Bước vào hai thập niên đầu
của thế kỷ 21, dường như làng văn Việt có sự hội nhập sâu rộng hơn
với thế giới so với thập niên 90 của thế kỷ 20. Nếu trước đây mới
chỉ lèo tèo vài tên tuổi nhà văn viết về chiến tranh như Lê Lựu, Bảo
Ninh… được thiên hạ bên ngoài biết đến ở mức độ vừa phải th́ nay nhờ
công nghệ thông tin, họ đă biết về văn học Việt Nam nhanh hơn, nhiều
hơn, đa dạng hơn qua các tác phẩm văn chương đích thực của Ư Nhi,
Mai Văn Phấn, Nguyễn Quang Thiều… (thơ) và Trần Thùy Mai, Lê Minh
Khuê, Nguyễn Ngọc Tư, Hoàng Minh Tường, Dương Hướng, Nguyễn Xuân
Khánh… (văn xuôi). Gần đây, các giải thưởng văn chương của Thụy
Điển, Đức, Hàn Quốc… trao cho tác giả Việt Nam thật sự vô tư, khách
quan theo nghĩa “hữu xạ tự nhiên hương” (không cần đến sự tiến cử
của Hội NVVN như giải thưởng văn học Asean) đă thêm một lần
khẳng định bề sâu của hội nhập. Ở chiều ngược lại, các tác phẩm văn
học của người Việt hải ngoại hoặc của tác giả phương Tây viết về
Việt Nam được in ấn, phát hành trong nước cũng được công chúng hào
hứng tiếp nhận. Trong bối cảnh ấy, sự xuất hiện của cây bút Elena
Pucillo Truong trong làng văn nước Việt khoảng 8 năm lại đây vừa có
những nét chung lại vừa khu biệt, cho tôi cảm hứng viết về con người
và tác phẩm văn chương của chị.
Tôi quen biết cặp vợ chồng Việt- Ư (Trương Văn Dân - Elena Pucillo)
trong buổi ra mắt tập san Quán Văn số 3 ở quán café trên đường
Nguyễn Văn Thủ, Quận 3, Tp Hồ Chí Minh vào khoảng mùa xuân năm 2012.
Đó cũng là thời điểm Elena Pucillo bắt đầu viết và công bố những
truyện ngắn, tản văn của ḿnh; c̣n chồng chị, nhà văn Trương Văn Dân
mới vừa ra mắt cuốn tiểu thuyết “Bàn tay nhỏ dưới mưa” đang
rất “hót” trên thị trường sách Sài G̣n năm ấy. Từ bữa đó, chúng tôi
thành bạn bè, đọc văn của nhau, gặp gỡ chia sẻ mọi điều cả trong đời
thường lẫn nghề văn nghiệp bút. Năm tháng qua đi, thoáng nhăng đă
gần chục năm, tôi thêm yêu mến nàng dâu Ư của làng văn Việt có giọng
văn thủ thỉ, giản dị mà sức nặng truyền cảm cứ sâu đằm trong tâm
thức, hút hồn người đọc cùng tác giả tham gia vào sự tưởng tượng của
công việc sáng tạo trong một cấu trúc ngắn gọn, mở thoáng.
Tôi đă đọc nhiều lần những truyện ngắn “Phút mặc khải”, “Trước
khi màn hạ”, “Một phút tự do”, “Mùi thơm buổi sáng”…
thảy đều gói gọn trong 2- 3 ngàn chữ. Nó giống như chiếc hộp quà
tặng nhỏ xinh gửi đến độc giả có thắt nơ hồng là sợi dây triết lư
mỏng manh, mơ hồ mà khêu gợi, ám ảnh đến kỳ lạ ngay từ cái tên
truyện. Và đặc biệt, truyện ngắn “Kho tàng của sự im lặng” cứ
làm tôi liên tưởng đến mối nhân duyên và sự giao ḥa hai nền văn hóa
Đông - Tây của quê chồng, quê vợ trong tâm hồn tác giả thành ḍng
mực chảy tràn vào những trang văn. Câu chuyện kể về lễ Vu Lan trong
giáo lư đạo Phật ở quê chồng (B́nh Định) cho tôi cảm nhận điều ấy.
Xứ sở nước Ư, quê hương của Elena Pucillo vốn là cội nguồn văn minh
Hy - La của châu Âu, nơi kết đọng tinh hoa văn hóa phương Tây trong
hội họa, kiến trúc, âm nhạc với những công tŕnh kiến trúc tôn giáo
kiểu Gothic tuyệt mỹ ở Roma, Florence hay những tên tuổi lẫy lừng
như danh họa Leonardo Da Vinci, tiểu thuyết gia Alighieri Dante và
tôi yêu nhất nhạc sĩ thiên tài Giusseppe Verdi. Nhắc đến cây đại thụ
của nhạc kịch Opera thế giới thế kỷ 19 này, đọc câu chuyện t́nh “Trước
khi màn hạ” của Elena Pucillo, tôi lại nhớ truyện ngắn “Lẵng
quả thông” của nhà văn Nga Pautovxki lấy cảm hứng từ bản nhạc
soạn cho đàn Piano “Tặng Danhia khi nàng 18 tuổi” của Verdi để viết
nên một kiệt tác văn chương đă ám ảnh tâm hồn tôi từ hồi trai trẻ
đến giờ…
Rời mảnh đất chôn nhau cắt rốn bên bờ Địa Trung Hải, Elena Pucillo
theo chồng về Việt Nam. Làm dâu xứ dừa B́nh Định, chị được tắm ḿnh
trong nắng gió miền trung, giữa thiên nhiên tươi đẹp, kỳ vĩ “sơn bao
thủy bọc”. Mang sẵn trong ḿnh những tinh hoa văn hóa châu Âu của
văn minh Hy - La phương Tây, chị an nhiên tự tại tiếp nhận nền văn
minh lúa nước Việt Nam, văn hóa châu Á mang nét đặc trưng của địa
vực văn minh Hoa- Ấn phương Đông. Mỗi lần từ Sài G̣n về thăm quê
chồng, chị được chiêm ngưỡng ṭa tháp đôi ở trung tâm thành phố Quy
Nhơn - một di sản kiến trúc Cham Pa độc đáo có từ ngàn năm trước,
được bảo tồn gần như nguyên vẹn chắc hẳn sẽ nôn nao liên tưởng đến
kiến trúc Gothic ở Roma. Chị c̣n được thưởng thức nghệ thuật tuồng,
một h́nh thức ca kịch cổ điển gắn với tên tuổi danh nhân Đào Tấn -
ông tổ của nghệ thuật này, cũng giống như châu Âu đă từng tôn vinh
nhà soạn nhạc Claudio Monteverdi nước Ư thế kỷ 18 là ông tổ của nghệ
thuật Opera thế giới hiện đại vậy. Nhiều khi tôi nghĩ, đạo Phật có
“Thập nhị nhân duyên” th́ cuộc hôn nhân đời thường giữa Elena
Pucillo với Trương Văn Dân và cả cuộc hôn nhân thanh cao giữa chị
với làng văn nước Việt cũng đă hội đủ 12 mối nhân duyên ấy. Trở lại
với truyện ngắn “Kho tàng của sự im lặng”, tác giả mở truyện
bằng câu tụng niệm: “Nam mô đại bi Quan Thế Âm bồ tát… Nam mô đại
bi…” Thế rồi trong bảng lảng khói nhang, chị dẫn dắt độc giả vào
những t́nh tiết lư thú của cốt truyện, cho tôi cảm nhận rằng ẩn sau
trang viết là tâm hồn thấm đẫm giáo lư tự giác giác tha, tự độ độ
tha và phép ứng xử “Lục ḥa” (thân ḥa, khẩu ḥa, ư ḥa, kiến ḥa,
giới ḥa, lợi ḥa) của một phụ nữ Ư đi từ ṭa thánh Vatican sang
ngôi chùa ở Tây Sơn - B́nh Định, xin phép được Phật tổ chứng giám
cho ḿnh làm dâu để thành con dân nước Việt. Có lẽ v́ thế nên bất kỳ
ở đâu, trong hoàn cảnh nào, Elena Pucillo cũng luôn thường trực bên
ḿnh nguồn năng lượng văn hóa Việt - Ư. Ở bài kư khá hay, giàu chất
thơ “Tà áo lụa và những cánh sen”, tác giả đă đem đến cho ta
cảm xúc mới lạ của người phụ nữ Ư với thời trang áo dài và ẩm thực
trà sen của người Việt, thông qua cuộc tṛ chuyện nhẹ nhàng, sâu
lắng với nhà văn Nhật Chiêu hay bà nghệ nhân Viên Trân. Có một bài
tản văn khác nữa, bài “Thư viết cho mẹ” của Elena Pucillo đă
làm tôi mỗi lần đọc lại thêm một cung bậc cảm xúc đến nao ḷng. Vào
một đêm thanh vắng giữa Sài G̣n, chị chợt nhớ quê và viết thư cho mẹ
ruột qua đời đă lâu, bày tỏ nỗi niềm nhung nhớ, nhưng cũng kể cho bà
nghe mối ân t́nh sâu nặng của mẹ chồng, với những t́nh tiết rất đắt
dành cho ḿnh và mẹ ruột của ḿnh. Giờ cả hai bà mẹ đều đă khuất
bóng, bằng sự thành kính biết ơn và niềm hoan lạc vô lượng, chị cầu
chúc cho hai bà mẹ gặp nhau ở bên kia thế giới hàn huyên nốt câu
chuyện mà ḿnh c̣n chưa kể hết với mẹ ruột. Cách đây vài năm, t́nh
cờ lên mạng FB tôi bắt gặp bài viết của người bạn khả kính, GS
Nguyễn Đăng Hưng kể rằng, trong lúc ngồi đợi chuyến bay về nước, ông
đă đọc bài tản văn này, xúc động không sao cầm được nước mắt. Đó
phải chăng là hạnh phúc của người viết khi văn ḿnh chạm đến tận
thẳm sâu trong trái tim người đọc?!...
Lâu rồi không gặp, nhớ lắm cặp đôi văn chương Việt - Ư và bạn bè
trong gia đ́nh Quán Văn ở Sài G̣n! Mừng v́ thấy Elena Pucillo vẫn
đều đặn viết, vừa cho ra mắt cuốn “Vàng trên biển đá đen” và
đức lang quân vẫn miệt mài dịch tác phẩm miễn phí cho nàng dâu Ư của
làng văn Việt. Hăy c̣n sớm để tôi viết về văn phong, bút pháp của
cặp đôi này như một khuynh hướng hay trường phái sáng tác mang dấu
hiệu khởi đầu chưa thật rơ nét của “Chủ nghĩa cổ điển mới” theo định
nghĩa của Michel Fragonardo trong cuốn “Từ điển văn hóa thế kỷ 20”
(La Culture DUXX Siecle – Dictionnaire d’histoire culturelle). Tôi
mới chỉ chợt lóe lên trong đầu ư tưởng này, c̣n phải đợi thời gian
đọc thêm nhiều tác phẩm của họ. Vả chăng như lời Hoài Thanh từng
viết: “Ở đời chữ cũng như lời, có tiết kiệm mới quư, càng tiết kiệm
càng quư.” Thôi đành dừng bút, hẹn dịp khác!...
Hà Nội 19/8/2018
VNT
Trang Trương Văn Dân
Trang Elena Pucillo Truong
art2all.net
