Nguyễn Phúc Vĩnh Ba

NHÀ XUẤT BẢN TINH HOA HUẾ TRONG LÒNG NGƯỜI YÊU NHẠC

1. Một hoạt động văn hoá độc đáo và có ý nghĩa sâu sắc trong Festival Huế 2010 là “Gala Tinh Hoa - Sông Hương” nhằm tôn vinh sự đóng góp của Nhà Xuất Bản Âm Nhạc Tinh Hoa đối với nền âm nhạc Việt Nam và nền văn hoá Huế. Gala này được Hội Âm Nhạc Thừa Thiên Huế, Tạp Chí Sông Hương và Nhà Văn Hoá Huế đồng tổ chức vào ngày 08.6.2010 tại một thính phòng của nhà hàng Nam Châu Hội Quán.

Đây là một việc làm đáng trân trọng của Ban Tổ chức bởi lẽ dễ hiểu là dù hầu hết các nhạc phẩm do NXB Tinh Hoa ấn hành đã được cho phép hát trở lại, việc tôn vinh hoạt động xuất bản của một nhà xuất bản tư nhân trong vùng thuộc Pháp là một hiện tượng hiếm hoi trong đời sống văn hoá xã hội Việt Nam. Hơn thế, những bản nhạc này đã một thời được gọi tên là nhạc tiền chiến, đầy uỷ mị, bi quan, có những tác động tiêu cực lên xã hội,….. Để tạo điều kiện thuận lợi cho Gala này, số đặc biệt của Tạp Chí Sông Hương tháng 5.2010 chào mừng Festival Huế 2010 đã đăng tải bài viết “Nhà xuất bản Tinh Hoa - Những điều tôi biết” của nhà báo Trần Bá Đại Dương, một bài viết rất công phu cho phép chúng ta thấy rõ được vai trò và sự đóng góp của nhà xuất bản này trong đời sống văn hoá nghệ thuật của người Việt.

Hiện diện ở Gala là khoảng 200 người yêu nhạc trong đó phải kể tới vợ của cố Giám đốc NXB Tinh Hoa, bà Tăng Duyệt (nhũ danh Huỳnh Thị Cam), nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu - người có tác phẩm là ấn phẩm đầu tiên của nhà xuất bản này, và Châu Tài, con trai của cố nhạc sĩ Châu Kỳ, người cũng từng có tác phẩm được ấn hành tại NXB Tinh Hoa.

2. Trong không khí đổi mới sau này, hầu hết chúng ta đã nghe được tất cả các nhạc phẩm tiền chiến đó qua rất nhiều dĩa nhạc trong và ngoài nước hay được ca sĩ trình bày trên các phương tiện truyền thanh truyền hình. Tuy nhiên, nhìn được mặt mũi của hơn 300  đứa con tinh thần của biết bao nhạc sĩ đàn anh tài hoa và tiên phong của nền tân nhạc Việt thì thật là một cơ hội hãn hữu. Đây chính là sự đóng góp lớn lao của Tạp Chí Sông Hương qua sự tập hợp 4 bộ sưu tập của các nhà sưu tập Danh Toại, Nguyễn Văn Thịnh, Nguyễn Đình Niêm và Hà Thị Lựu.

Theo nhà báo Trần Bá Đại Dương thì từ năm 1945 – 1956, Nhà xuất bản Tinh Hoa đã xuất bản gần 500 bản nhạc của các nhạc sĩ anh tài Việt Nam. Là người yêu nhạc, khó ai mà quên được các tác phẩm như Đoàn giải phóng quân, Tuyên truyền xung phong, Mùa đông binh sĩ (Phan Huỳnh Điểu), Buồn tàn thu, Trương Chi (Văn Cao), Hòn Vọng Phu I, II, III (Lê Thương) Tiếng Thu, Cô hái mơ, Thu chiến trường (Phạm Duy), Đêm tàn bến Ngự, Thuyền mơ (Dương Thiệu Tước), Bướm Hoa, Đêm đông (Nguyễn Văn Thương),… Hầu hết những nhạc sĩ tiên phong của nền tân nhạc Việt Nam đã có tác  phẩm xuất bản tại đây. Có thể nói không ngoa rằng một phần lớn tâm hồn của của những người khoảng từ tuổi 50 trở lên còn sống hiện nay đã mang nặng dấu ấn của những bài nhạc này. Họ tôn quý anh hùng tiền nhân, họ tự hào lịch sử nòi giống, họ yêu đất nước xóm làng, họ bỏ nhà đi vào chiến khu bưng biền, họ nhớ thương vợ con thân thích, họ hy sinh dũng cảm cho quê hương, … tất cả tình tự dân tộc, tâm tình nhân văn đáng quý đáng trọng đó đã được các nhạc sĩ tài ba trên nói hộ.

Giờ đây, nhìn những mái đầu tóc đã ngả màu hoa râm, đôi cái đã bạc trắng như bông cúi xuống xem lại các bản nhạc cũ kỹ đầy bụi thời gian, chúng ta mới thấy hết giá trị của âm nhạc chân chính trong lòng người. Những bản nhạc in ấn thô sơ, với nét vẽ bìa mộc mạc của hoạ sĩ Phi Hùng và Duy Liêm như những mảng ký ức xinh tươi đang mỉm cười với họ. Mỗi bản nhạc sẽ gợi lại cho họ một vài kỷ niệm hay có lẽ một đoạn đời mà họ đã khóc cười theo nó. Lời ca, điệu nhạc ôi, chúng đã đi theo suốt cả cuộc đời một người yêu nhạc nào đó để lỡ có buồn thì “ôi ta buồn ta đi lang thang bởi vì đâu?” như chàng Tân Lang trong bản Trầu cau hay tự hỏi “có ai nhớ ai nơi giang đầu” (Đêm tàn bến Ngự) chăng? Hoặc có chăng một chàng công tử thành phố vừa bước lên chiến khu vừa hát “người giải phóng quân một lần ra đi, nào có sá chi đâu ngày trở về”. Thật khó mà tách những lời ca điệu nhạc đó ra khỏi trái tim của những kẻ si tình âm nhạc này.

Một câu hỏi bỗng dưng xuất hiện trong tâm trí người viết bài này, “Nếu không có nhà xuất bản Tinh Hoa thì sao?”. Thật cũng khó mà tìm ra câu đáp. Biết đâu các nhà xuất bản nhạc ở Hà Nội, Sài Gòn sẽ làm hộ cái công việc này. Và cũng biết đâu lại không? Thật sự người viết cũng không rõ lắm về các nhà xuất bản âm nhạc Thế Giới (Hà Nội), Sống Chung và Á Châu (Sài Gòn) song hầu như mọi bản nhạc hay thời tiền chiến đều được Tinh Hoa xuất bản. Các nhạc sĩ Văn Cao, Phan Huỳnh Điểu, Tô Vũ, Trần Hoàn, Phạm Duy, Dương Thiệu Tước, Nguyễn Văn Thương, Phạm Đình Chương, Văn Giảng, Hùng Lân,… đều  gởi tác phẩm đến xuất bản ở Tinh Hoa. Cho nên thiết nghĩ chỉ giả sử đến cảnh cả một gia tài âm nhạc đồ sộ đó không  may không được in ấn phát hành ra thì quả là một thiệt thòi lớn lao cho nền âm nhạc nước nhà quá. Thời ấy, không có nhiều phương tiện nghe nhìn như bây giờ, thanh niên chỉ với cây đàn ghi-ta hay măng-đô-lin và tập tểnh đàn theo từng nốt nhạc. Người này truyền tập cho người kia, hoặc nghe tàm tạm qua đài phát thanh thô sơ thuở ấy, thế nên việc in ấn và phát hành những bản nhạc như thế quả đóng góp cho sự phát triển nền tân nhạc buổi sơ khai rất  lớn lao. Lòng mến mộ nền tân nhạc cứ được đà sinh sôi nảy nở đế sau này tiếp nối ta có được lớp nhạc sĩ đời sau cũng tài hoa không kém. Những bộ sưu tập còn lại hôm nay qua bao bão táp của thời gian và chiến tranh đã minh chứng cho giá trị của những bản nhạc đó và lòng yêu quý âm nhạc của thanh niên thời ấy. Điều đáng chú ý là nội dung của gần 500 bản nhạc đó đều rất lành mạnh, giáo dục lòng yêu quê hương dân tộc, lòng tự hào giống nòi giòng họ, đề cao lối sống nhân nghĩa thuỷ chung,….cỗ vũ công cuộc kháng Pháp của toàn dân tộc ta.

3.  Sau một số bản nhạc tiền chiến được trình diễn rất sâu lắng, gần cuối Gala là lời tâm tình của nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu. Với mái tóc bạc như lau trắng, với giọng nói đầy cảm xúc, nhạc sĩ đã nói rằng đây là hạnh phúc nhất đời ông khi được có mặt trong buổi buỏi tôn vinh NXB Tinh Hoa này. Ông kể lại kỷ niệm được quen biết với ông Tăng Duyệt và cơ may bản nhạc “Đoàn giải phóng quân” trở thành ấn phẩm đầu tay của nhà xuất bản này. Với 800 đồng tiền nhuận bút cho tác phẩm đó, ông đã cho biết số tiền ấy đủ để ông cơm nước trong 5 năm trường.Ông bùi ngùi kể lại một thời bản nhạc đó bị phê bình là bi quan khiến ông phải viết những bản nhạc khác mà trong đó người chiến sĩ giải phóng quân ra đi rồi vẫn có ngày trở về, trở về rồi lại ra đi vì nước…. Quả nhiên,  thật khó khăn cho người sáng tác âm nhạc lúc đó.

Nghe câu chuyện người viết bất chợt nhớ lại một thời “không vui” trong đời sống văn học nghệ thuật của nước ta. Những tác phẩm giá trị bị chối bỏ một thời đã được công nhận trở lại, những giải thưởng đã được trao cho những người đã một thời bị phê phán. Tuy vậy, ta không khỏi xót xa cho những oan trái mà những người văn nghệ sĩ thời ấy phải gánh chịu.

Đèn đã thắp sáng lấp loáng ở khu giới thiệu “Ẩm thực ba miền” trong sân Hội quán chính là lúc Gala kết thúc.  Người viết bài này ra về nhưng trong lòng vẫn nghe vang lên những giai điệu âm nhạc quen thuộc xa xưa. Có lẽ cần một công trình nghiên cứu dài hơi, công phu và thấu đáo mới đánh giá đầy đủ giá trị của nền tân nhạc thời tiên phong này và cả tác động của nó lên tâm thức thanh niên, đồng bào thời ấy. Hẳn trong đó, sự đóng góp của NXB Tinh Hoa sẽ được nhận thức toàn vẹn hơn. Xin cảm ơn ông Tăng Duyệt, giám đốc nhà xuất bản Tinh Hoa, một người gốc Quảng Đông nhưng lại yêu quý và đóng góp nhiều cho âm nhạc Việt Nam.

trang Vĩnh Ba

art2all.net