|
POMPEI, H̀NH ẢNH SỐNG TRÊN MỘT THÀNH PHỐ CHẾT
Lời tâm sự: Sau gần 2 năm (2020-2022) thành phố Milano bị phong tỏa v́ covid 19, khi thành phố mở cửa th́ mọi người như hổ sổ lồng. Tất nhiên chúng tôi cũng muốn thoát khỏi cái không khí tù túng, ngột ngạt sau những ngày bị cầm chân trong lo âu. Nhưng chúng tôi không bay ra nước ngoài như Pháp hay Portogallo theo lời mời của bạn bè....và chọn đi trong nước Ư để tránh những phiền toái về kiểm dịch ở sân bay. Đích đến là Sorrento và Pompei. Những nơi mà tôi rất muốn đi từ hơn 30 năm nay nhưng chưa có thời gian và cơ hội.
Trong chuyến đi... tôi và Elena c̣n
gặp 2 người bay từ Mỹ đến nhập đoàn. Họ cũng cho biết là từng mơ đến
nơi đây nên khi nước Ư mở cửa liền bay qua Napoli chỉ để viếng thăm
thành phố Pompei . ~~oOo~~
Phần 1/3 Nếu vào những năm 40- 43 sau Công Nguyên ở xứ Giao Chỉ có Hai Bà Trưng (1) khởi binh chống lại chính quyền đô hộ của Đông Hán, lập ra một quốc gia với kinh đô tại Mê Linh th́ 40 năm sau đó trên bờ địa Trung Hải th́ 2 thành phố La Mă cổ đại là Pompei và Ercolano cùng bị hủy diệt và chôn vùi hoàn toàn bởi một vụ phun trào kéo dài hai ngày của núi lửa Vesuvio (vào năm 79) mà hiện nay tàn tích c̣n nằm ở vùng Campania, gần thành phố Napoli của nước Ư. ___
(1) Khi hoàn chỉnh bài viết này th́
t́nh cờ tác giả được tham dự lễ kỷ niệm 105 trường Nữ Trung Học
Trưng Vương tại Sài G̣n. Chương tŕnh sinh hoạt có các ca khúc rất
hùng tráng tưởng nhớ hai bà đánh đuổi ngoại xâm. Hai thành phố Pompei và Ercolano đều bị vùi dưới 18 mét tro và đá bọt và hoàn toàn bị lăng quên trong 1.700 năm kế tiếp cho đến khi được bất ngờ phát hiện vào năm 1748. Các nhà thám hiểm phát hiện ra rằng thành phố La Mă cổ đại hầu như c̣n nguyên vẹn dưới những lớp tro tàn và bụi bẩn. Từ đó đến nay, việc khai quật Pompei đă cung cấp một cái nh́n sâu rộng về cuộc sống của một thành thị thời cực thịnh của Đế quốc La Mă. Ngày nay Di sản Thế giới UNESCO này là một trong những điểm thu hút đông khách du lịch nhất tại Ư, với 2.571.725 lượt du khách vào năm 2007.[1], chỉ sau Giác đấu trường La Mă Collosseo ở thủ đô Roma. _____ [1] T́m thấy ở Công viên khảo cổ Pompei. Khu vườn trốn tránh, Khu vực Đông Nam - Khu vực I, Đảo21
Sau này những cuộc khai quật sâu hơn vào các phần cổ của Pompei người ta đă phát hiện những lớp trầm tích cho thấy thành phố này trước đó cũng đă từng trải qua các sự kiện núi lửa và địa chất. Ba lớp trầm tích đă được phát hiện trên đỉnh lớp đá nham thạch nằm bên dưới thành phố: Sử dụng phương pháp xác định niên đại bằng carbon, lớp cổ nhất có niên đại từ thế kỷ thứ 8 tới thứ 6 trước Công nguyên, khoảng thời gian thành phố được thành lập. Hai lớp kia tách biệt với các lớp khác bởi các lớp trải đường thời La Mă được thi công từ thế kỷ thứ 4 và thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên. Pompei được cung cấp nước bởi một đường dẫn từ Aqua Augusta (Napoli) được Agrippa xây dựng khoảng năm 20 trước Công nguyên, đường cấp nước c̣n dẫn tới nhiều thị trấn lớn khác. Tháp nước Pompei được t́m thấy vào năm 1902 được xây dựng tại điểm cao nhất của thị trấn, gắn liền với phía Tây của Cổng Vesuvius. Nước từ một nhánh của ống dẫn nước Serino được thu thập trong lưu vực nước. Aqueduct, với tháp, có từ thời Augustan. Trước khi chảy vào hệ thống đô thị, nước từ mẫu vật phải đi qua lan can giữa pḥng trưng bày của ống dẫn nước và bên trong tháp, sau đó qua vỉ lọc thứ hai, và cuối cùng qua một ống ch́ nhỏ để được làm cho sạch và trong. Thành Pompei bảo tồn những tư liệu quư và toàn bộ diện mạo của đời sống xă hội thời La Mă cổ đại. Khi núi lửa Vesuvius phun trào người ta ước tính có khoảng 20.000 người sống ở Pompei. May mắn là phần lớn đă thoát nạn bởi họ đă rời khỏi đây kể từ khi núi lửa đang âm ỉ trong ḷng đất. Tuy thế vẫn có khoảng hơn 2.000 người không thể chạy thoát khỏi thảm họa. Nếu không bị chết ngạt, hay bị đè bẹp dưới một bức tường bị sụp đổ th́ cũng không thể sống nổi v́ khí độc và hơi nóng từ những ḍng nham thạch đă hủy diệt tất cả mọi thứ trên đường đi của nó. Do bị chôn vùi dưới ḷng đất trong điều kiện thiếu không khí và độ ẩm nên các di vật dường như vẫn c̣n nguyên vẹn theo thời gian. Tuy đó là một thảm họa bi thương nhưng cũng đă mang lại một gia tài vô giá cho nhân loại: bảo tồn được cuộc sống của thời đó, các dinh thự của giới quư tộc, tranh tường, sàn khảm, tranh vẽ được bảo tồn nguyên vẹn. Sau khi dọn sạch các nhà khảo cổ t́m thấy một số lượng lớn đồ vật nên Pompei chính là một bảo tàng ngoài trời. Tính đến nay, di tích Pompei đă được khai quật liên tục trong gần ba thế kỷ, và khoảng 75% diện tích đă được lộ thiên. Điều may mắn là các hiện vật hay các bức tượng h́nh nhân hóa thạch của người dân trong tư thế bị chôn vùi gần như hoàn toàn nguyên vẹn. Rất nhiều những tượng hóa thạch c̣n được giữ nguyên trong các tư thế hoảng loạn khi chạy trốn, nép ḿnh trong góc hay nắm chặt tay nhau...
Một người đàn ông tuyệt vọng, đang chiến đấu bằng tất cả sức mạnh của ḿnh để cố gắng đến gần những ǵ thân yêu nhất mà anh ta có trên cơi đời này. Và đó là nỗ lực cuối cùng của anh ấy để có thể bảo vệ những người thân. Nhưng ai mà biết được? Có lẽ anh ấy nhận thức được rằng định mệnh đă được "an bài" nên cố gắng thu thập sức mạnh cuối cùng của ḿnh trong nỗ lực (vô ích) để có thể ôm họ thêm một lần nữa. Đó là CÁI ÔM CUỐI CÙNG. Một điều chắc chắn là không ai trong chúng ta có thể biết tên của người đàn ông này, về tầng lớp xă hội hay nghề nghiệp của anh ta. Mà trong sâu thẳm có lẽ chúng ta cũng đâu cần phải quan tâm đến các chi tiết ấy. Có lẽ chúng ta sẽ quan tâm hơn là khi hiểu rằng cánh tay mạnh mẽ cũng như t́nh yêu mănh liệt của ḿnh vẫn chưa đủ, nó không cho phép ḿnh đối diện với "CÁI CHẾT" mà được ôm nhau anh ấy vẫn bất chấp tất cả... "Anh ấy đă cố gắng, tiến đến gần người thân yêu và sẽ ở đó cho đến giây phút cuối cùng". Trong cái ngày đó, lời tạm biệt vĩnh cửu của họ đă được kết tinh từ ánh nh́n của T̀NH YÊU BẤT DIỆT ...
~~oOo~~ Phần 2/3 Ngày cuối cùng ở Pompei- sự phối hợp giữa nghệ thuật và lịch sử. Đó là bức tranh "Ngày cuối cùng ở Pompei" được Karl Bryullov vẽ vào nửa đầu thế kỷ 19 và hiện đang chưng bày ở Bảo tàng Nhà nước ở Nga. Họa sĩ Karl Bryullov (12 December 1799 – 11 June 1852) Sinh ra ở St. Petersburg trong một gia đ́nh có truyền thống điêu khắc hàn lâm nên ông đă có niềm đam mê nghệ thuật từ thuở nhỏ. Được học với những vị thầy giỏi nhất thời bấy giờ, đi du lịch nhiều nơi, thường đến thăm Ư, nơi ông đă sống và làm việc cho đến cuối đời.
Ngày cuối cùng ở Pompei
Trước khi vẽ "Ngày cuối cùng ở Pompei" Bryullov đă nghiên cứu kỹ lưỡng về thời La Mă cổ đại đại. Ông nhiều lần đến thăm, cố gắng ghi nhớ vị trí của các ṭa nhà, từng viên đá. Ông đọc các tác phẩm của các nhà sử học, đặc biệt là tác phẩm của một nhân chứng, Plinio il Giovane, nghiên cứu các đồ gia dụng và trang phục trong bảo tàng. Điều này cho phép ông phản ánh chân thực cuộc sống của xă hội Ư vào thời điểm núi lửa phun trào cũng như truyền tải cảm xúc của những nạn nhân sắp chết v́ thảm họa. Bức tranh Ngày cuối cùng ở Pompei rất quyến rũ bởi sự hoàn hảo, là một cơn băo cảm xúc, đầy kịch tính và sự hài ḥa của màu sắc. Chúng ta hăy xem kỹ bức tranh, chia nó thành hai phần. Bên phải. Ở bên phải, họa sĩ miêu tả một nhóm người đoàn kết trước thảm họa. Đây là một cậu bé đang bế người cha ốm yếu của ḿnh trên tay, một chàng trai trẻ đang cố gắng cứu mẹ ḿnh nhưng bà ra lệnh bỏ ra và chạy trốn.
Bức tranh c̣n mô tả một cặp vợ chồng mới cưới: một chàng trai bế cô
dâu trên tay và đằng sau họ là một con ngựa đang chồm lên với người
cưỡi trên lưng, những ngôi nhà được trang trí bằng những bức tượng
đang đổ nát. Và ngoài những con người bất hạnh, bầu trời tối đen với
khói và tro, những đám mây, những vết cắt, và ở xa là một ḍng dung
nham bốc lửa. Một nhóm người đang tụ tập: một nghệ sĩ với chiếc hộp trên đầu, một bà mẹ có hai cô con gái, một linh mục Cơ đốc trầm tính, một linh mục ngoại giáo có mang những đồ trang sức bằng ngọc dưới cánh tay đang tháo chạy, một người đàn ông đang mặc quần áo cho vợ và những đứa trẻ. Có gia đ́nh đang t́m nơi ẩn náu: người chồng lấy áo choàng trùm lên người vợ. Anh bế một đứa trẻ sơ sinh trên tay phải và bằng tay trái, anh ta cố gắng bảo vệ ông già đang đi giữa cha mẹ ḿnh. Các chuyển động và biểu hiện tâm trạng mọi người được họa sĩ thể hiện một cách linh động. Miệng của người đàn ông há to bày tỏ sự kinh hoàng. Chiếc áo choàng được cho là bị cuốn vào một chuyển động nhanh. Người đàn ông đứng trên một chân như thể tiếp tục chạy, ngay sau khi bước qua xác một người phụ nữ trên mặt đất. Một nét đặc sắc của bức tranh là ánh sáng, hay đúng hơn là hiệu ứng của nó. Bóng sắc màu lạnh của tia chớp tương phản với ánh sáng rực rỡ của núi lửa. Trong bức tranh toàn cảnh cho thấy một thành phố đang hấp hối, rất bi thảm. Bryullov đă khéo léo lựa chọn màu sắc giúp ông khắc họa bức tranh rất chân thực. Toàn thể bị chi phối bởi các tông của màu đỏ - quần áo của mọi người, ánh sáng chói, hoa trên đầu cô dâu. Ở giữa bức tranh, họa sĩ đă sử dụng các tông màu xanh lục, xanh lam và hơi vàng. Khi xem tranh cũng nên chú ư đến việc mọi người như đang tạo dáng cho họa sĩ. Khuôn mặt của họ không bị biến dạng v́ đau đớn, ngay cả cô gái nằm trên mặt đất cũng xinh đẹp. Quần áo sạch sẽ, không có vết máu trên người. Đây là ư của họa sĩ muốn chứng minh rằng con người là sinh vật đẹp nhất trên Trái đất. Điều đáng đề cao là trong khoảnh khắc nguy hiểm mà nhiều người không chỉ nghĩ về bản thân mà c̣n nghĩ đến người khác. H́nh ảnh được tạo ra bởi một thiên tài nghệ thuật, vừa đẹp vừa khủng khiếp.. Những cảm xúc lẫn lộn cho tất cả những ai nh́n kỹ bức tranh vẽ những ngày cuối cùng. Mặc dù Vesuvio đă ngừng phun trào từ năm 1944 nhưng đây vẫn được coi là một trong những ngọn núi lửa nguy hiểm nhất trên thế giới. Các chuyên gia dự đoán rằng một đợt phun trào lớn có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong tương lai.
Nhưng ánh mắt trong những ngày cuối cùng ở Pompei... là tai họa từ thiên nhiên... c̣n tai họa của thế giới hiện nay như ô nhiễm, biến đổi khí hậu, phóng xạ nguyên tử... là thảm họa do chính bàn tay con người. Con người rồi sẽ bị xóa sổ khi trái đất không c̣n. Họa chăng, chỉ có t́nh yêu là c̣n lại.
~~oOo~~
Phần 3/3 Những điều ṭ ṃ về Pompei mà ít người biết.
1. VESUVIO LÀ NÚI KHÔNG PHẢI LÀ Núi lửa Vào thời Pompei cổ đại, người dân không biết bản chất thực sự của ngọn núi nằm gần thành phố. Các bức tranh thời đó miêu tả Vesuvio có h́nh dạng ít nhọn hơn h́nh dạng mà chúng ta thấy ngày nay. V́ có cây cối mọc rậm dọc theo sườn và không có các vụ phun trào trong một thời gian dài nên người dân Pompei xem Vesuvio chỉ đơn giản là một ngọn núi. Có lẽ đây là lư do khiến người dân thành phố Pompei bị bất ngờ trước sự phun trào của núi lửa Vesuvio vào năm 79 sau Công nguyên, đồng thời cũng đă hiểu sai về các trận động đất xảy ra trong những năm trước đó.
2. Người POMPEI YÊU THÍCH Nhà thổ Các cuộc khai quật ở Pompei đă phát hiện ra nhà thổ Lupanare nổi tiếng. Nhà chứa này, được t́m thấy gần như nguyên vẹn, cùng với nhiều nhà chứa khác trong thành phố. Không có di tích nào được bảo tồn như Lupanare, nhưng các bảng hiệu với danh sách các dịch vụ và mức giá cho khách hàng của các nhà thổ cho thấy có tới 25 nhà thổ ở Pompei. Con số này là rất cao, v́ ước tính cư dân của Pompei thời đó chỉ có từ 8 đến 10 ngh́n người. Ở Pompei, các biểu tượng dương vật trên các con đường địa phương chỉ đường đến nhà thổ gần nhất. Một quảng cáo hướng đến người nước ngoài (thủy thủ và thương nhân) không nói tiếng Latinh.
3. Các Quư tộc La Mă thường ghé lại POMPEI. Một số nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà sử học cho rằng những quư tộc La Mă, tầng lớp xă hội giàu có nhất trong cả Đế chế, thường đến thăm Pompei. Được coi là một vùng ngoại ô của thành phố Rome, rất có thể Hoàng đế Nero cũng có một ngôi nhà của riêng ḿnh ở Pompei. Thực ra, vợ ông, Poppea, là người gốc ở đây!
4. Người POMPEIANS YÊU THÍCH RƯỢU VANG và đến nay vẫn c̣n phát triển. Pompei bị nhấn ch́m bởi một lớp mảnh vụn và phún thạch từ vụ phun trào của núi lửa Vesuvio đă được bảo tồn cho đến ngày nay v́ sự kiện tự nhiên khiến thời gian ngừng lại. Nhờ kết quả của các cuộc khai quật khảo cổ học chúng ta khám phá ra việc sản xuất và tiêu thụ rượu vang liên tục của người dân Pompei trong thời cổ đại. Các loại nho trồng ở Pompei hiện nay vẫn c̣n, nằm trong những mảng xanh của Công viên Khảo cổ học, có những vườn nho trải rộng tạo ra rượu vang tuyệt hảo.
5. Có một MÀU ĐỎ có tên từ POMPEI Trong số những điều ṭ ṃ khác về Pompei, là ở thị trấn nổi tiếng ở vùng Campania có một màu đỏ đặc biệt gọi là màu đỏ của Pompei, lấy tên từ màu được t́m thấy trên tường của nhiều ngôi nhà trong thành phố cổ. Màu này được tạo nên bằng cách sử dụng một loại bột vỏ ṣ cụ thể. Ngoài màu đỏ, c̣n có các màu đặc trưng cho những phát hiện từ các cuộc khai quật ở Pompei là xanh lam và đen, những màu dành riêng cho những người giàu có v́ chúng được sản xuất bằng vật liệu quư.
6. Cuộc sống mỗi ngày rất khác với chúng ta Không chỉ là đền thờ, nhà thổ và tư dinh mà c̣n có điều được biết đến nhiều nhất trong các cuộc khai quật ở Pompei chính là những bức tượng thạch cao của những cư dân bị phún thạch phủ lên khi núi lửa phun trào. Kỹ thuật bảo quản này, bao gồm việc đổ thạch cao vào để thay thế khoảng trống do thi thể phân hủy để lại, cũng cho phép chúng ta biết chi tiết về cuộc sống hàng ngày ở Pompei cổ đại như truyền thống ẩm thực và thú tiêu khiển của cư dân Pompei. Ví dụ thú uống rượu, tham dự các buổi biểu diễn sân khấu, thờ cúng thần linh. Các phôi thạch cao c̣n tiết lộ một chi tiết quan trọng về cách sử dụng và phong tục của người dân, đặc biệt liên quan đến một chủ đề rất thời sự. Rất có thể t́nh yêu tự do đă được thực hiện ở Pompei. Khi đến thăm Vườn Pompei, chúng ta có thể thấy hai người đàn ông, hai người t́nh hôn và yêu nhau đă tạo nên nguồn cảm hứng cho cả một bộ phim.
7. Dương Vật là một biểu tượng
Trong các cuộc khai quật của Pompeii người ta khám phá nhiều biểu tượng dương vật. Du khách thường thắc mắc tại sao biểu tượng này lại được tái hiện nhiều lần trong thành phố. Sự thật là dương vật được coi là biểu tượng của sự may mắn và được vẽ, điêu khắc và thậm chí thường được đeo trên mặt dây chuyền.
8. Nhà hát AMPHITHEATER cổ nhất trên thế giới Nhà hát La Mă ở Pompei là một công tŕnh xây dựng có từ năm 80 trước Công nguyên. Nó không chỉ là giảng đường lâu đời nhất hiện nay mà c̣n là ṭa nhà bằng đá lâu đời nhất trong lịch sử. Hiện nay vẫn c̣n được sử dụng cho các buổi biểu diễn âm nhạc và sân khấu, không gian này vào thời điểm đó được sử dụng cho các tṛ chơi xiếc và đấu sĩ và có thể chứa tới 20.000 khán giả. C̣n những tấm áp phích quảng cáo thời đó? Chúng được sơn trực tiếp trên mặt tiền bên ngoài các ngôi nhà.
9. Núi lửa không phun TRONG THÁNG 8 Một điều ṭ ṃ khác về Pompei liên quan đến thời điểm lịch sử đánh dấu sự kết thúc của nền văn hóa cổ đại của thành phố này: núi lửa Vesuvio phun trào vào năm 79 sau Công nguyên. Người ta thường cho rằng nó diễn ra vào buổi sáng ngày 24 tháng 8. Nhưng theo ư kiến của nhà phổ biến kiến thức lịch sử nổi tiếng trên truyền h́nh Alberto Angela th́ cho rằng vụ phun trào xảy ra muộn hơn, vào khoảng tháng 10. Angela đẫ kết luận như thế nhờ khám phá ra mùa và các chi tiết gợi ư một vụ thu hoạch nho ( thường xảy ra vào tháng 9) đă hoàn thành.
10. VIỆC KHÁM PHÁ POMPEI VẪN CHƯA KẾT THÚC Chúng ta có thể nói chắc rằng mọi thứ chúng ta biết về Pompei và lịch sử của nó chưa phải là tất cả. Các cuộc khai quật trên thực tế vẫn đang diễn ra ở một số điểm của Công viên Khảo cổ học. Ngoài ra, nhiều địa điểm xây dựng giúp bảo tồn và làm cho phù hợp để đón gần 3,5 triệu du khách mỗi năm.
Tất cả những sự thật và sự ṭ ṃ về Pompei mà chúng ta biết đến ngày
nay đều là kết quả của quá tŕnh t́m hiểu và nghiên cứu của nhiều
nhà chuyên môn. Nhờ họ, chúng ta có thể hiểu đầy đủ về chuyến thăm
thành phố thuộc về di sản UNESCO này. Trương Văn Dân
|
|||||||||||||
