|
Vơ Văn Dật
Đặng Lệ Khánh Đà Nẵng, 150 năm nh́n lại
Giống như rất nhiều những người không được sinh ra và lớn lên ở Đà Nẵng, mỗi lần nghe địa danh này th́ cái đầu chứa hơi nhiều tưởng tượng pha lẫn kỷ niệm lơ mơ của tôi lại vụt chạy ra Non Nước, leo lên mấy bậc thang đá rêu phong mà chúi nh́n vào mấy cái hang động mờ mờ ảo ảo đầy nhang khói ; hoặc nó đi lang thang trên những con đường nhỏ hẹp, giữa những ngôi nhà cổ thấp tối, đằng sau những cánh cửa lá sách đen bóng gỗ lim, lung linh mấy ngọn đèn xếp lụa đong đưa theo gió ở Hội An; hoặc nó ngồi thẩn thờ trên gạch đá đổ nát, giữa một cơi hoang vu, nghe gió lùa qua những tháp Chàm tiêu điều cỏ mọc ở Mỹ Sơn mà thương cho những oan hồn không một nơi chốn để gọi quê nhà .
Trong cái đầu u tối của tôi, tôi thường gom Đà Nẵng với Quảng Nam, và tất cả những ǵ nằm loanh quanh ở đấy thường được các hăng du lịch nhắc nhở đến. Mà tôi không phải là thiểu số. Vô số người đều nghĩ như tôi, trừ người Đà Nẵng, và những người chọn Đà Nẵng làm quê hương thứ hai, thứ ba, mà tha thiết không thua ǵ quê hương thứ nhất. Một trong những người ấy là Giáo Sư Vơ Văn Dật. Không vậy mà ông đă cất công truy lục, sắp xếp, t́m ṭi, thăm viếng, gom góp, các sử liệu, di tích, h́nh ảnh để viết nên cuốn "Lịch Sử Đà Nẵng" để gián tiếp dạy tôi - và những người như tôi - về địa sử, về những kỳ tích oai hùng, những tấm gương ngời sáng, về một thời tang thương, về những con người đă anh dũng chiến đấu cho đất nước trong một hoàn cảnh và t́nh trạng tuyệt vọng đến rơi nước mắt, và để " cái ǵ của César, trả lại cho César ", đặt Đà Nẵng vào đúng vị trí của nó trong lịch sử, một vị trí hiển nhiên và xứng đáng do sự có mặt khi bi thảm, khi kiêu hùng của nó trong tiến tŕnh lịch sử dân tộc ( LSDN, tr 6) .
Quảng Nam Đà Nẵng đă hun đúc biết bao nhiêu là nhân vật tiếng tăm. Thi sĩ, văn sĩ từ miền đất ấy đă góp tiếng nói vào nền văn học nước nhà đâu phải ít, nhưng hoặc tôi h́nh như cứ lao theo những vần thơ, đoạn văn của những người thỏ thẻ giọng Huế ḿnh, hoặc chỉ chui vào những tác phẩm văn chương có hơi thơ ấm áp, ít khi chú ư đến những bài viết khô khan nằm trong phạm vi sử địa chăng mà không thấy ai viết sách về Đà Nẵng vậy ḱa. Cho đến khi tôi nhận và đọc được sách của GS Vơ Văn Dật, tôi mới chợt nhận ra trong những lần viếng thăm hiếm hoi xứ Quảng, tôi đă thiếu sót không t́m đến những địa danh đáng ra cần phải được người địa phương, chính quyền địa phương, cũng như các nhà tổ chức du lịch phổ biến rộng răi, phải kể cho mọi người nghe những chiến công, những thất bại, những hào hùng một thời của dân quân và chiến tướng Việt Nam với vũ khí thô sơ chống lại những đoàn quân của Pháp với súng đạn, và chiến thuyền hiện đại, phải cho mọi người thăm những bức tường đổ nát, những vùng đất một thời mang dấu oanh liệt, thấm máu những anh hùng vô danh, những tàng cây một thời thổn thức chứng kiến những thân người gục ngă mà ḷng c̣n đau đớn v́ không chiến đấu được đến tận cùng.
Ước chi sẽ có một ngày, du khách, như tôi, không phải thẩn thờ ngồi giữa chiều hoang, trên cột đồng c̣n in những hàng chữ ngoằn ngoèo đang làm điên đầu biết bao nhà khảo cổ, giữa những tháp Chàm hoang vu, thương vay khóc mướn cho dân Hời, mà đứng đón gió ở An Hải, Điện Hải, ngắm vùng đất đă từng chứng kiến những hành động hào hùng của tiền nhân, nghe những hướng dẫn viên thao thao kể chuyện đời xưa, không phải là huyền thoại mà như là huyền thoại.
150 năm đă trôi qua kể từ khi 2000 quân Pháp, Tây Ban Nha dưới quyền của Rigault de Genouilly, Phó Đô đốc (Vice-Admiral), với 14 chiến thuyền đă đến vịnh Đà Nẵng, mở đầu cho những trang sử đẫm máu của xứ này. Tưởng niệm người xưa, không ǵ hơn là mời quư bạn đọc vài chương trong "Lịch Sử Đà Nẵng" của GS Vơ Văn Dật, để nhớ, để thương, và cũng để hănh diện cho Đà Nẵng, dù bạn có là người Đà Nẵng hay không.
Mời các bạn đọc chương 9 của Lịch Sử Đà Nẵng, để đi vào 150 năm trước ... http://www.art2all.net/tho/tho_vha/lichsudanang/lsdn_ch9.html
Xin cám ơn GS Vơ Văn Dật với cuốn sách tuyệt vời.
Trân trọng,
Đặng Lệ Khánh Tháng 4, 2008
|
