Thời c̣n là sinh viên tôi
rất mê guitar classic nhưng bận học nên ít có thời gian tập luyện.
Rồi một hôm, khoảng năm 1976, bạn Giuseppe rủ đến thư viện Sormani-
Milano để tra cứu vài tài liệu. Sau khi photo các trang sách bạn dẫn
tôi đi qua một khu khác để nghe nhạc. Anh chọn cho tôi nghe một đĩa
nhạc mà sau khi nghe tôi như kẻ thất thần. Vừa bàng hoàng, kinh ngạc
vừa như không tin là ḿnh vừa được trải nghiệm một cảm xúc lạ lùng
đến vậy!
Giuseppe nói đó là Concierto de Aranjuez.
https://www.youtube.com/watch?v=sZyZBS4INuc
PEPE ROMERO, Guitar
RODRIGO -- CONCIERTO DE ARANJUEZ -- II Adagio
Sofia, ngày 5 tháng 12 năm 2007 NDK Sofia, Bulgaria
Dàn nhạc giao hưởng FM-Classic Radio
PEPE ROMERO, Guitar - Nhạc trưởng: Luciano Di Martino
Về sau… thỉnh thoảng tôi cũng c̣n được nghe và quái lạ, mỗi lần nghe
người tôi cứ lâng lâng, tâm trạng vừa vui vừa buồn c̣n giai điệu của
phần adagio trong bản ḥa tấu như đă ám ảnh và mê hoặc tôi gần như
suốt cả cuộc đời. Măi đến hôm nay, 50 năm sau, cảm xúc ấy như vẫn
không hề thay đổi.
Tôi không hiểu sao mỗi khi nghe là nước mắt tôi cứ chực rơi xuống.
Giai điệu của nó như làm tan chảy trái tim tôi! Lúc đó tôi chỉ cảm
nhận qua âm thanh, v́ bận học, tôi không có thời gian t́m hiểu về
bản ḥa tấu đặc biệt này mà nếu muốn chắc cũng chưa biết t́m ở đâu.
Măi sau này, nhờ các phương tiện t́m kiếm hiện đại, tôi mới biết
Concerto d'Aranjuez được sáng tác bởi nhà soạn nhạc Joaquín Rodrigo
người Tây Ban Nha. Lạ một điều là do mắc bệnh bạch hầu nên ông bị mù
từ năm 3 tuổi. C̣n Concerto d'Aranjuez có lẽ là tác phẩm được biết
đến nhiều nhất của ông.
Tác phẩm này được sáng tác trong thời kỳ mà ông và vợ, Victoria
Kamhi - một nghệ sĩ piano trẻ người Thổ Nhĩ Kỳ - đang trải qua những
thời khắc tồi tệ nhất. Joaquín Rodrigo sắp hoàn thành tác phẩm th́
vợ ông, lúc đó đang mang thai đứa con đầu ḷng, bị bệnh nặng và được
đưa đến bệnh viện Madrid. Các bác sĩ cho hay là vợ con ông có thể bị
nguy đến tính mạng. Bàng hoàng, Rodrigo trở về nhà, ngồi xuống trước
cây đàn piano và sáng tác phần adagio của nhạc phẩm.
Phần này giống như một cuộc đối thoại âm nhạc giữa Rodrigo và Chúa.
Nó bắt đầu bằng một giai điệu tuyệt đẹp: sau một cuộc đi bộ thất
thần trở về nhà ông ngồi than thở với Chúa, cầu xin Ngài đừng lấy đi
linh hồn của vợ và con. Những nốt nhạc mở đầu réo rắt và có thể chạm
tới trái tim của bất cứ ai, v́ sự ngọt ngào của âm thanh và giai
điệu: những nốt nhạc rót xuống như lời cầu khẩn thiết tha cùng đôi
mắt đẫm lệ của ông, đang ngước lên Chúa, van xin ḷng thương xót của
Ngài... Nhưng khi dàn nhạc “nói câu trả lời của Chúa” là “vợ
ông có thể được cứu sống c̣n đứa con trai th́ không”… th́ cảm
xúc của ông được thể hiện bằng một bản độc tấu guitar, nửa như xót
xa cam chịu, chấp nhận điều kiện tàn nhẫn mà Chúa đă ban, nửa như
đưa tiễn linh hồn của đứa trẻ chưa chào đời lên thiên đàng, và cùng
lúc đó Rodrigo cũng xin tiếp nhận linh hồn của vợ.
Đoạn nhạc này tượng trưng cho niềm vui về sự đoàn tụ vợ chồng nhưng
tiềm ẩn nỗi buồn mất con...
Khi biết câu chuyện, được nghe lại khúc Adagio tôi càng xúc động hơn
và thấy sự tuyệt vời của nhạc cổ điển, thứ có thể đánh thức tâm hồn
và truyền cảm xúc qua vẻ đẹp của âm thanh.
Có thể nói Concerto d'Aranjuez là tác phẩm âm nhạc Tây Ban Nha được
biểu diễn nhiều nhất trên thế giới. Nó được lấy cảm hứng từ những
khu vườn của Cung điện Hoàng gia Aranjuez (cách Madrid 50 km), dinh
thự mùa xuân của Vua Philip II vào nửa sau thế kỷ 16, sau đó được
xây dựng lại vào giữa thế kỷ 18 cho vua Fernando VI, bản ḥa nhạc
muốn đưa người nghe đến với những âm thanh của thiên nhiên, mặc dù
những âm thanh này cách xa nhau về không gian và thời gian.
Điều kỳ lạ là Joaquín Rodrigo là một nghệ sĩ dương cầm và không biết
chơi guitar. Tuy nhiên, ông đă nắm bắt được tinh thần, sự đa dạng và
độc đáo của guitar Tây Ban Nha.
Mỗi đoạn nhạc kể một t́nh tiết và liên quan đến một cái ǵ đó trong
câu chuyện và hoàn cảnh của ông, nhưng không biết v́ sao nó như cũng
liên quan đến cuộc sống của tôi, cảm xúc của tôi! Mỗi khi nghe nó
đều khuấy động đến phần sâu thẳm trong hồn tôi, gợi cho tôi nhiều kỷ
niệm, tuy mỗi lần mỗi khác… nhưng lần nào cũng chạm đến chiều sâu
của nỗi đau (mà thực ra nỗi đau sau 1975 là thường trực, bao
nhiêu buồn lo về gia đ́nh, thời cuộc, và tương lai mờ mịt của chính
ḿnh, đơn độc một thân nơi xứ lạ…) làm tôi cảm giác như nhạc sĩ
Rodrigo đă viết nên tác kiệt tác này chỉ để tặng cho tôi.
Nó không chỉ là âm thanh của nhạc… mà là tiếng nức nở trước những
buồn lo chưa t́m ra lối thoát.
Tôi là người nhạy cảm nên lắng nghe và ḷng như khóc thầm cùng những
chuỗi âm thanh. Nước mắt có khi thoát ra như để giải tỏa những nỗi
niềm. Hay nhưng… đau!
Tuyệt vời! Tuyệt vời! Tôi chỉ có thể nói được thế, không biết diễn
tả ǵ thêm nữa. Nhưng mời bạn nghe đi, đó không phải là thứ âm nhạc
vĩ đại nhất mà con người từng viết đó sao?
Không phải ngẫu nhiên mà chị bạn Adriana của tôi nói rằng chị cứ
muốn nghe nó mọi lúc mọi nơi. Trong một căn pḥng nhỏ, một mái nhà
tranh hay trong căn biệt thự cổ nằm trên đồi hay trên bờ biển xanh
mênh mông, qua khung cửa sổ nh́n thấy những bông hồng ngoài vườn
đung đưa trong gió... chị nói dù ở nơi đâu cũng luôn cảm nhận được,
rằng âm nhạc này là siêu phàm, những nốt nhạc đan kết nhau chặt chẽ
để tạo nên một vẻ đẹp thuần khiết, làm ta cảm được một nỗi đau sâu
sắc mà nhà soạn nhạc Joaquín Rodrigo đă trải. Chị nói trong một
trạng thái tâm hồn đau thương cao độ ông đă để lại cho chúng ta một
giai điệu xuất thần, một sự hài ḥa từ những run rẩy của trái tim
đến những lay động cành lá của thiên nhiên với tư cách là một nghệ
sĩ, nhạc sĩ và nhà soạn nhạc tài hoa!
Chị Adriana c̣n nói là chị có thể nghe ngay cả khi vui hay đang
buồn. Chỉ có một số ít “yếu bóng vía” mới “không dám” nghe mà thôi!
C̣n Elena th́ nói khi nghe bản ḥa tấu này tự dưng em nhớ về một
cuốn sách đă đọc khi c̣n là sinh viên: Đó là cuốn tiểu thuyết “Thống
khổ và phiêu linh” của Irving Stone viết về tiểu sử của nhà điêu
khắc/ họa sĩ lỗi lạc Michelangelo Buonarroti. Tác giả Irving Stone
nhắc lại lời của Michelangelo: “Tôi yêu cẩm thạch và hội họa. Tôi
yêu kiến trúc và thơ ca. Tôi yêu gia đ́nh, bằng hữu; yêu Chúa, yêu
người, yêu khắp các h́nh thể giữa trời và đất. Tôi yêu sự sống đến
ngất ngư, yêu luôn chặng cuối cùng, tức là cái chết.”
Elena nói “Nhà điêu khắc lừng danh này có cuộc đời nhiều thăng
trầm, đă phải trải qua bao nhiêu đau khổ, dù vinh quang tột bực
nhưng cũng không ít bi thương trước khi có thể "đạt đến ngôi sao
không thể với tới của ḿnh"...”
“Riêng về bản ḥa tấu Concierto de Aranjuez th́ nó như muốn nói
với ta là vẻ đẹp vĩ đại nhất thường xuất hiện từ những đau khổ và
nghịch cảnh. Nếu đọc tiểu sử của những vĩ nhân anh sẽ luôn thấy điều
này: một cú ngă đau đớn, một khoảnh khắc tuyệt vọng, một trở ngại
khủng khiếp đến nỗi tưởng không thể vượt qua: Van Gogh bị nhốt trong
viện tâm thần, Beethoven bị điếc, Dostoevsky bị án khổ sai… “Nhưng
chính vào thời điểm đó mà họ sáng tác những tác phẩm hay nhất của
ḿnh. Đó là lư do tại sao những tuyệt tác của họ tiếp tục gợi lên
những cảm xúc mạnh. Thông qua ngôn ngữ, đá cẩm thạch hay âm thanh
siêu việt… họ kể cho chúng ta câu chuyện về một linh hồn bền bỉ và
tỏa sáng ngay trong đêm tối.” ”
Có người nói Concierto de Aranjuez là một trong những giai điệu đẹp
nhất thế giới. Tôi cũng bị nó cuốn và ám ảnh bao nhiêu năm, mỗi lần
nghe đều thấy tuyệt hay, tuy rất buồn; C̣n tâm hồn như bay bổng
trong một nỗi niềm lâng lâng, khó tả.
Rồi thời gian trôi đi! Sau nhiều năm tháng, tôi tốt nghiệp ra
trường, làm tổng hợp Hóa dược rồi phụ trách phát triển trong các
công ty Dược phẩm cho người và thú y… Bỗng một hôm, chỉ v́ (nhờ?)
đọc một truyện ngắn của nhà văn Dino Buzzati mà tôi hiểu được ư
nghĩa của thời gian nên quay về với đam mê thời thơ ấu: Khởi đầu
dịch, rồi viết và cuối cùng là toàn tâm toàn ư đi theo con đường văn
chương.
Đầu năm 2020, khi tôi mới vừa từ Ư bay về Việt Nam được hơn tuần th́
dịch Covid.19 bùng phát ở Ư mà Elena bị kẹt ở Milano(1) không về
Việt Nam được nên tôi phải bay ngược về Ư! Tưởng chỉ vài tháng là
hết ai ngờ hai chúng tôi bị giăn cách ở Ư đến hơn 2 năm.
Trong thời gian này gần như bị “cấm túc” trong nhà nên chúng tôi đọc
và viết được khá nhiều. Tôi tranh thủ hoàn thành quyển tiểu thuyết
“Ước Hẹn Cuối Cùng” (Ultima Promessa) và loáng thoáng nhớ là lịch sử
Concierto de Aranjuez của Joaquín Rodrigo có chút ǵ hao hao đến câu
chuyện mà ḿnh đang viết.
Bèn lên mạng t́m. Và như một định mệnh, bản nhạc này rất phù hợp với
t́nh yêu hạnh phúc và thương đau của hai nhân vật Đôn và Anna trong
Ước Hẹn Cuối Cùng!
Nếu trước đây tôi chỉ cảm nhận qua âm thanh th́ giờ đây, trên mạng
tôi c̣n được xem cả video tŕnh diễn các bản ḥa tấu và tiếng hát
của nhiều ca sĩ. Thật bất ngờ! Khi đi t́m các giọng hát bằng tiếng Ư
tôi c̣n được nghe hát bằng nhiều thứ tiếng khác trên thế giới: Tây
Ban Nha, Anh, Pháp, Đức…
Có hai giọng hát mà tôi rất thích. Đó là của nữ ca sĩ Paloma San
Basilio hát bằng tiếng Tây Ban Nha(2) và nam ca sĩ Pietro Galassi
hát bằng tiếng Ư(3). Nhạc đă rất hay mà c̣n được hát như nhập tâm
cùng với một niềm đam mê say đắm nên âm thanh như từng giọt nhỏ
xuống trái tim, làm cảm xúc trào dâng. Cũng như những lần trước, cứ
nghe là muốn khóc dù sau này tôi không có lư do ǵ để thảm sầu thế
nhưng ḷng tôi cứ như dâng lên một nỗi nhớ cồn cào, những đợt sóng
âm thanh như đi theo huyết quả để làm rung động tận thẳm sâu. V́
sao? Tôi cũng không biết… chỉ thấy buồn và muốn khóc. Nhưng không
phải v́ sầu thương hay đau khổ. Chỉ muốn khóc, thế thôi!
(1)
https://thanhnien.vn/chong-viet-33-tieng-nguoc-ve-tam-dich-covid-19-chau-au-de-gap-nguoi-vo-y-185936940.htm
(2)
https://www.youtube.com/watch?v=KI6XPNhJZ40 Paloma San Basilio
(3)
https://www.youtube.com/watch?v=Mq72SycF5hw Lacrime Pietro
Galassi
Trong hầu hết các video tŕnh diễn tôi đều thấy thực hiện rất tốt.
Mặc dù đây chỉ là một phần của tác phẩm nhưng tôi nghĩ bản ḥa tấu
này rất khó biểu diễn. Trước hết dàn nhạc phải sử dụng nhiều kỹ
thuật và kết hợp tất cả các nhạc cụ lại với nhau, điều này rất thú
vị khi xem video. V́ guitar là nhạc cụ chính nên phần lớn video cho
hiển thị những ngón tay mềm mại dịch chuyển thật linh động trên phím
đàn. Chắc chắn nghệ sĩ đă mất rất nhiều giờ luyện tập để màn tŕnh
diễn thành công.
Tôi đă thử viết lời việt dựa theo giai điệu của bài hát Lacrime
(Nước mắt) mà ca sĩ Pietro Galassi đă hát nhưng không t́m ra sheet
nhạc và ở Ư lúc ấy cũng không có đàn guitar nên khó thể thực hiện.
Tôi liền cầu cứu với nhạc sĩ Nguyễn Phú Yên, một người bạn hay đúng
hơn là một người anh và giữa chúng tôi có rất nhiều đồng cảm văn
chương. Anh hiền ḥa, ít nói nhưng là người sâu sắc luôn có trái tim
trăn trở và khát khao hạnh phúc cho đất nước và con người.
Sau một thời gian gọi qua gọi lại, tôi gửi hết các thông tin về bản
ḥa tấu và dịch lời các bài hát, anh Phú Yên đă viết nên ca khúc
“Khúc T́nh Buồn” với lời Việt dựa theo ḍng nhạc Concierto de
Aranjuez của Joaquín Rodrigo.
Mời các bạn lắng nghe ca khúc “Khúc T́nh Buồn” qua tiếng hát của ca
sĩ Đông Quân.
https://www.youtube.com/watch?v=0_uRfDG82jY Ca sĩ Đông Quân
PS: Cũng cần nói thêm là khi viết ca khúc này nhạc sĩ Nguyễn Phú Yên
chỉ nghe tóm tắt về tiểu thuyết Ước Hẹn Cuối Cùng chứ chưa đọc tác
phẩm. Măi hơn 2 năm sau, khi lệnh giăn cách chấm dứt tháng 3-2022
tôi được bay về Việt Nam và gửi anh bản thảo hoàn chỉnh.
V́ bối cảnh của tiểu thuyết Ước Hẹn Cuối Cùng ở thành phố Milano và
câu chuyện liên quan đến văn hóa phong tục, môi trường và luật pháp
ở Ư nên tôi muốn in tác phẩm bằng tiếng Ư trước khi in bản tiếng
Việt. C̣n có một lư do khác là sau khi viết và dịch hơn 10 tác phẩm
ở Việt Nam mà tác phẩm nào cũng đều có chút dư luận nên tôi cũng
muốn “thử sức” ở Âu Châu xem sao.
Nhờ sự hiệu đính và chỉnh sửa của Elena tôi đă dịch toàn bộ tác phẩm
sang tiếng Ư với tựa là Ultima Promessa. Cuối năm 2023 chúng tôi bay
về Ư và đưa bản thảo cho vài người quen đọc thử. Marco Adami, một
giáo sư đang giảng dạy ở viện đại học Milano cho biết anh đă đọc say
mê và nhận định: “Không chỉ là câu chuyện về t́nh yêu sâu sắc của
hai nhân vật, cuốn sách c̣n đề cập đến t́nh bạn và những chủ đề quan
trọng trong xă hội, đưa ra một bức tranh hoàn chỉnh về cái chết êm
dịu, phân tích đến các khía cạnh đạo đức, triết học và tôn giáo,
nhấn mạnh sự thiếu quy định về luật pháp ở Ư dù đă được thảo luận
trong nhiều thập kỷ. Một cuốn sách giúp chúng ta hiểu được sự khác
biệt sâu sắc giữa sống và tồn tại!”. C̣n chị bạn Franca đọc xong
rất thích nên liền chuyển cho người bạn là giáo sư Giuseppe Deiana
dạy triết học ở Milano. Ông cũng là tác giả của năm, sáu đầu sách,
mà quan trọng hơn hết là tiểu luận La Morte Buona. E’ Possibile
L’eutanasia Cristiana? (Cái chết ngọt ngào. Có thể có một sự trợ tử
trong đạo Chúa?) là một chủ đề chính trong tiểu thuyết Ước Hẹn Cuối
Cùng. Lời nhận xét của ông: “Một quyển sách hay và giá trị. Nếu
là nhà xuất bản tôi sẽ in ngay” đă làm tôi tự tin nên liền t́m
cách xuất bản ở Ư.
Không quen biết ai trong giới và hoàn toàn mù tịt về việc xuất bản ở
Ư, tôi lên mạng t́m hiểu. Quả đúng là một mê hồn trận và các thông
tin rối rắm và đôi khi trái chiều. Thế nhưng, có thể cũng nhờ một
chút may mắn, chúng tôi liên lạc với nhà xuất bản Etabeta-PS và
trong thời gian kỷ lục, chỉ trong ṿng 2 tháng quyển tiểu thuyết
Ultima Promessa đă được in. Thời gian cũng vừa kịp để chúng tôi có
thể cầm được vài bản in mang về Việt Nam vào đầu tháng 12-2023.
Một bất ngờ khác nữa là sau khi đọc trọn bản thảo Ước Hẹn Cuối Cùng
nhạc sĩ Nguyễn Phú Yên đă cảm xúc và c̣n viết nên ca khúc khác là
Mối T́nh Thiên Thu. Khác với Khúc T́nh Buồn, Mối T́nh Thiên Thu hoàn
toàn do anh sáng tác, cả nhạc và lời. Tôi thực sự cảm động và biết
ơn anh nhưng anh chỉ khiêm tốn nói: Câu chuyện trong tiểu thuyết
cũng khá giống tâm sự của tôi nên tôi đă viết bằng cảm xúc.
Đó không phải là sự đồng cảm tuyệt vời, và cũng là một sắp xếp khác
của định mệnh hay sao?
Đầu tháng 2-2024 nhạc sĩ Nguyễn Phú Yên cho công bố nhạc phẩm MỐI
T̀NH THIÊN THU này qua tiếng hát của ca sĩ Thảo Quyên và được nhiều
người nghe và chia sẻ.
https://www.youtube.com/watch?v=nMNTSr57SN8 ca sĩ Thảo Quyên
11.6.2024
TRƯƠNG VĂN DÂN
Nguồn: :
https://www.facebook.com/dan.truong.van.96/posts/pfbid02jNAMdzMa3hN3kM4AcDtXiQ4L
zoY7ZLaBp4xXPCvyzZ52Q6Tv1xeVMkyKiD8vBZLtl?__cft__[0]=AZU5xLl-B1wadUNBCZs_-BewZ16lR4ltbMb4970DQQx1kmGKoJKug-M9ZKKwdKKr8BXoDVZBT2raA7rj2y8MnGjw1e6rUgDTUf9VEDDhCkiPceXHRjIeyB_BRsR
a2a mời nghe:
Mối T́nh Thiên Thu:
http://www.art2all.net/nhac/nguyenphuyen/moitinhthienthu.html
Khúc T́nh Buồn :
http://www.art2all.net/nhac/nguyenphuyen/khuctinhbuon.html
art2all.net
