|
Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
Câu chuyện chữ nghĩaÔng thầy Địa lư
Bạn tôi vốn có hoa tay, chữ viết tuyệt đẹp. Sinh bất phùng thời, hắn đi kinh tế mới hai năm rồi về, nửa đời bương chải làm ăn, nếm đă lắm nghề mà không nuôi nổi cái miệng. Bẵng đi mấy năm vắng bặt tin tức, khi gặp lại hắn đă vênh vang làm thầy thiên hạ: thầy địa lư, chuyên coi đất cát, mồ mả, nhà cửa... kiêm cả chuyện cúng kiến trừ tà đuổi quỉ. Cái nghề mượn tiếng quỉ thần đất cát mà chém tiền bao nhiêu cũng được th́ không giàu sao được? Hoá ra, tài viết chữ đă cứu hắn.
Mới gặp hắn đă tinh tướng khoe:
- Ḿnh mới đi cúng ở Nha Trang về. Viết cả cái phướn chữ Hán dài hơn năm thước, treo lên mấy thầy ở trỏng phục lăn chiêng đổ đèn.
- Ủa, cậu học chữ Hán khi mô? Mà cậu học nghề thầy địa với ai thế?
- Gia truyền mà!
- Gia truyền từ khi mô? Dạo trước cậu có biết ǵ về địa lư đâu? Tôi ngạc nhiên hỏi lại tức khắc.
- Cậu cứ tin thế đi. Bao nhiêu thân chủ ăn nên làm ra từ tay ḿnh rồi mà. Cái học thuật của Trung Hoa nó diệu kỳ lắm. C̣n chữ Hán th́ ḿnh mới học độ bốn năm năm nay. Cậu c̣n nhớ ngày đi học ḿnh đă nổi tiếng viết chữ đẹp chứ. Lúc đầu viết ǵ ḿnh cũng phải thuê người, sau ḿnh tự học và tự viết lấy lại c̣n sắc sảo gấp mười lần người ta. Mà này cậu ơi, có cái chữ Hán cái nghề ḿnh nó linh thiêng hơn liền. Mấy ổng nghe ḿnh nói là xếp ve, không căi lấy một tiếng.
Hắn bô bô kể bao lần đi cúng trừ tà, mấy phen trổ tài chữ nghĩa để “thiệt chiến quần hùng” kiểu Khổng Minh qua Đông Ngô trong Tam Quốc diễn nghĩa. Vui vui, tôi cũng ráng mà chịu trận, ngồi nghe hắn bốc phét:
- Cậu thừa biết người ta thường nói, nhất vợ nh́ trời. Chừ ḿnh đố cậu, vợ hơn trời mà chồng cũng hơn trời. Tại sao?
Tôi biết tỏng nhưng cũng giả bộ suy nghĩ một hồi cho hắn giục:
- Cậu coi mấy ông thầy văn sớ mà cũng bí đó.
- Thôi th́ đoán khan, đoán bừa vậy. Chắc là tiếng Hán chữ phu (夫 chồng) viết cao hơn chữ thiên (天 trời) một khúc phải không?
- Cậu giỏi thật. Đúng ngay bon. Cả một triết lí đó cậu ơi.
Tôi nghĩ thầm trong bụng, thằng cha này mê phim Trung quốc quá lậm rồi, ba cái chuyện chiết tự thi tài của mấy chú Tàu lém lỉnh đă hút hồn hút vía hắn mất. Cái ǵ mà triết lí với triết thuyết. Chẳng qua là mấy cái mẹo để học chữ của người Tàu mà thôi. Bao điều hay cái tốt th́ hắn không thấy mà chỉ thấy mấy cái tṛ linh tinh. Chẳng lẽ làm hắn mất hứng, tôi ậm ừ cho hắn tuôn trào cái bầu tâm sự. Tôi mào đầu:
- À này, thế cậu bảo ‘thực vi tiên’ hay ‘thực vi thiên’1? Nhiều người cứ căi nhau măi làm ḿnh cũng điên cái đầu.
- Ôi dào! Thực vi tiên là cái chắc. Có ăn vào th́ thành tiên thành Phật, không ăn th́ thành quỉ thành ma, cậu không nghe người ta nói hoài sao? Cậu thử nhịn đói dăm ngày th́ cậu sẽ hiểu ngay. Tiên là ông tiên, bà tiên đó. Cái lí nó sờ sờ ra đấy. Thực tiễn bao giờ cũng là thước đo của lí luận, cậu phải nhớ nghe!
Ui chao ơi, tôi lạnh cả người. Đây là lần đầu tiên có người giải thích chữ tiên trong câu nói trên là ông tiên, bà tiên lại lôi cả thực tiễn và lí luận vào để chứng minh. Ai ngờ bạn tôi tinh thông cả văn lẫn vơ. Ḿnh xa cách bạn nên sơ sót quá nhiều.
Hẳn nhiều người c̣n nhớ ngôi sao điện ảnh Trung Quốc Lư Bảo Điền từng nổi danh trong vai Tể tướng Lưu Gù, người đă tặng cho đại nịnh thần Hoà Thân nhiều bài học nhớ đời. Ông ta về sau đă đóng một phim liên quan tới ngành thuốc có tên là Thần Y. Trong phim này, Lư Bảo Điền sắm vai một lang trung cực kỳ tài giỏi nhưng sợ vợ vô cùng. Viên thầy lang này thầm mê một cô chủ quán xinh đẹp trẻ trung trước nhà và cả món thịt viên chiên lừng danh Bắc Kinh của cô ta. Cái quán này có tên Thực vi thiên (Xem cái ăn bằng trời). Tôi không tin rằng cả mấy ông đạo diễn và biên kịch Tàu mà dùng thành ngữ Tàu lại có thể nhầm lẫn được. Người Việt ta cũng có câu nói tương tự: Miếng ăn là miếng tồi tàn/ Mất đi một miếng lộn gan lên đầu.
Làm liều, hết tin tưởng ǵ hắn cả, tôi quyết tâm phỏng vấn bạn hiền tới nơi tới chốn luôn:
- C̣n nữa. Cậu giúp ḿnh luôn. Cái chỗ vua ở ngày xưa gọi là Tử Cấm Thành, hẳn là vô đấy ắt chết ngay chứ ǵ. Tử là chết mà.
- Lần này th́ cậu đúng hoàn toàn. Ai lớ xớ vô đó là chết ngắt. Thế mà có nhà làm tự điển và nghiên cứu lại bảo tử là màu tím mới buồn cười chứ. Làm ǵ có gạch tím mà xây thành.
Tôi bấm bụng để khỏi cười bật ra. Khối người như hoạn quan, ngự y, cung nữ... vào ra mỗi ngày có ai chết đâu. Tử địa th́ mới hoạ là như thế. C̣n cấm thành th́ chỉ cấm những người vô phận sự thôi. Vô lẽ mấy ông đại học sĩ soạn được cả Tứ Khố Toàn Thư lại dùng từ ngữ một cách vớ va vớ vẩn sao? Tử (màu tím) ở đây chỉ có ư nghĩa biểu tượng thôi, y như trong các cụm từ ‘tay trắng, dân đen, lầu xanh...’ Nói như hắn th́ mấy cuốn sách đỏ về động vật quí hiếm phải đỏ ḷm ḷm tự trước đến sau, c̣n mấy anh da đen sạt nghiệp trắng tay th́ màu da tay cũng trắng bệt sao? Tay này mắc bệnh mù màu rồi, xem phim Trung Quốc không thấy các bức tường được sơn màu đỏ sậm sao? Ra sức mà căi lại với sư phụ 5 năm tiếng Hán e mệt dài dài đây.
Tôi chưa kịp t́m cách để tháo chạy th́ bạn tôi đă nói tiếp:
- Mà này cậu cần nhớ là chữ tử trong xem Tử vi đẩu số2 th́ lại có nghĩa khác. Tử ở đây là con cái như hiếu tử, tử tôn... Xem tử vi để biết đường con cái, gia đ́nh nó ra sao, phải không? Chữ Hán thâm trầm lắm, đa nghĩa lắm, viết cũng nhiều cách lắm.
Đang bàng hoàng càng lúc càng nhiều với ‘sư phụ’ chữ Hán này, tôi sực nhớ vụ tranh căi vào tháng trước khi đi điếu bà mẹ của ông hàng xóm. Thấy trên tờ lịch tang lễ có hàng chữ ‘cáo triều tổ’ lúc 15 giờ ngày..., tôi vui chuyện hỏi một người trong tang quyến th́ ông này bảo, trong nhà viết là ‘cáo triệu tổ’ nhưng thầy chủ lễ đề nghị sửa lại là ‘cáo triều tổ’. Thầy chủ lễ, một ông thầy làng nhưng cực kỳ tinh thông chữ Hán, giải thích rằng triều có nghĩa là chầu, cáo triều tổ có nghĩa là báo cho biết có con cháu sắp về chầu ông tổ. Một bô lăo khác ngồi trong bàn th́ quả quyết rằng triệu là kêu về như trong từ triệu tập, triệu kiến...
Quả tôi mới nghe qua th́ thấy là ai cũng nói có lí. Thế sao lâu ni mỗi người cứ viết và nói không như nhau hè? Cả cái thành phố này ‘bờ lơn’ hè? Trong Đại Nội Huế có Triệu Miếu3 để thờ Ngài Nguyễn Kim th́ sao? Năm tôi học chữ Hán với thầy Lưu Khôn, thầy giảng rằng triệu có nghĩa là khai sáng, sáng lập, triệu tổ là ông tổ đầu tiên của một ḍng họ. Người ta về nhà thờ để báo cáo với triệu tổ (ông tổ đầu) của ḍng họ ḿnh rằng có một người trong họ qua đời chứ.
E hỏi điều này với ông thầy Địa lư này là hỏng việc mất. Có ông thầy Việt văn nào hiểu giải thích dùm tôi, cho các cháu học sinh với. Nói tiếng Việt mà không hiểu nghĩa nó ra sao th́ không xong rồi. Ta cần quan tâm hơn với tiếng ta hơn kẻo phụ ḷng Nam Phong chủ bút Phạm tiên sinh.
Chú thích: 1. “Vương giả dĩ dân vi thiên, dân dĩ thực vi thiên” có nghĩa “Vua lấy dân làm trời, dân lấy miếng ăn làm trời”. Học giả Lê Ngọc Trụ đă giảng giải như sau: “(Nhà vua lấy dân làm trời mà) Dân lấy miếng ăn làm trọng, nên nhà vua muốn trị dân, trước hết phải làm cho dân no ấm, v́ dân đói th́ nước loạn”. Đây là một triết lí rất sâu xa. (Theo An Chi, Chuyện Đông chuyện Tây, tập I, trang 191,192) 2. Tử vi: (紫 微)Một thuật coi số mệnh con người theo ngày sinh. Tử không có nghĩa là con cái như trong truyện. (Hán Việt Tự điển của Đào Duy Anh, tr.751) 3. Triệu: (肇) Khai sáng. Triệu tổ: Ông tổ đầu tiên.
Nguyễn Phúc Vĩnh Ba, Tháng 11.2008
|