêm cấm các sĩ quan và binh sĩ trực thuộc không được tỏ ra bất cứ hành động nào vô lễ với ông tướng tư lệnh miền Nam. Trưa ngày 9 tháng 4-1865, Tướng Lee và một đại tá tùy tùng cưỡi ngựa vượt qua pḥng tuyến đến nơi hẹn. H́nh ảnh ghi lại hai người đi qua đoàn quân nhạc của lính miền Bắc thổi kèn chào đón. Cả hai vị tư lệnh đă từng biết nhau trong cuộc chiến tranh với Mễ Tây Cơ. Theo quy luật chiến tranh thời đó th́ quân miền Nam phải giải giới, tước bỏ khí giới và quân dụng và được tự do trở về quê cũ. Tướng Lee đồng ư, nhưng đ̣i hỏi một điều là cho binh sĩ của ông được giữ lại lừa ngựa, v́ lính miền Nam đem ngựa từ các nông trại của họ đi chiến đấu chứ không phải ngựa của chính phủ cấp như lính miền Bắc. Tướng Grant thỏa hiệp là sẽ không sửa chữa chính thức trên văn bản nhưng thực tế sẽ cho lệnh để lính miền Nam đem lừa ngựa về nhà. Sau này khi viết về văn bản đầu hàng, lịch sử ghi rằng đây là thỏa hiệp của những người quân tử (The Gentlemen’s Agreement). Là bại tướng nhưng trên các bảo tàng viện, đặc biệt ở Appomattox Virginia có tranh sơn dầu h́nh Tướng Lee hiên ngang trong bộ quân phục xanh dương, tóc và râu bạc, thể hiện h́nh ảnh người Mỹ anh hùng dù thua vẫn không bị khuất phục. Toàn thể nước Mỹ hiểu rằng khi một người Mỹ bị nhục, th́ dù là Mỹ miền Nam hay miền Bắc cũng vẫn là một người Mỹ bị sỉ nhục. Và tôi cho rằng đây chính là điều đáng yêu nhất của nước Mỹ. Lịch sử không ghi lại các h́nh ảnh xấu xa của bất cứ phe nào. Dù trên thực tế dư vị cay đắng giữa Nam Bắc vẫn c̣n nhiều. Dễ ǵ mà trút bỏ hận thù ngay sau khi hai bên chết cả gần một triệu người mà một số lớn đă giết nhau khi giáp mặt bằng gươm dao? Hai phe cùng đốt nhà của nhau và cùng tàn phá đô thị, nông trại, đôi khi có cả những hành động dă man như hăm hiếp phụ nữ và tàn sát trẻ em. Cuộc chiến nào mà không có những lần quá khích? Nhưng thời gian rồi cũng xoa mờ những vết thương đau đớn ấy. Và Bảo tàng viện “Đầu hàng” và nghĩa trang phe thua trận Arlington thường dạy chúng ta bài học làm người văn minh. Rồi vết thương nào cũng phải được hàn gắn. Nước Mỹ đă có những bước ngoạn mục đầy màu sắc văn minh ngay từ khi chiến tranh chấm dứt để chấp nhận và tôn trọng người bại trận như những anh hùng. Ngay sau khi chiến tranh chấm dứt, hoàn toàn không có tù binh, ai về nhà đó, cùng xây dựng lại quê hương. Bây giờ h́nh tượng của tướng Lee tràn ngập ở miền Nam Virginia. Câu lạc bộ Lee, bảo tàng viện Lee, Lee High Way, Fort Lee và các đồn trại của quân đội liên bang mang tên vị tướng thua trận như là một biểu tượng anh hùng. Bởi v́ người Mỹ đă thấm nhuần bài học về người lính dũng cảm cả hai phe trong chiến tranh và người quân tử của thời hậu chiến. Khi chúng tôi trao đổi với nhau về sự kiện lịch sử đáng trân trọng này, anh Nguyễn Minh Nữu ngậm ngùi ngâm hai câu thơ trong bài hát về nghĩa trang Arlington của ( Nguyển Đức Quang)
Đă bảo vết thương không nhắc nữa Nước mắt tôi và Nguyên Minh ươn ướt. Nh́n người lại ngẫm đến ta, không những bâng khuâng mà c̣n xót xa, trăn trở. Mong lịch sử quay lại là một điều không tưởng. Nhưng bọn viết lách là những người mơ mộng. Biết yêu cái đẹp và thích điều thiện. Tôn trọng tính nhân văn. Đọc lịch sử, trông người rồi ngẫm nghĩ… cảm xúc trong ḷng trào dâng khó tả. Một nỗi nghẹn ngào, cay đắng. Ôi, hăy khóc lên hỡi quê hương yêu dấu!
4- Những chiếc lá..hốt hoảng t́m nhau Khi chúng tôi rời Virginia để về lại San Jose, miền Tây nắng ấm nên nhiều chiếc lá rụng đă khô. Có những trận gió lốc làm lá bay lơ lửng trong không khí. Rồi những chiếc lá rơi. Gió thổi xào xạc bên đường làm tôi chợt nghĩ là chúng đang hốt hoảng chạy đi t́m nhau, cùng trở về cành, những người con yêu văn chương, nghệ thuật. Để, dù xa quê, mà ḷng c̣n ấm áp bên nhau.
…chúng ta chỉ c̣n nhau thôi đó là chất liệu gắn kết chúng tôi. Dù ở cách xa nhau nửa ṿng trái đất. Cả đoàn chúng tôi không thích đời sống buồn buồn ở Mỹ thế nhưng lúc ra sân bay San Francisco để về lại Sài G̣n mắt người nào cũng ươn ướt. Có lẽ không phải v́ rời xa đất nước này, mà là bạn, t́nh bạn sâu sắc, chia sẻ cảm xúc và tâm hồn. Thương lắm những người bạn chưa gặp mà quen, mới quen mà nhớ! Mấy ngày trước, anh Đinh Cường đă buồn lắm khi nghĩ đến ngày chia tay. Đây là hai câu thơ của anh viết giữa khuya hôm đó:
…mai kia mốt nọ đi thôi
Vâng, anh Đinh Cường ơi, những kẻ mơ mộng thường rất sợ bơ vơ và lạc
lơng giữa cơi đời!
(*)http://phamcaohoang.blogspot.com/2015/10/2076-tho-inh-cuong-gap-lai-nhung-nguoi.html
|
