|
CUỘC ĐỜI VẪN ĐẸP
Nguyên tác: La vie est belle
Buổi sáng tôi thường dậy sớm để đi làm. Tôi thích nghe tiếng chim hót nên trên đường hay ngước mắt dơi theo những cánh chim dang rộng bay đi bắt côn trùng. Những chú chim sẻ ấy là các bạn đồng hành, giúp tôi thư giăn trước khi đến quảng trường nơi có thư viện mà tôi làm việc. Từ vài năm nay, tôi được chuyển công tác đến thị trấn nằm ven biển và thị trấn gần như bị chia đôi bởi đường ray xe lửa: Một bên là những ngọn đồi xanh và một bên là băi tắm nhuốm màu blu của biển. Tôi sinh ra lớn lên ở miền núi, trong một ngôi làng với những con người kiên quyết nhưng ít nói và thầm lặng, nên mỗi ngày ở đây tôi đều nhận ra là cuộc sống của ḿnh đang thay đổi, nhộn nhịp và tốt hơn như thế nào. Ở cái miền núi xa xưa của quê tôi, đường chân trời bị giới hạn bởi những ngọn núi cao c̣n nơi đây tôi đă có một tầm nh́n bao la và vô tận của biển cả, nối liền với bầu trời xanh, một vẻ đẹp tuyệt vời mà đến giờ tôi như vẫn chưa quen. Nhà tôi ở trên đồi nhưng sáng nào mở cửa ra tôi cũng đều thấy biển, mỗi ngày mỗi khác tùy theo phản chiếu của ánh mặt trời: âm u hay sâu thẳm, khi có nhiều mây đen ở trên cao th́ mặt biển gợn nhiều bọt trắng theo những đợt sóng v́ biển động. C̣n vào những ngày khác, khi bầu trời có màu xanh trong vắt th́ mặt biển phẳng lặng, lung linh đa sắc nhờ ánh nắng vuốt ve mặt nước. Ngay khi thức dậy, tôi thường bật radio và chuẩn bị pha cà phê cho bữa sáng. Sau đó tôi vội vàng đi bộ ra khỏi nhà hoặc nếu hôm đó là một ngày đẹp trời, tôi sẽ đi xe đạp. Tôi chỉ cần đi ngang qua khu vườn cạnh nhà ga, băng qua một quảng trường nhỏ có những chiếc ghế dài là đến nơi làm việc. Tôi nhớ như in là ḿnh đă ngạc nhiên như thế nào khi một ngày nh́n thấy một người đàn ông cao, gầy với mái tóc dày bạc trắng và bộ râu bù xù. Ông mặc chiếc áo khoác hơi rộng trên đôi vai xương xẩu, đang chăm chú cột những quả bong bóng màu lên một chiếc ghế dài. Đó là một chiếc băng nằm dưới bóng râm. Trên một chiếc ghế dài khác nằm gần đó, ông đặt một chiếc túi da có dây đeo vai, có nhiều chỗ đă sờn rách theo thời gian. Tôi bị cuốn hút bởi sự tập trung mà ông ấy thổi phồng những quả bóng, sau đó cẩn thận cột chúng vào băng ghế, rất quan tâm đến việc kết hợp các màu để có một hiệu ứng màu sắc hài ḥa. Một ngày sau, khi đến gần khung cửa lớn ở thư viện, liếc nh́n ra vườn và tôi đă đă xem thấy chuyện ǵ đang xảy ra. Th́ ra, người đàn ông ấy đă chọn vài mét vuông quanh đó để làm nhà, chiếc ghế dài nơi đặt chiếc túi da là chỗ để nghỉ ngơi, trên đó có một vài túi nhựa đựng một ít trái cây hay vài mẩu bánh ḿ; C̣n chiếc ghế kia là nơi để cột những quả bóng, đại diện cho tác phẩm của ông. Có lẽ danh từ “tác phẩm” là do tôi phóng đại, thực ra đó không phải là một công việc, mà đúng hơn là nơi ông thực hiện các sinh hoạt hàng ngày. Mọi người ít khi nh́n thấy ông vào buổi sáng, nhưng cứ khoảng bốn giờ chiều, khi lũ trẻ tan học, người đàn ông không tuổi thường ngồi trên chiếc ghế cột bong bóng và to giọng đọc một cuốn sách có những trang đă ố vàng. Trong những ngày đầu tiên, ông ấy đọc với giọng nhấn của một người nước ngoài nên một số khách qua đường v́ ṭ ṃ đă dừng lại lắng nghe. Rồi lũ trẻ bắt đầu xuất hiện và như bị cuốn hút bởi những quả bong bóng cùng với giọng đọc hơi là lạ của ông. Ông kể về những chuyến phiêu lưu hay về những thế giới xa xôi, nói về những chiến binh hay cướp biển, chuyện của chàng hiệp sĩ dũng cảm thách thức các cối xay gió biến thành gă khổng lồ, của những con rối bị cá voi nuốt chửng, về t́nh bạn của một hoàng tử với một con cáo. Một vài trang ông ấy c̣n thể hiện theo trí nhớ hay diễn xuất như thể ḿnh đang đứng trên sân khấu. Chiếc ghế dài bỗng biến thành boong của một con tàu hoặc cabin mở của một chiếc máy bay hai động cơ hạng nhẹ, thành dựa trở thành lưng con ngựa Rocinante của Don Quixote trước khi lao vào tấn công những chiếc cối xay gió... Nhờ những hoạt động tự phát này mà hai chiếc băng ghế ở khu vườn đă trở thành điểm tụ tập hàng ngày của trẻ em và phụ huynh sau giờ học. Đôi khi tôi cũng dừng chân lại để lắng nghe “Thuyền trưởng”, tôi đă đặt biệt danh cho ông ấy như thế sau vài lần chứng kiến. Về ngoại h́nh, ông ta giống một con sói biển, tôi thường nh́n thấy ông với làn da rám nắng phủ lên người một bộ đồng phục đẹp với những chiếc cúc áo mạ vàng sáng bóng, oai vệ ngồi trước bánh lái của một con tàu đang tiến về phía đại dương với búi tóc trắng tung bay trong gió. Nhưng trên thực tế, dưới mắt mọi người, “con sói biển” này chỉ là một kẻ vô gia cư. Ông có vẻ ngoài như một người đă từng trải qua cơn băo khủng khiếp và tự cứu được ḿnh vào giây phút cuối. Điều làm tôi ấn tượng nhất là ánh mắt vừa kiêu hănh vừa u sầu của ông ấy, c̣n giọng nói ngọt ngào của ông dường như đă cuốn hút trẻ em và người dân ở cái thị trấn nhỏ này. Sau vài bữa đầu tiên, có lẽ được cha mẹ khuyến khích nên một số trẻ em đă mang tặng ông một ít trái cây, một bữa ăn nhẹ hay một túi khoai chiên. Chúng nhẹ nhàng đặt những món quà nhỏ lên băng ghế nơi “thuyền trưởng” đang ngồi. Qua đuôi mắt, ông quan sát toàn cảnh nhưng vẫn tiếp tục diễn mà không dừng lại, và mọi người chỉ nh́n thấy ông với nụ cười nửa miệng, với hàm ư cảm ơn, làm lộ đôi môi nứt nẻ v́ nắng và gió mặn. Khi đọc xong hoặc sau khi giải thích một đoạn văn đặc biệt, thuyền trưởng đứng dậy, gấp cuốn sách có những trang đă ố vàng và có khi cao hứng ông c̣n thực hiện vài bước nhảy, xoay người hai ba ṿng trong khi hát một giai điệu bằng tiếng Pháp.
" Mes amis, la vie est belle
Gă thuyền trưởng hát rằng cuộc sống thật tươi đẹp, vượt lên trên những nỗi đau thường ngày, dù không có một xu dính túi nhưng chỉ cần một cử chỉ nhỏ cũng đủ giúp những người khốn khó. Ông c̣n cho biết, trong giờ phút định mệnh, khi đôi mắt vĩnh viễn khép lại, trái tim chúng ta vẫn sẽ nhắc rằng cuộc đời luôn đẹp. Khi kết thúc bài hát, thuyền trưởng gật đầu chào mọi người để cảm ơn, rồi cầm lấy cuốn sách bỏ vào chiếc túi da, trong khi những người đứng nghe cũng dần dần thưa thớt. Lúc đó cũng là lúc mà tôi đang về nhà sau một ngày làm việc. Đôi khi tôi cũng đi về sớm vài phút để được nghe vài câu, để chiêm ngưỡng ông trong việc biểu diễn một cảnh phiêu lưu nào đó hay để được vỗ tay khi ông kết thúc màn nhảy múa. Khi nh́n thấy tôi, ông khẽ mỉm cười và đưa tay lên đầu, giống như một kiểu chào của quân đội, một cử chỉ tôn trọng hay lịch sự rất tự nhiên. Tôi đáp lại bằng một cái vẫy tay và một nụ cười để bày tỏ sự cảm thông và t́nh thân thiện với vị thuyền trưởng trước khi tiếp tục đạp xe hoặc đi bộ trở về nhà. Sau vài tuần, người đàn ông đó đă trở thành cư dân của thị trấn, những luống hoa trong vườn với hai chiếc ghế dài là nhà của ông và qua những câu chuyện ông đă đi vào trái tim của nhiều đứa trẻ. Bây giờ ông ấy là một phần của cộng đồng và sự hiện diện của ông đă làm bừng sáng cảnh quan dù lúc trời có nhiều mây. Thực vậy, ngay khi trời có dấu hiệu sắp đổ mưa, thuyền trưởng liền dừng công việc và bắt đầu t́m kiếm thứ ǵ đó trong chiếc túi da. Sau những cuốn sách đă ố vàng, ông ấy lôi ra một chiếc ô gấp có các khung vải nhiều màu. Ông bung dù ra và tiếp tục công việc trước đó. Nếu mưa to th́ mọi người sẽ bỏ chạy tứ tán và chỉ c̣n ḿnh ông ngồi thu h́nh, gần như cuộn tṛn trên chiếc ghế dài. Khi mùa thời tiết xấu bắt đầu, có người khuyên ông đến trú ẩn ở một nơi gần đó, dù sao cũng được ngủ dưới một mái che, nhưng ông tuyệt đối không muốn. Ông nói là không thể sống giữa bốn bức tường, ông thấy thiếu không khí, ông muốn ngửi mùi của ban đêm, mùi hoa ngậm hơi ẩm của những hạt sương. Với sự giúp đỡ của một vài phụ huynh trong thị trấn, tôi đă thuyết phục được ông đến tạm trú gần lối vào thư viện của tôi, nơi có một mái ṿm rộng và ở đó ông có thể ngủ ở một nơi khô ráo và chắc chắn ấm hơn là nằm trên băng ghế. Ông đồng ư và gần như xin lỗi v́ đă làm chúng tôi phải lo lắng cho ḿnh. Sau đó, khi mùa xuân đến, vị thuyền trưởng đă xin về lại trên chiếc ghế dài thân yêu của ḿnh. Vài tháng trôi qua, vào một buổi sáng, bác bảo vệ ở thư viện gọi điện lên báo rằng người vô gia cư muốn gặp để nói chuyện với tôi. Tôi rời pḥng và đi xuống cổng vào. Nhân dịp này, ông ta đă chải lại mái tóc rối bù vẫn c̣n ẩm ướt và chỉnh lại chiếc áo khoác đă hơi sờn ở cổ tay. Tôi không biết tại sao nhưng h́nh như ông ấy có vẻ thấp bé hơn, như thể thời gian đă làm ông bị gù xuống, nhưng cũng có thể chỉ là ấn tượng của tôi. -"Xin lỗi, cô luôn tốt bụng." Ông nói với tôi bằng một giọng nhẹ nhàng, với âm X phát âm không rơ lắm. "Thế này, tôi muốn có một cuốn sách, một vài cuốn sách ... những cuốn mà tôi mang theo đă quá cũ và chữ mờ theo thời gian, bạn có thể giúp tôi được không?" Cách xưng hô chuyển từ “cô” sang "bạn" khiến tôi rất thích, nhưng trong mọi trường hợp, tôi sẽ t́m cách giúp ông. Tôi thử hỏi ông có giấy tờ tùy thân ǵ không để cho tôi xem. Ông suy nghĩ một lúc rồi rút từ trong túi áo khoác ra một thẻ chứng minh nhân dân cũ và đă hết hạn sử dụng. "Jean-Pierre Roussillon." Tôi đọc cái tên và, ở phía dưới, có ghi là ông sinh ra ở Brest, miền Bắc nước Pháp. Thế là tôi nói chuyện với ông bằng tiếng Pháp v́ trước đây tôi đă học ở trường. Và tôi thấy ông mỉm cười với đôi môi mím lại trên khuôn mặt đầy nếp nhăn và khô nứt v́ nắng gió, nhưng trong nụ cười đó tôi đọc thấy một thoáng u sầu đọng lại trong đôi mắt xanh long lanh v́ cảm xúc. Tất nhiên với vai tṛ là người điều hành thư viện đưa tặng ông một vài cuốn sách với tôi không phải là vấn đề, nhưng tôi muốn tôn trọng người đàn ông đang đứng trước mặt ḿnh. Tôi lấy một phiếu ghi danh và viết tên ông cùng một vài chi tiết rồi trả lại giấy tờ tùy thân. Tôi mời ông ngồi xuống một trong những chiếc ghế bành và bảo ông chờ một lát rồi tôi sẽ quay lại. Tôi biết phải t́m ở đâu và t́m cái ǵ: bên dưới cầu thang có một căn pḥng lớn, nơi đặt những cuốn sách do các hiệp hội hoặc cá nhân gửi tặng và nếu có nhiều bản của cùng một cuốn sách th́ một số được giữ trong kho này sau khi được phân loại theo tác giả và chủ đề. Tôi quay trở lại cổng vào thư viện nơi thuyền trưởng của tôi đang đợi. -" Đây, tôi mang đến cho ông quyển "Moby Dick" của Melville, "Hoàng tử bé" của Saint-Exupery, "Hai ngàn dặm dưới đáy biển" và "Ṿng quanh thế giới trong 80 ngày" của Verne, " Sandokan và những con hổ của Mompracem" và "Il Corsaro Nero" của Salgari. Tôi đă làm hết các thủ tục. Từ giờ trở đi, ông có thể đến đây bất cứ khi nào ông muốn, tŕnh thẻ thành viên và nhân viên của tôi sẽ lấy cho ông những sách mà ông cần." Thuyền trưởng gần như không tin ở mắt và tai ḿnh, nét vui mừng lộ rơ khi ông nh́n những cuốn sách với ánh mắt đầy thỏa măn. Ông không biết phải làm ǵ để cảm ơn tôi, ông chỉ hơi cúi đầu và sau đó mang theo kho báu khá nặng của ḿnh, miệng khẽ hát khi bước ra khỏi thư viện. Vài ngày sau, tôi c̣n mang đến cho ông cuốn "Don Quixote" của Cervantes và một cuốn "Tâm hồn cao thượng" của De Amicis. Tôi đă làm cho ông thực sự hạnh phúc và thế là chiều hôm đó ông bắt đầu buổi diễn xuất của ḿnh bằng việc đọc câu chuyện "Từ Apennines đến Andes" trích từ cuốn "Tâm hồn cao thượng". Giờ đây, thuyền trưởng đă thuộc ḷng những cuốn sách mà ông đọc và việc lựa chọn những cuốn tiểu thuyết và truyện đó chính là để thu hút những đứa bé, những đứa lớn hơn và khiến chúng mơ ước. Mỗi người ai cũng có một mục đích sống và người đàn ông vô gia cư đó, sau bao nhiêu phiêu lưu thăng trầm và thành bại cũng đă t́m ra con đường của riêng ḿnh để cải thiện thế giới, bắt đầu dạy cho trẻ em hiểu thế nào là thiện và ác, giúp trí tưởng tượng của chúng bay bổng và làm cho chúng mơ mộng. Vào cuối ngày, khi đi ngang qua khu vườn, tôi dừng lại để đưa cho ông ấy một vài quyển sách lịch sử hoặc triết học và trao đổi vài câu bằng tiếng Pháp. Đó là cơ hội để nghe ông kể cho tôi nghe đôi điều về quá khứ của ông: một cuộc hôn nhân không kéo dài, một thời kỳ trong Quân đoàn Pháp mà ông không c̣n muốn nhắc đến, và những chuyến đi biển dài ngày. Công ty vận chuyển biển mà ông làm việc bị phá sản và ông trở thành thất nghiệp, rồi vô gia cư và v́ thế ông bắt đầu đi ở nơi này nơi kia mỗi nơi một ít và dừng lại ở nơi nào ông cảm thấy thoải mái, được mọi người thấu hiểu và trợ giúp. Tôi hỏi ông v́ sao lại dừng ở thị trấn nhỏ của chúng tôi th́ ông trả lời: -"V́ nó yên tĩnh, có màu xanh của biển, mỗi sáng tôi ngửi thấy mùi của nó và biết là ngày hôm ấy sẽ như thế nào. V́ tôi thích nghe tiếng tàu chạy qua, nó như đưa tôi đi đến nơi thật xa. Nhưng trên tất cả là v́ mỗi buổi sáng tôi đều thấy cô đạp xe và mỉm cười với cuộc sống." Tôi thật sự cảm động trước những lời của người vô gia cư đó, có tuổi bằng tuổi ông nội của tôi, nhưng trên hết là sự chân thành và tế nhị mà ông đă nói. Bây giờ chúng tôi đă hiểu nhau hơn và tôi bắt đầu chào ông bằng một câu vui vẻ "Bonjour Monsieur Roussillon!" và ông cũng trả lời tôi bằng tiếng Pháp: "Bonjour Madame la Directrice". Bỗng dưng tôi thấy ḿnh là một người quan trọng chứ không chỉ là cô giám đốc thư viện ở một thị trấn nhỏ. Ngay từ giây phút đầu tiên tôi đă hiểu rằng tôi sẽ bảo vệ ông và tôi nhớ là khi có một số cảnh sát hỏi thông tin về ông, tôi đă trả lời rằng sự hiện diện của ông và những ǵ ông làm là tốt cho bọn trẻ và cho mọi người. Những khu vườn gần nhà ga là nơi gặp gỡ của các gia đ́nh, để có được những khoảnh khắc vui vẻ. Chúng ta may mắn hơn các người ở gần các nhà ga trong các thành phố lớn, họ sống trong nỗi sợ hăi về nạn giật đồ, bạo lực hay buôn ma túy. Với sự xuất hiện của người vô gia cư này, một vài thanh niên côn đồ lang thang đă đi nơi khác. Có thể là nhờ cái uy của ông hoặc do những ǵ mà ông đă từng trải, nên không ai có thể hù dọa được, vài tên lưu manh chắc cũng hiểu là ḿnh đang đối diện với ai nên không dám thách thức. & Rồi có ǵ đó thay đổi, có thể là giọng nói không c̣n vang và có thể là những cử động của ông đă chậm hơn. Đôi khi vào buổi chiều, ông nằm cuộn tṛn trên chiếc ghế cột những chiếc bong bóng như thể ông bị lạnh trong khi không khí đang được sưởi ấm bởi nắng chiều. Bọn trẻ cố nài nỉ, chúng muốn nghe ông kể chuyện, nhưng mọi yêu cầu đều vô ích. Tôi hỏi ông có cần ǵ không, tôi mang cho ông ấy một ít thuốc và chăn mền nhưng ông không muốn ǵ cả. Rồi ông bảo tôi ở lại với ông vài phút chỉ để mỉm cười với ông thôi. Rồi h́nh như có một tia sáng, một tia sáng chiếu rọi vào đôi mắt ngày càng thâm quầng và trũng sâu trên khuôn mặt hốc hác của ông. Ông giục tôi phải mỉm cười v́ như ông đă nói khi ông hát, là cuộc đời vẫn đẹp, luôn đẹp, ngoài những ưu tư, lo lắng có thể làm lay động hay thít chặt trái tim chúng ta. Ông nói với tôi là nhà triết học vĩ đại Friedrich Hegel đă từng viết: "Đừng lo lắng về tương lai mà hăy cố gắng vững vàng và trong sáng về tinh thần, v́ hạnh phúc không phụ thuộc vào số phận mà là cách bạn đối phó với nó". Bây giờ th́ tôi luôn nghĩ về những lời nói đó và nét u sầu mà tôi đă đọc được trong đáy mắt của ông. Sáng hôm sau, mở cửa sổ tôi nh́n bầu trời quang đăng có vài đám mây trắng như báo trước là một ngày đẹp trời và v́ thế, sau khi uống cà phê như thường lệ tôi thả bộ về phía khu vườn cạnh nhà ga để đi làm. Vừa đặt chân đến khu vườn, tôi nhận ra ngay là có điều ǵ đó bất thường: một chiếc ghế dài trống không c̣n chiếc kia chỉ thấy những quả bóng đủ màu. Không có ǵ c̣n lại về sự hiện diện của thuyền trưởng. Không thể được, đây là điều dường như không thể đối với tôi, tôi thường nghĩ ông ấy vui và b́nh an ở cái thị trấn nhỏ này. Tôi gọi ông, chạy đi t́m ông dưới mái ṿm của thư viện và sau đó đi hỏi những người bạn cảnh sát của tôi về ông. Mọi người đều lo lắng v́ dường như không ai có thể chấp nhận việc ông bỏ đi quá đột ngột. Ngày tháng cứ thế trôi đi, cũng như nỗi buồn và sự lo lắng về vị thuyền trưởng của tôi. Nếu không có những quả bóng lúc này đă x́ hơi c̣n cột vào băng ghế trống th́ mọi người sẽ nghĩ rằng người vô gia cư đó chưa bao giờ tồn tại. C̣n bọn trẻ th́ rất nhớ giọng đọc ấm áp của ông nhất là khi ông diễn vai cướp biển, phóng ḿnh tấn công vào chiếc thuyền buồm hoặc ra lệnh cho cận vệ Sancho Panza tấn công những tên khổng lồ, cối xay gió. Nước mắt tôi trào ra khi nghe ai đó hát đoạn điệp khúc bài hát mà ông thường hát. Thời gian làm nguôi ngoai nỗi nhớ và tôi cũng bắt đầu cam chịu. Có lẽ thuyền trưởng của tôi đă chọn cách ra đi để được chết một ḿnh, xa cách mọi người, để không gây đau đớn cho những người thân yêu, như một con voi già bỏ đàn, t́m nơi chờ chết. Một ngày nọ, một đứa trẻ t́m thấy trên băi biển của một thành phố gần đó một cuốn sách bị thủy triều cuốn đi, ướt đẫm nước muối và đầy cát. Một người bạn cảnh sát bỏ trong một chiếc túi nhựa rồi mang nó đến cho tôi. -"Con dấu của thư viện hơi mờ nhưng vẫn c̣n đọc được và tôi nghĩ đó là một thông điệp dành cho cô".
Tôi chỉ đọc được cái tựa đề và vài ḍng ghi chú bên trong. Đó là
cuốn “Tâm hồn cao thượng” rồi đọc được một câu bằng nét chữ run run:
“Gửi cô gái có nụ cười ngọt ngào. La vie est belle... belle
toujours. Jean-Pierre Roussillon". Sài G̣n, 6/2023 Elena Pucillo Truong
|
