Vơ Kỳ Điền
BUỔI ĐẦU
GẶP NGƯỜI THƠ
Thi sĩ Luân Hoán qua nét vẽ họa
sĩ Đinh Cường
Một
buổi tối năm 1986, thi sĩ Đỗ Quí Toàn có nhă ư tổ chức một buổi hợp mặt trong
ṿng thân hữu, các văn nghệ sĩ Montréal tại nhà. Thuở đó tôi mới làm quen với
văn giới, thường chỉ liên lạc với anh em báo Dân Quyền. Tôi quen biết vài bạn
văn gần gũi và hầu như c̣n xa lạ các bạn phương xa. Nhà anh Đỗ Quí Toàn trong
khu Mont -Royal sang trọng nên dễ kiếm. Căn pḥng dưới nhà tuy hơi nhỏ nhưng
trang hoàng đẹp đẽ, trang nhă, ánh đèn vàng cam d́u dịu ấm cúng, tôi chú ư ngay
đến pho tượng đồng đen huyền, đặt trên chiếc bệ nhỏ sát tường, tượng đức Phật
ngồi trong tư thế kiết già, tay bắt ấn, nét mặt dịu dàng, ngực nở rộng bụng thon
nhỏ. Đó là phó bản một tượng Phật cổ Trung Á nổi tiếng thời Con Đường Tơ Lụa,
đường nét thẩm mỹ đạt mức tuyệt hảo, tôi đă xuưt xoa trầm trồ chiêm ngắm ở Bảo
Tàng Viện bên Luân Đôn (British Museum) năm ngoái, cứ măi hối tiếc đă bỏ lỡ cơ
hội không mua. Thi sĩ chủ nhân họ Đỗ đă mua được từ hồi nào không biết và chưng
bày trang trọng nơi đây.
Bắt đầu buổi mạn đàm thơ văn, chúng tôi được mời ngồi trên những tọa cụ. Lần đầu
tôi được nghe và biết một vật dụng thiền pḥng. Đó là những chiếc gối vải tṛn
nhỏ dùng để ngồi, đặt trên sàn gỗ bóng, đây đó những bức tranh thủy mặc Trung
Hoa, những chậu trúc xanh cao, gian pḥng phảng phất phong thái thiền vị lẫn thi
vị. Chủ nhân có nhă ư giới thiệu từng khách tham dự, để mọi người quen biết nhau,
đối đăi nhau trong t́nh anh em văn hữu, không phân biệt tuổi tác, địa vị. Nhân
đó tôi được biết những vị ḿnh hằng nghe qua tên tuổi, hâm mộ mà chưa từng hân
hạnh làm quen..
Trước hết là vị lớn tuổi ngồi hàng đối diện, xéo bên phải, vóc người gầy cao và
ốm, mặc áo lục b́nh xám như cư sĩ tại gia, điềm đạm trầm mặc, im lặng như một
thiền sư, đó là bác sĩ Nguyễn Tấn Hồng, (cựu Tổng Trưởng Bộ Thanh Niên của Việt
Nam Cộng Ḥa), người cùng Đỗ chủ nhân đă bỏ nhiều công sức, tiền của sáng lập
Làng Cây Phong ở Montréal. Cạnh bên, người cao lớn gân guốc, giọng nói to và mắt
sáng mạnh, là ông Tôn Thất Thiện, (giáo sư đại học), người trẻ tuổi hơn, mặt mũi
phương phi, chững chạc, đẹp trai là dân biểu VNCH Nguyễn Hữu Chung, anh bạn đồng
song Hoàng Chiều Nhân đạo mạo, nhà văn Hồ Đ́nh Nghiêm trẻ trung, rồi thi sĩ Lưu
Nguyễn, thi sĩ Hoàng Xuân Sơn, thi sĩ Bắc Phong, mỗi người một sắc thái.
Tôi lần đầu tập ngồi xếp bằng trên tọa cụ, tuy có êm nhưng thiệt t́nh không
thoải mái chút nào, tôi làm sao có thói quen tốt ngồi thiền khó khăn như vậy.
Cái quần vải tây thô cứng, chật chội thật khó xoay trở, cứ chút chút phải tḥ
chưn ra cho đỡ mỏi. Rồi tôi nghe giới thiệu tới vị ngồi đối diện, trạc tuổi tôi,
người ốm ốm đen đen, dáng rắn rỏi nhưng thoạt trông da dẻ như cây khô nhăn nheo
thiếu nước, đoán rằng gốc người miền Trung, tên tuổi quen thuộc nầy tôi đă từng
biết nhiều qua các báo Bách Khoa, Văn, Văn Học, Khởi Hành... trên 20 năm về
trước. Đó là thi sĩ Luân Hoán.
Tôi nh́n kỹ hơn nhà thơ ḿnh hằng ái mộ, à té ra anh chàng nầy ngoại h́nh cũng
giống ḿnh (hay ḿnh cũng giống anh ta!) cũng ốm ốm đen đen, cũng ngồi đưa hai
chưn thẳng đơ ra trước, không xếp bằng đúng cách ǵ ráo trọi, giữa những vị
thiền sư hoặc cố gắng tập làm thiền sư, gần bên. Tôi có đồng minh rồi và chịu
anh chàng nầy quá. V́ ngồi đối diện nhau, nên khi vừa nghe chủ nhân giới thiệu
xong, tôi gật đầu chào và anh bạn mĩm cười chào đáp lễ. Tôi thiệt t́nh vui mừng.
Không ngờ đời ḿnh lại có ngày quen đuợc những người danh tiếng, trong đó có thi
sĩ nổi danh Luân Hoán. Vừa vui mừng xong tôi lại giựt ḿnh. Anh bạn người Trung
đen đen ít nói nầy là thi sĩ nổi tiếng Luân Hoán đó sao, có thiệt vậy không. Tôi
phân vân mà tự hỏi?
Ngày xưa tôi có học với thi sĩ Nguyên Sa, người mập mập, bụng phệ, cái môi trề
trề, miệng luôn cười nói tươi vui. Thi sĩ Thanh Tâm Tuyền th́ mặt nhiều mụn, bàn
tay thon đẹp và nói năng hùng biện lưu loát, tuy không đẹp trai nhưng cử chỉ
thái độ rất hấp dẫn, quyến rủ. Thầy Vũ Hoàng Chương th́ ốm nhom, ăn mặc chải
chuốt, thái độ hào hoa phong nhă... và h́nh như các người có vóc dáng cử chỉ,
h́nh tướng đặc biệt như vậy mới làm thơ hay được. Thi sĩ Luân Hoán ngồi trước
mặt tôi đây, sao thấy là lạ, không giống mấy thầy thi sĩ của ḿnh.
Hồi mới vô làm hăng điện tử Philips ở Saint-Laurent (Québec) có anh bạn đồng
nghiệp được hăng nhận vào tập sự, tự xưng là thi sĩ Cung Trầm Tưởng. Tin hấp dẫn
lan nhanh như ḍng điện xẹt trong đám gốc Việt da vàng. Thi sĩ Cung Trầm Tưởng
mà cũng xin vô Philips tụi ḿnh! Các cô bu quanh thi sĩ và sung sướng hănh diện.
Cô bạn ngồi bên cạnh đến giờ nghỉ, đến làm quen và xin chữ kư. Tôi cũng ṭ ṃ
hỏi thăm vài chi tiết, được biết anh bạn thi sĩ Cung Trầm Tưởng đó nói giọng Hà
Nội trau chuốt nhưng nhỏ hơn tôi gần 20 tuổi...
Vậy th́ trường hợp thi sĩ Luân Hoán trước mặt tôi đây, có phải như Cung Trầm
Tưởng ở Philips hồi trước không? Tôi thầm xin lỗi anh bạn mới gặp, mà phân vân
tự hỏi ? Nh́n h́nh dáng anh bên ngoài có thể là kỹ sư (mấy ông kỹ sư thường vóc
dáng khô khan, tay chưn thô cứng..) cũng có thể gốc nhà binh (mấy ông quân đội
cũng giống như kỹ sư vậy, đàn ông mạnh bạo mà, c̣n bộ đội th́ xấu hơn nữa. Do
đọc nhiều sách báo, tôi cứ tưởng là giới văn nghệ sĩ thường có vóc dáng mảnh mai,
dịu dàng, đeo kiếng cận thị nặng, khá đẹp trai, càng trắng trẻo, càng xanh xao
như Kim Trọng hay Lục Vân Tiên ngày xưa, như Mai Thảo, Vũ Hoàng Chương... bây
giờ th́ mới đúng).
V́ là khách mới tham dự lần đầu nên tôi rụt rè, ít nói. Thi sĩ Luân Hoán cũng
không nói, thỉnh thoảng chúng tôi nh́n nhau, măi cho đến khi anh Đỗ Quí Toàn
giới thiệu tập thơ mới ra ḷ c̣n thơm mùi giấy mực mới, có h́nh của thi sĩ ở
lưng b́a sau, tôi mới yên ḷng, tin cái ông đen đen rắn rỏi nhưng khô khan đang
ngồi trước mặt ḿnh là thi sĩ Luân Hoán thứ thiệt. H́nh như lúc đó anh mới từ
Việt Nam qua nên trên làn da c̣n dính nhiều nắng mưa, gió bụi. Buổi mạn đàm diễn
ra trong bầu không khí thật ấm cúng và thân t́nh. Có lúc chủ nhân mời thi sĩ
Luân Hoán nói vài lời về tập thơ mới xuất bản và ngâm một hai bài trong đó.
Nhưng Luân Hoán đă từ chối - anh không có thói quen nói trước đám đông, đồng
thời không bao giờ nói về thơ ḿnh.
Anh tặng chúng tôi mỗi người một quyển thơ và góp mặt với nụ cười lặng lẽ trong
suốt buổi họp, cho tới khi chia tay. Phải thiệt lâu, nhiều năm sau đó tôi mới
được biết anh Luân Hoán bị thương mất bàn chưn trái trong cuộc chiến, tôi mới
hiểu tại sao anh ngồi trên tọa cụ không bao giờ xếp bằng mà chưn lại đưa thẳng
ra (tôi chưn cẳng lành lặn mà cũng duỗi thẳng ra như anh, thiệt là tệ.!.).
Cho tới bây giờ sau gần 20 năm, tôi có dịp gặp gỡ thêm nhiều văn hữu, tham dự
nhiều buổi mạn đàm văn thơ, nhưng buổi gặp gỡ anh Luân Hoán ở nhà thi sĩ Đỗ Quí
Toàn gây cho tôi nhiều ấn tượng vừa êm đềm vừa sâu sắc. Tượng Đức Phật mĩm cười,
trầm mặc, bác sĩ Nguyễn Tấn Hồng tiên phong đạo cốt, điềm nhiên tự tại, thi sĩ
Luân Hoán đơn sơ đen đúa, cười nói nhỏ nhẹ, căn pḥng giống thiền pḥng của Đỗ
chủ nhân, giọng b́nh văn của giáo sư Hoàng Chiều Nhân, giọng ngâm thơ hào sảng
của thi sĩ Bắc Phong... các câu chuyện văn chương, cuộc đối thoại mạn đàm vừa
phải tế nhị, tương kính, phong nhă, căn pḥng như ấm hẳn lên đầy không khí thi
vị, dù ngoài trời Montréal đang cơn giá buốt...
+++
Tôi vốn học
về thơ, thích thơ, mê thơ tha thiết nhưng không biết làm thơ. Nhờ tham dự buổi
họp mặt thân hữu tối hôm đó, tôi mới cảm nhận được cái dây liên hệ mật thiết
giữa thơ và thiền. Thơ là ǵ và thiền là ǵ. H́nh như cả hai giống nhau, giống
nhau ở chỗ không giải nghĩa được.
Thi sĩ Bùi Giáng đă có lần nói: 'con chim th́ ta biết nó bay, con cá th́ ta biết
nó lội, c̣n thơ là ǵ th́ ta không biết’. Đă không biết thơ là ǵ th́ dù có nói
muôn ngàn lời cũng vô ích. Cứ im lặng và làm thơ đi. Thời gian sẽ nói dùm, có
phải những câu được viết ra đó là thơ không? Cũng như hành giả hành thiền
vậy, thiền làm ǵ có cửa mà đ̣i vô. Cho nên quyển sách dạy Thiền nổi tiếng có
nhan đề là Vô Môn Quan (cái cửa ải mà không có cửa).
Im lặng và làm thơ, Luân Hoán đă thực hiện được. Anh làm thơ lúc trẻ, thuở trung
niên cho đến tuổi xế già, đi, đứng, nằm, ngồi, cả một đời mê thơ, làm thơ, làm
thơ và làm thơ không ngừng nghỉ. Anh mải miết làm thơ và không nói, không hề nói,
đối với người thường, quả thiệt là khó khăn. Anh sống từ tốn ung dung, b́nh thản,
bên ngoài có vẻ lạnh lùng nhưng bên trong lại ấm áp, thân mật. Giao tiếp với anh
một thời gian dài, tôi chợt thấy được điều nghịch lư trong con người anh.
Ngày xưa mấy ông thiền sư đă từng nói những câu thiệt là rắc rối ‘núi xanh không
phải là núi xanh, mà là núi xanh’. H́nh ảnh Luân Hoán, buổi gặp gỡ đầu tiên ở
nhà Đỗ Quí Toàn tôi không thể nào quên được, do đó tôi bắt chước cách lư luận
theo mấy thiền sư bên Tàu, tạm nhận xét ông bạn thi sĩ dễ thương mà ít nói: “Thi sĩ Luân Hoán là người của đám đông, cũng không phải là người của đám đông nhưng
thật sự là người của đám đông.”
Vơ Kỳ Điền
viết nhân chuyến đi chơi Panama gặp
Lê Hân, em Luân Hoán, 2004 August
art2all.net
|