Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
Nhớ một quán cơm chay cửa Phật
Rất lâu lắm tôi chưa trở lại TP Hồ Chí Minh nên tôi cũng không biết quán cơm chay ở Vạn quốc tự có c̣n mở hay không. Đôi khi tôi tự hỏi, liệu nơi thành phố đó bây giờ có một quán cơm khác cũng như thế không nhỉ?
Vào những năm 1969 -1972, tôi đang lăn lóc ở Sài G̣n vừa là sinh viên Đại học Sư phạm vừa ghi danh học thêm ở Đại học Van Hạnh và Đại học Văn Khoa. Tôi hoàn toàn tự lập nên phải ở nhờ một căn lầu bỏ trống ở khu Bàn Cờ và đi kèm trẻ ở tư gia để nuôi thân. Học bổng sư phạm mỗi tháng chỉ đủ cho tôi ăn khoảng một đôi tuần mà c̣n lắm thứ nữa cần cho một sinh viên đang đi học. Cuộc sống nghèo khó, xa nhà quả là vô cùng vất vả thế nhưng tôi có thể nói là không thiếu phần hứng thú và ư nghĩa: Ngày lao đầu từ giảng đường này qua thư viện khác hoặc nằm nhà đọc hết sách lại “cua” (course: giáo tŕnh). Khó khăn thế mà tâm thân tôi vẫn an lạc ấy là nhờ cái quán cơm chay ở Vạn quốc tự đó.
Vạn quốc tự là một ngôi chùa cho các ni tu học, toạ lạc trên đường Phan Thanh Giản (bây giờ là đường Điện Biên Phủ), đối diện với Cư xá Đô thành. Nói đúng ra, quán cơm đó chỉ là một căn pḥng lợp tôn trống trải khoảng chừng 30 mét vuông cạnh cổng vào chùa. Trong pḥng vỏn vẹn mươi cái bàn ghế gỗ tạp sơ sài không sơn quét ǵ, có lẽ được làm từ gỗ của các thùng két hàng. Có hai cái thùng lớn bằng i-nốc, một chứa cơm và một chứa x́ dầu. Đó là những thức ăn miễn phí cho bất cứ một linh hồn nào tha phương cầu thực như tôi. Cứ ghé lại quán, lấy chén bát từ một cái giỏ thép để ở góc quán và ăn cho đến khi nào no rồi thu dọn gọn ghẽ vào một giỏ không khác và ra đi: Quán cơm từ thiện mà. Nước uống ư? Một thùng nước trà nhạt cũng khiêm tốn trong góc quán. Chung quanh tôi toàn là sinh viên cả nam lẫn nữ, người lao động, phu phen… và cả các em bé đánh giày. Có sinh viên đạp xe từ Phú Thọ vượt cả quăng đường năm bảy cây số về kiếm bữa ăn từ thiện. Ai dư dả năm ba đồng th́ có thể mua thêm một bát canh chay hay một dĩa đậu phụ do các ni trẻ, các vải già hay các chị làm công quả bán từ một quầy ở cuối quán. Giá bao nhiêu nhỉ? Thú thật là tôi cũng không c̣n nhớ nổi v́ giá quá rẻ mà.
Tôi nhớ rơ th́ quán cơm này không có nổi một lời khuyên của đức Phật, của các bậc thánh nhân hay một câu châm ngôn ǵ đó trên vách. H́nh như các ni, các vải cũng quên luôn cái việc mà ngày này ta thường gọi là giáo hoá quần chúng. Thỉnh thoảng tôi thấy một vài người hằng tâm, hằng sản chở gạo, than, x́ dầu… đến cúng dường cho quán cơm. Họ chở đến, vác vào rồi ra về mà chẳng ai lấy biên nhận, quay phim, hay chụp ảnh ǵ hết. Đồ ăn thức uống kham khổ thế nhưng quán khi nào cũng đầy người ăn v́ có lần tôi đến muộn th́ hết nhẵn cả cơm. Một vải già trách nhẹ tôi, sao anh sinh viên mà chậm chạp thế, mai đến khoảng 11 giờ nghe con. Dạo ấy tôi cũng vô tâm, lo ăn lo học nên cũng chẳng biết ai là người đă rổi công lập cái quán đó để nuôi những người cu bơ cù bất như tôi. Họ cũng như tôi, nghèo khó phải ăn nhờ để khỏi phải làm điều xấu hổ mà nuôi thân, để khỏi sa vào các cạm bẫy tội lỗi nơi xứ phồn hoa đô hội. Ăn nhờ để dư ra mà mua sách đọc như tôi hoặc nuôi người thân như các bác phu phen kia.
Không biết giờ có c̣n ai đă từng sống lên từ những bát cơm từ thiện ở quán cơm chay Vạn quốc tự không? Hăy nhắc lại cho tôi một chút kư ức mà thời gian và cát bụi đă lấp đầy trong trí nhớ của tôi. Bây giờ thỉnh thoảng tôi cũng viếng các danh lam tân tự nguy nga và tráng lệ. Mỗi lần như thế tôi lại thoáng thấy lại ngôi chùa Vạn quốc xưa, cũ kĩ và âm thầm lờ mờ sau dăy phượng ta vàng đỏ ngày nào. Hẳn ngôi chùa ấy cũng đă chuyển đâu rồi v́ đâu có phù hợp với một thành phố văn minh hiện đại như Sài G̣n bây giờ. Hẳn ở đó cũng không c̣n người nghèo phải đi ăn nhờ như tôi ngày ấy!