|
KIỆT TẤN, đôi khi thèm chết nhưng vẫn mê đời
( Bài đă đăng trên Tập san nghiên cứu & sáng tác vhnt Quán Văn số
29 - tháng 4 -2015. Đây là bản đầy đủ )
Một luồng gió mới đầy thơ nhạc H́nh như lúc đó, thời 1990/1995, sau nhiều năm nghỉ xả hơi ông vừa cầm bút trở lại, viết về những điều ḿnh sống và chẳng mấy chốc đă nổi đ́nh nổi đám trên văn đàn VN ở hải ngoại. Nổi đ́nh v́ những ư tưởng ngược theo chiều gió. Nổi đám v́ dám nói thẳng nói thật những trần trụi của cuộc đời mà những người cầm bút thường e dè (và bẽn lẽn dừng lại ở lằn ranh mà ḿnh tự vạch). Còn ông, chuyện riêng, chuyện tư...đều được ông tự nhiên bóc trần trên trang giấy, như những thước phim quay chậm để người đọc thỏa sức nghe, nh́n. Nói cách khác cái chất sống của KT xuất hiện ngồn ngộn trong các trang viết tham lam và cuống quít, đến nỗi hơi thở cũng phải rướn cong v́ mê đắm... Nhưng t́nh yêu của KT không dừng lại ở t́nh yêu nam nữ, ông còn tha thiết với quê hương. Với những nụ cười của các bà mẹ già, những con vịt vàng... và đứng giữa những t́nh cảm yêu già, mến (phụ nữ) trẻ, có chiếc cầu tư tưởng, những ghi chép rời rạc trong Sự Đời, những suy tưởng giữa cái ta nhỏ bé và cái chung của xă hội, những trí tuệ không giúp ích ǵ cho ai, mà chỉ làm con người hành hạ ḿnh và buộc đời ḿnh vào những hệ lụy do ḿnh tự tạo...
Nếu mỗi người cầm bút thường chỉ có một thế mạnh riêng th́ KT
xuất hiện như một ngòi bút đa dạng. Ông can đảm xông xáo vào
nhiều lănh vực, thơ, văn, tiểu luận, triết luận, tiểu thuyết,
truyện ngắn, truyện dài... mà không chút e dè. Ông viết thật,
nói thẳng, hoàn toàn không sợ tai tiếng và đạp lên thành kiến để
viết…ngay cả lột trần bằng con chữ cái vốn sống, và cách sống
hết ḿnh. Trước khi viết văn KT c̣n là một nhà thơ nên nét độc đáo
trong văn ông là có nhiều trích dẫn. Nhờ thuộc khá nhiều thơ, ḥ, vè
và vọng cổ nên khi đang viết bị khựng, hay chưa t́m ra câu bản lề để
đưa đẩy, ông trích vào một câu thơ, một lời ca và khôn khéo đặt đúng
vào mạch truyện…nên văn của ông bỗng nhiên có thêm nhạc điệu.
Đọc KT, dù viết trong những lúc “tỉnh” hay trong cơn say, người đọc
dễ dàng nhận ra ông chưa bao giờ buông ḿnh theo những trào lưu văn
chương, những kiểu cách thời thượng như hiện sinh hay phong trào văn
chương mới. Con đường ông đi là ghi nhận những h́nh ảnh đời thường,
nh́n thấu tâm lư sau khi quan sát những múa may của nhân vật. Chất
liệu văn học của ông đa dạng và bút pháp tả chân có góc nh́n thay
đổi, có khi nh́n cận cảnh, có lúc lại lùi xa để nh́n tổng thể. Những
cảnh quay đó thường gợi cho ta những hồi tưởng về một phần đời nào
đó của ḿnh. Và có lẽ v́ thế mà khi đọc những trang viết của ông, có
lúc chúng ta cười ha hả, có lúc chúng ta mím môi đau đớn khi nghĩ
đến thân phận của con người măi măi là nạn nhân của những
mưu-ma-chước-quỷ-mang-tính-khoa-học của thời đại nên vừa tinh ranh
vừa tham ác. Về cuộc gặp này tôi đă kể lại trong tạp bút “Cuộc hội ngộ của những trái tim”(1) mà sau đây tôi chỉ nhắc một đoạn ngắn : “ Khổ người to con, mặt vuông, dáng lừ đừ nhưng theo nhiều người th́ ... mặt mày sáng rỡ khi thấy đàn bà. Ông có giọng nói lè nhè, cà tửng bông lơn theo kiểu người say Nam bộ. Tuy gặp lần đầu nhưng ông rất hồn nhiên, cởi mở, xem tất cả chúng tôi như những bạn văn đă quen thân. Buổi nói chuyện hôm ấy có đề tài xoay quanh sự suy thoái văn hoá và sự tàn ác của loài người. Kiệt Tấn kể lại chi tiết trong chiến tranh, thấy nhiều người chết…Câu chuyện chưa dứt, tất cả chúng tôi đều ngỡ ngàng khi thấy ông ôm mặt rồi bật khóc.Chị Ánh, vợ ông, để yên một lát rồi vỗ về, đập nhẹ lên vai chồng: - Thôi, đủ rồi! Nín đi anh! Tiếng thút thít thưa dần. Khuôn mặt KT có dáng dấp của một đứa bé được mẹ vỗ về. Nguyên Minh chợt đưa mắt nh́n tôi như ngầm bảo: KT có lúc xúc cảm như vậy đó, rồi ông rót một ly Bordeau đưa cho KT: - Nè anh bạn, khóc được là sướng lắm. Uống cạn ly rượu này là sẽ quên hết. Tôi biết mà! KT chẳng nói ǵ nhưng ngửa cổ uống một hơi rồi nín khóc. Ông vui vẻ nói chuyện b́nh thường trở lại. Chứng kiến cảnh đó, tôi bỗng nhớ lại là trước đây có đọc một bài phỏng vấn KT. Đại khái, có người rụt rè hỏi: - Anh KT à, tôi nghe có người nói anh điên? Có thật vậy không anh? KT trợn mắt trả lời: - Thiệt quá đi chứ cha! Tui điên có “bằng cấp” mà! Tự nhiên tôi bật cười. Người điên mà biết ḿnh điên th́ chắc là rất tỉnh hay đơn giản đang toan tính một điều ǵ. Chắc những cơn điên ấy đă làm bật lên ư thức phản kháng về sự tàn ác của xă hội phi nhân tính: đặt kinh tế lên trước con người. Thế giới đang hành xử với nhau thật thô bạo thế mà cứ nhơn nhơn nói về quyền con người... Lúc ngẩn người nh́n ông khóc tôi cũng hiểu KT là người vô cùng nhạy cảm. Có lẽ chính sự bén nhạy ấy làm ông đau đớn hơn những người b́nh thường và bất cứ thứ tội ác nhỏ nhoi nào cũng làm trái tim ông lay động. Lúc chia tay KT tặng tôi Tập truyện ngắn & Tiểu luận “Người em xóm học” và Tiểu thuyết “Lớp lớp phù sa” Tôi cũng kư tặng ông quyển tiểu thuyết “Bàn tay nhỏ dưới mưa” của ḿnh, sách dày hơn 400 trang, không chắc là ông có đủ “can đảm” để đọc !
Sự hoài nghi của tôi được giải tỏa chừng một tuần sau đó, buổi
sáng khi đón khách cho buổi họp mặt, nh́n thấy tôi Kiệt Tấn vồn
vă: “ Tư tưởng “nhớn” gặp nhau nhé. Đụng nhau chan chát.” Lúc đó tôi
mới biết là ông đă đọc “một lèo” hết quyển “Bàn tay nhỏ dưới mưa”
và nhận xét là “ḿnh c̣n nhiều đồng cảm lắm”. Tưởng chỉ thế nhưng bất ngờ là mấy tháng sau, khi tôi đă về lại VN, th́ nhận được một bản thảo “TVD một tấm ḷng” dài hơn 30 trang viết tay để cảm nhận về quyển tiểu thuyết đó. (Cho đến nay KT vẫn chưa biết sử dụng máy tính, không hề biết email hay internet là ǵ). Khi cầm tập giấy dày từ Trần văn Duy (nhà sách Hà Nội, SG) giao lại, tôi run lên v́ cảm động. Không ngờ một nhà văn nổi tiếng (và tai tiếng) như ông đă bỏ thời gian để nhận xét về những trang viết của ḿnh…
Khi t́m hiểu về KT, tôi thú vị phát hiện là với ông, có vài điểm tương đồng: - Học kỹ thuật, nhưng sống với văn chương. Thường, theo tôi nghĩ th́ đây là “loại” người yêu văn chương thật sự v́ họ đến với văn chương v́ niềm đam mê, v́ nhu cầu chia sẻ chứ không phải v́ công việc hay xem đó là phương tiện mưu sinh. Chung quanh tôi có khá nhiều người học văn mà không bao giờ cầm bút, thậm chí rất ít đọc, nếu dạy học chỉ biết dựa vào sách giáo khoa. - Khởi đầu nghiệp viết lách là làm thơ nhưng sau đó lại chuyển sang viết văn. Ông và tôi cùng bỏ viết hơn 20 năm. Chỉ cầm bút trở lại khi có nhu cầu nội tâm thôi thúc.
- Sống ở nước ngoài rất nhiều năm. Tốt nghiệp xong ở Québec
(Canada) ông đă quay về đất nước để làm việc. Thời gian này ông cũng
“lănh đủ” chiến tranh, cũng đi lính cành cạch, nhưng rốt cuộc rồi
cũng phải ĺa bỏ quê hương: tháng 3-1975 được nhà nước cử sang Pháp
họp, chưa kịp về th́ vận nước đổi thay nên đành ở lại. Lăn lóc xứ
người đôi khi ông vẫn nh́n lại chốn xưa mà thét gào: “ôi sao tôi
cần quê hương đến như vậy ”… Những bận bịu cơm áo gạo tiền làm
ông ngạt thở với đời sống ở trời Tây: “Tôi thèm chạy trên cỏ. Lần
nào ngó chim chạy trên băi cỏ có nắng tôi cũng thấy ḿnh ngu.Trời
ơi!sao hạnh phúc dễ ợt như vậy mà tôi không với tới!”. Lúc thất
nghiệp, phải làm đơn xin việc kèm theo phiếu lư lịch có dán h́nh
thắt cà vạt, ông chua chát : “ Đời sống sờ sờ như vậy mà tôi tự
ngoảnh mặt làm ngơ, giam ḿnh trong ngục tù do ḿnh dựng ra và do
ḿnh cai quản...”
Trong một buổi họp mặt đông đủ bạn bè ở Qui Nhơn, thời 1970, bằng thái độ nghiêm trang Tám Nhân đă cầm tay tôi đưa lên cao và dơng dạc tuyên bố : - Xin mời các bạn chúc mừng chủ tịch “Hội người điên”. Nói xong Nhân trao cho tôi một lá cờ tam giác, và cho biết là đă bảo Ái, em gái khẩn trương thêu để kịp nghi lễ chúc mừng… tân chủ tịch. Lư do được phong chức bắt đầu từ những chuyện t́nh choai choai của thời mới lớn. Trước đó, trong một buổi nói chuyện về t́nh yêu, có người nhắc đến những nét đẹp của người yêu (đơn phương). Người thích đôi mắt, kẻ thương mái tóc, kẻ khoái nụ cười…nói chung là họ sẵn sàng làm mọi thứ để được những báu vật đó. Trong khi mọi người hăng say tranh luận th́ tôi phán một câu : - Bọn mày có trả ngh́n vàng để mua một trang “quốc sắc thiên hương” th́ cũng thua xa một người. Cả bọn trố mắt nh́n. Chờ một lát tôi mới chậm răi “phán” : - Chỉ có Châu U Vương là người đốt phong hỏa đài để diễu chư hầu, dám đánh đổi cả giang sơn và tính mạng v́ một nụ cười của giai nhân th́ thật xứng đáng là đệ nhất t́nh nhân. Cả bọn hoan hô và Tám Nhân nhất định phong cho tôi là người điên số một ở Qui Nhơn. Cùng với tập thơ “sáng tác” từ thời 15, 16 tuổi, lá cờ thêu ba chữ Hội Người Điên và bầu rượu đế, từ lúc ấy đă theo tôi trong hành trang sang Ý du học. Mới đây t́nh cờ t́m được, nên đă được quay về cố quận. Chuyện cũ, nhắc lại cho vui, chứ cái điên ngông của thời tuổi trẻ, tập tành rượu chè thuốc lá, thích làm điều lập dị…khác xa cái “điên” của Kiệt Tấn…V́ so với những cú “quậy” long trời lở đất của ông, những tṛ “khuấy nước” của tôi th́ chưa xứng hàng…đệ tử.
Tuy vậy khi viết về KT…, viết về những điểm tương đồng, tôi như trải
được ḷng ḿnh
Tŕnh làng… những vết thù trên lưng ngựa Ông nói thẳng băng, viết đơn giản, không hề dụng tâm trau chuốt dường như cũng không cần chú tâm lắm tới các kỹ thuật cầu kỳ mà để cho t́nh cảm, trí nhớ và cảm xúc đẩy đưa. Nhưng “không cần kỹ thuật” không có nghĩa là không có kỹ thuật. Hữu chiêu thất bại trước vô chiêu là thường…và có lẽ nhờ tính “thật thà”… kiểu KT nên giọng văn tự nhiên, dễ cảm người đọc. Ông cho rằng : “Hư cấu quá trớn, truyện viết thấy xạo th́ độc giả chịu trời không thấu…” Có lẽ v́ sự “thành thật” ấy mà những trang viết của Kiệt Tấn đều dễ đọc và dễ hiểu. Tôi đồng cảm với ông: “Viết là trong tâm ḿnh cảm thấy cần có cái ǵ để viết”, cần t́m người chia sẻ chứ đâu phải đem chữ nghĩa ra đánh đố người đọc.
Giữa mùa đông băng giá của cuộc đời, những trang văn là ngọn lửa ấm
trong tim. Nếu không phát ra hơi nóng th́ dù cái vỏ ngoài của lò
sưởi có sơn son thếp vàng đến đâu th́ cũng chỉ là một đống sắt
vô dụng mà thôi.
Nói vậy chứ viết về t́nh dục...là một điều khó khăn! Muốn viết cho hay, thật khó: Chuyện giường chiếu (thường) chỉ có 2 người, chừng ấy bộ phận, động tác, cảm giác và đối thoại chỉ là những tiếng rên hay hơi thở gấp. Chất liệu chỉ bấy nhiêu, muốn viết cho “đạt” quả không dễ chút nào. Loay hoay, kém tay nghề, rất dễ sa đà đưa vào chuyện dung tục, thậm chí khiêu dâm. Thế là…. tiêu. Thế mà những trang văn của KT thường thơ mộng và mang đầy sức sống. Cảm xúc cuồn cuộn. Tả chân. Viết như diễn lại trước mọi người. Câu chữ của ông có lúc hiền lành, có khi dữ dội. Có khi ông vuốt ve mơn man như làn gió nhẹ, có lúc dữ dội “nẩy” ḿnh như cơn địa chấn. Chữ nghĩa của ông hoạch toẹt mọi thứ, hồn nhiên phơi lồ lộ thể xác, tâm hồn, những ư tưởng thầm kín… trước bàn dân thiên hạ mà không hề đỏ mặt. Ông thành khẩn khai báo là khi thiếu phụ nữ ông dở khóc dở cười và khi “yêu” họ, ông yêu “bằng sự đam mê, bằng rung động, bằng linh tính và bằng 5 giác quan: thấy, nghe, sờ, ngửi, nếm” “Cái ǵ ông cũng ngó, cũng mó, cũng sờ, cũng nếm tuốt tuột” nên dám nói những điều… mà không ai dám. Ông chi ly miêu tả hồn và xác hất ra, cuốn vào, quấn vào nhau v́… “những ngọn lửa bừng bừng thiêu đốt thịt da” thế nhưng người đọc không bao giờ t́m thấy ở đó có sự khêu gợi tầm thường. Ừ, bạo th́ bạo thật, nhưng văn ông không hề nhớp nhúa, hay khiêu dâm câu khách, rẻ tiền, khác xa với loại văn nhằm gây đ́nh nổi đám, tạo chú ư, để mau được “nổi tiếng” bằng lộ hàng, xuyên thấu… Viết xong, chắc ông tủm tỉm cười rồi dơng dạc tuyên bố : “Hầu hết những truyện tôi viết đều là tự truyện.” Ông c̣n kể lại, trước ngày đi Canada du học, mới tập tành hứa hẹn là đă bị Tuyết bắt tẩy: “Anh đừng có giả ngộ. Bản mặt anh mà cưới em.”
T́nh yêu trong văn Kiệt Tấn có nhiều cung bậc có nhiều màu sắc,
nhưng phần lớn là say đắm, là “áp rún đổ mồ hôi hột, lăn lộn
trên băi cỏ ôm nhau ra rít”…Sau khi yêu, mê đắm nhiều phụ nữ từ
Hoa, Tuyết, Hường… đến Diane, Evelyne, Danyèle, Louise… nhưng cuối
cùng ông nịnh vợ : “Ánh, bà xă tôi là mối t́nh duy nhất mà kết
cục có hậu… Những mối t́nh kia đều trới quớt hết”. Nhưng nói
xong ông lại bồi thêm: “Ánh vốn thuộc nòi chung thủy, còn tôi
th́ vốn không có máu chung t́nh. Dĩ nhiên là làm khổ nàng ngất
ngư. Chết đứng chết ngồi nhiều bận”. Trong một bức thư viết
cho anh trai, ông cũng thú nhận: “Khốn nạn thay, em có trái tim
tật nguyền. Đối với đàn bà em chỉ biết si t́nh và đam mê thôi chứ
em không biết yêu”.
Thiên tài với một thằng điên Nhớ… thế thôi, chứ KT bước xuống đời này không phải như một thiên tài…mà là kẻ rong chơi, yêu đời, yêu người hết mực. Ông đến để cười cợt, dằn vặt, khổ đau, để làm người t́nh có chân dung mà không chung thủy, để yêu phụ nữ rồi trong lúc hoan lạc ha hả cười nếu nghĩ đến nhân gian đang mưu mô tranh giành quyền lợi, những kẻ giàu óc tưởng….bở, tưởng mọi chuyện sẽ bền vững muôn đời, trăm năm trường trị…nên cả đời chỉ có sinh mà chưa kịp sống, có khi cuối đời c̣n nhận lănh kết cục bi thảm. Nhưng nhắc lại hai câu thơ để hiểu rằng giữa tỉnh và điên ranh giới rất mong manh. Mọi thứ đổi thay trong chớp mắt trong xă hội quay cuồng hôm nay, giờ này đúng, lát nữa đă sai th́ làm ǵ có điên với tỉnh. Mới sáng nay, những giá trị hôm qua đă bị đập phá tan tành… Có người nhận xét là càng về sau KT không có một cuộc sống tâm lư b́nh thường. Áp lực của công việc và nhịp sống hối hả của trời Tây đă làm ông tơi tả. Ông trốn vào t́nh dục như một lối giải quyết để bước qua tuyệt vọng. Không có đàn bà th́ ông không hiện hữu, hay chí ít, sự tồn tại của ông vô nghĩa... Dí dỏm, hóm hỉnh, tinh nghịch. Ông “dị ứng” với mọi sự nghiêm chỉnh. “Một điều hiển nhiên: bộ mặt đạo đức giả bao giờ cũng phết lên ḿnh một lớp sơn nghiêm chỉnh”. “Đối với tôi chẳng bao giờ có anh hùng và chẳng bao giờ tôi chiêm ngưỡng anh hùng hết ráo. Toàn là phỉnh gạt và ba xạo. Cái ba xạo chết người ”. Ông chủ trương: “Hăy làm t́nh cho thiệt là lu bù và chăm chỉ, đừng có âm mưu chính chị chính em ǵ nữa hết th́ bảo đảm thế giới này sẽ hết giặc. Nói thiệt đó! V́ bởi cho dù có c̣n giặc đi nữa th́ thiên hạ cũng đă lâm vào cảnh lỏng gối sụm bà chè.” Hăy nghe ông nói: “Trong đời sống điều ǵ cũng quan trọng. Nhưng nghĩ cho cùng chẳng có ǵ là quan trọng và người ta sinh ra để sống, mọi thứ khác đều là bày đặt. Con vật nào sinh ra cũng để sống. Chẳng phải hỏi ḿnh từ đâu đến. Đến đây để làm ǵ. Rồi đi về đâu. Đó là những câu hỏi dựng đứng, bày đặt.” Ông không thèm “Quẳng câu hỏi nhớn lên không trung” v́ “coi chừng nó rớt xuống trúng u đầu!” Ông còn cho rằng: “Thế giới của con người khác với thế giới của con thú ở chỗ thế giới của con người đầy dẫy những hoang tưởng. Và hơn thế nữa, con người lại tự cho đó là “siêu”! Từ chỗ thấp hèn nhứt cho tới chỗ cao cả nhứt, từ chỗ phàm tục nhứt cho tới chỗ thiêng liêng nhứt, con người lúc nào cũng chạy theo những hoang tưởng không dứt.” “Trí khôn của con người chỉ ở “tŕnh độ khôn vặt”, chỉ nhằm phục vụ cho cá nhân và phe đảng ḿnh. “Cái trí khôn mà người đời gọi lầm là “thông minh”, một ḿnh nó không giải quyết được ǵ hết. Nó tạo ra vấn đề nhiều hơn là giải quyết. Nó chỉ tạo ra những ngơ cụt”. Dĩ nhiên, ông muốn nói là muốn giải quyết những vấn đề bên cạnh trí thông minh con người cần có thiện tâm, một chiếc la bàn nhân bản. KT không thích chủ thuyết, xem đó là cội nguồn của mầm loạn nên xem “chính trị không phải là đất của chàng”. Ông viết để giải tỏa những bức xúc, mà cũng có thể xem viết văn là một cách phản kháng. Phản kháng với sự tàn ác và những bất toàn trong đời sống và tại sao không? Phản kháng với thời gian qua nhanh, tuổi già, không còn yêu được nữa… Viết ào ạt, viết mê say, nhưng khi buông bút, ông giật ḿnh ngẫm nghĩ: “Thú vật đâu có ngu như tôi. Đâu có con chó nào làm thơ, đâu có con chim nào đặt nhạc, đâu có con dế nào viết văn. Toàn những thứ bày đặt mà con người rất lấy làm hănh diện, cũng như hănh diện về cái tài biến chế, đẻ ra tôn giáo, chính trị, triết lư của ḿnh”. Những mẫu chuyện khóc, cười, hí lộng, mỉa mai, châm biếm, triết luận của Kiệt Tấn phơi bày ra ngập tràn từng tác phẩm và nỗi ḷng ông trải hết trên những trang viết về sự đời, nghĩ lai rai, mà ở đây tôi chỉ trích vài câu, ngẫu nhiên và t́nh cờ bắt gặp chứ không có tham vọng khắc họa chân dung KT: - Sở dĩ con người biết nói láo là bởi v́ con người có ngôn ngữ. - Ta thà sống trong vinh quang chứ không thèm chết trong vinh quang.
- Cuộc đời tự nó không có ư nghĩa, cũng không vô nghĩa. Cuộc đời vốn
nó như vậy đó. Ư nghĩa là một ư niệm do con người bày đặt ra nhằm
thỏa măn cái đầu óc duy lư của ḿnh. Nói ư nghĩa nhưng chưa chắc ai
đă đồng ư với ai về cái ư nghĩa (là phải như thế nào đó) mà ḿnh gán
cho một cái ǵ đó (như đời sống, hành động, cứu cánh, tín ngưỡng...).
Cái ư nghĩa vốn nó không tự sẵn có trong Trời Đất. Chẳng hạn như cái
chuyện mặt trời chiếu sáng, trái đất quay tṛn, âm dương thu hút
nhau... vốn nó như vậy đó từ đời kiếp nào, từ khi chưa có con người.
Tự nó chẳng có ư nghĩa, nhưng cũng chẳng vô nghĩa. Con người sanh
sau đẻ muộn, tự nhiên từ đâu tới
bày đặt phê phán là cái này cái nọ có nghĩa / vô nghĩa, rồi lại c̣n hiu hiu cái kiểu “Ta Đây”.
- Khi nghe ai nói con người hơn loài vật là bởi biết làm điều thiện, ông ha hả trả lời : “Con vật chỉ biết ăn uống để sống chứ có nghĩ đến việc làm ác bao giờ đâu mà phải làm điều thiện?” - T́nh dục thường khi bị lên án là v́ bởi hành dục tạo ra khoái cảm. Thử tưởng tượng nếu hành dục chỉ cho ta toàn là đau đớn như bị đóng đinh (hoặc đi vào sẽ bị con "chem chép" nó cắn) th́ chắc chắn sự hành dục sẽ được ngợi ca và tôn thờ như một hành vi tử v́ đạo: "Hành dục là một hành vi can đảm lớn lao và hy sinh cao cả, v́ người hành dục đă dám đứng ra lănh chịu đớn đau ngơ hầu cho nhân loại được trường tồn"! Thi thoảng trong văn KT người ta bắt gặp những câu triết lư. Nhưng nên hiểu đó là một triết lư sống phải vui: Sống vui trong một xă hội nhiễu nhương đầy tai trời ách nước, vươn đầu lên khỏi gịng nước lũ để ḥa điệu sống với những cảnh đời khác biệt... Cốt lơi của ông là sống hết ḿnh với đời sống. Nhưng xin đừng xem ông là một triết gia. Ông sẽ bỏ chạy…và quăng bút ngay tắp lự. Đời người, chớp mắt chưa đầy trăm năm th́ ông nghĩ vướng vít làm ǵ chuyện triết lư điên đảo, mà bầy đặt đủ mọi dây nhợ buộc nhau? Trong thư cho Lộc, anh trai ḿnh, ông viết: “Em muốn được ngu si mà hưởng thái b́nh chứ không bao giờ muốn được thông ḿnh tài ba và bất hạnh để sáng tác. Không bao giờ em muốn được cùi như Hàn Mạc Tử để làm thơ xuất thần. Hay cắt ĺa một vành tai để vẽ tranh cuồng loạn như Van Gogh.” Bàng bạc trên nhiều trang viết… KT thường lập lại nỗi ám ảnh rất lớn của đời ông: “Trên đời tôi chỉ sợ bệnh tật và cô đơn.” Có lẽ tâm lư quá sợ hăi này đă chi phối tâm hồn ông, và nó thể hiện trên cách sống và trên những trang văn. Bởi, sợ hai thứ “lăng nhăng” này (ai mà không sợ?) thường chỉ có hai chọn lựa : trốn chạy hay tận hưởng cuộc đời. Cách trốn chạy an toàn nhất là ĺa bỏ và h́nh như cũng đă hai lần ông toan chọn lấy cái chết, bất thành. Lư do là tạm thời chàng chưa chịu chết: “Tự tử để chứng minh ḿnh có tự do th́ tự do đó quả thật khốn nạn, hẩm hiu và kiêu căng xuẩn ngốc”. (V́ thế nên lần đầu, đă choàng một chưn qua lan can tàu, toan nhảy xuống Đại Tây Dương, nhưng thấy ḷng biển lạnh quá, nên thôi./ Lần thứ hai cũng đứng ở tầng thứ 15, đă choàng một chân qua bao lơn, nhưng nh́n xuống thấy cao quá, lỡ chết thiệt th́ hỏng!). Vậy là, ở phút cuối chàng thấy ḿnh c̣n ham vui và mê gái nên…chưa thể tắt hơi.
C̣n hưởng thụ th́ đọc trang nào của chàng mà chẳng thấy ngồn ngộn
mùi đời. Cũng khóc lai rai, cho ... vui vậy mà! Người đàn ông này luôn chống mọi chủ thuyết, phủ nhận mọi kiến thức vớ vẩn.. và có người bảo ông điên. Như vậy th́ Kiệt Tấn có điên không? H́nh như KT chưa bao giờ phủ nhận và còn đưa ra “bằng cấp” của nhà thương điên để chứng minh. Nhưng mà, nếu hiểu ông và nói theo giọng ông th́ người đọc (kỹ) phải la lên: “Mẹ rượt! Nói vậy chơi cho zui chứ điên đâu mà điên! Cha nội này khôn bỏ mẹ! Gạt bỏ hết mọi thứ (nhăng nhít) của đời sống cho thiên hạ, c̣n ḿnh “chỉ” lấy tinh hoa của cuộc đời, uống trọn, uống cạn, húp cả cặn không chừa một giọt! T́nh yêu và t́nh dục của ông không phải là tinh túy cuộc sống đó sao?” Ông khoái cười th́ cười, thích khóc th́ khóc...cứ tự nhiên như nước chảy hoa trôi, không cần khoác bộ mặt nghiêm trang hay lên gân, làm bộ ta đây là người cứng rắn. Tự nhiên sống thực như ḿnh là, cũng chẳng khoái ru?
Cái quái của KT là biết đẩy tới đâu và biết dừng ở nơi nào để câu
chuyện ḿnh viết không gây phản cảm. Có thể trong đời sống, tâm lư KT có những lúc thăng trầm, có khi đang vui ông bỗng hóa ra buồn rồi ồ ồ khóc. Đó có thể là những vật vă cuả đời ông, của sự nhạy cảm quá bén nên ông dễ đau đớn hơn những người b́nh thường. Nhưng thật ra không riêng ǵ KT, tâm hồn mỗi chúng ta đều là những đứa trẻ, bơ vơ, lạc lơng và yếu đuối. Đứa trẻ ấy luôn muốn được an ủi, vỗ về, kể cả khi chẳng có lư do ǵ nghiêm trọng, hay buồn. Có lẽ đó là lư do mà sau khi rúc đầu vào các bộ ngực Á, Âu khắp 5 châu 4 biển… cuối cùng KT cũng quay về và dừng lại với người đàn bà nhỏ bé nhưng luôn luôn kề cận ông trong suốt quăng đời dài. Bờ vai của chị Ánh có lẽ là bờ vai êm ái nhất mà ông có thể cảm thấy b́nh an. Yên tâm nhất. Yên tâm nhất v́ chắc chắn người vợ tuyệt vời kia phải kiên nhẫn và bao dung như thế nào mới có thể chấp nhận để chồng ḿnh chơi cái tṛ chơi cầm bút vô bổ, tiền nhuận bút không mấy lăm đồng, từ năm này sang năm khác. Phải nói đó là một sự hy sinh. Một sự cảm thông và chia sẻ trọn vẹn cho sự nghiệp của chồng. Khi thiếu một bờ vai sẵn sàng cưu mang những gánh nặng áo cơm, tôi tin không có nhà văn Việt Nam nào có thể tiếp tục cầm bút để viết hết tác phẩm này đến tác phẩm khác được.
Có lẽ v́ cảm nhận đó nên tôi thường gọi tất cả những bà vợ “quanh
năm buôn bán ở mom sông”của những nhà văn nhà thơ đều là
đồng-tác-giả, dù họ chưa một lần cầm bút. Nhưng thiếu họ th́ tác
phẩm không thể ra đời.
Nhằm nḥ ǵ ba cái lẻ tẻ… Ḷng ông c̣n tràn đầy t́nh thương với những số phận thấp bé. Nhất là các bà già. Những người bạn ông thường kể chuyện chiếc áo khoác cachemire mà vợ ông rất quư. Bà đắn đo măi mới dám mua. Để dành, không dám mặc. Thế nhưng một hôm bà t́m mà chẳng thấy. Hỏi chồng, ông nói là đă cho bà lăo ngồi hằng buổi xin tiền trong gió đông rét buốt ! “Trời ơi, sao vậy?” “Tại anh thấy em ít mặc!” Nhưng đây không phải chuyện hy hữu: Trong truyện ngắn "Năm nay đào lại nở", ông kể khi nh́n thấy bà lăo bán đậu phộng run rẩy v́ gió lạnh. Thời đó, ông có một chiếc blouson trắng, bị dính chút mực phía sau. Một hôm ông cầm chiếc áo ra gốc cây me. Nấp. Chờ. Khi thấy bà “Tôi bước tới bỏ cái áo dính mực vào cái rổ của bà, không nói được lời nào.Tôi ngó bà, bắt gặp ánh mắt từ bi bà đang nh́n tôi. Tôi quay lưng bước lẹ... như chạy trốn.” Bạn đọc có cười không? Cái ông này, viết chuyện t́nh dục hung hăng như con cọp trên giường nệm…thế mà chạy trốn một bà già. Đọc đọan văn trên, lạ quá, tôi tủm tỉm cười, rồi, bỗng nghẹn. Nước mắt cứ ứa ra. Rồi bỗng nhận ra, cái ông chọc trời khuấy nước này, thực chất là một gă Lương Sơn bạc nhưng lại có trái tim mềm nhũn.
Nhạy cảm và…nhát cáy như thế mà trong những trang viết về chiến
tranh, ông phản đối bằng những trang văn dữ dội. Ông kể về những
người lính như con chốt thí đă lao vào cuộc như những cỗ người máy
tự động bấm c̣, tự động đâm lưỡi lê để giết nhau, lạnh lùng mà đau
đớn khôn cùng.
“Quê nhà xa lắc xa lơ đó. Bạn bè thấy tôi “từ quan”, bỏ công việc trưởng pḥng nghiên cứu phát triển dược thú y của một tập đoàn lớn ở Italia, để về sống đạm bạc ở VN, có người đă bảo tôi điên. Nhưng biết thế nào là đúng hay sai ở kiếp người này? Giữa sa mạc, b́nh nước hay túi bạc cái nào quan trọng? Phần ḿnh, tôi chỉ nghĩ, là đến một lúc nào đó, cần phải biết phân biệt được cái nào chính, cái nào phụ, cái tạm bợ và cái lâu dài, cái thực sự cần thiết và cái hào nhoáng tầm thường. Gạt bỏ những phiền toái, đến lúc nhắm mắt ḷng ḿnh sẽ nhẹ nhàng hơn. Bóc từng lớp, như lột vỏ hành, mấy thứ lăng nhăng sẽ mất dần và c̣n lại cốt lơi. Lúc đó, được sống v́ những điều ḿnh cần, được làm điều ḿnh thích, không c̣n phải mù mờ bước theo lối mòn của một thời trẻ tuổi…th́ chẳng phải thoát ra khỏi tấm lưới mà cuộc đời đă bắt ḿnh đan rồi đưa chân vào đó hay sao?
Mắc mớ ǵ mà không điên ! Trong truyện ngắn "Em điên xơa tóc" Kiệt Tấn có tâm sự về chuyện viết lách của ḿnh: “Tôi không viết để chứng minh.Tôi viết khi cảm thấy có nhu cầu. Nếu không viết mà vẫn sống hạnh phúc,tôi sẽ không bao giờ viết v́ tôi đang ở trong trạng thái quân b́nh”. Vậy nhu cầu của Kiệt tấn là ǵ? là để vùng thoát khỏi nỗi cô đơn, là cách t́m hạnh phúc, dù chỉ nhất thời và giải tỏa những ẩn ức tâm lư. Ông viết, chính là cho ḿnh và viết cho những kẻ tri âm nên viết về cái ǵ cũng thành thật vô tội vạ. V́ ông viết để giải tỏa…chứ không phải để ngẫm ngợi về văn chương, giao cho văn chương cái sứ mệnh bất khả thi là thực hiện giấc mộng đem con người lại gần nhau và tử tế với nhau hơn. Ông khuyên mọi người “cứ yêu nhau đi”, ai không nghe th́…kệ. Ông cứ viết về t́nh dục và t́nh yêu… tự nhiên như hơi thở… như hun hít, vuốt ve, “làm t́nh mê tơi và quằn quại” v́ “ tôi là một vệ tinh vô danh tiểu tốt quay chung quanh ngực và mông nàng… quay điên cuồng và hạnh phúc”. Và những trang viết thật nhiều kia chứng minh cho một sự mất thăng bằng tâm lư dằng dặc, kéo dài…
Vậy là điên ư? Điên mà biết ḿnh điên…có bằng cấp th́ thực ra chẳng
phải điên đâu. Nhưng nếu không phải điên th́ là ǵ?
Thế đúng là…Ngu quá! Khi người người vui chơi, hưởng thụ, ăn nhậu, la cà bia ôm, xoa bóp th́ ḿnh ngồi cô đơn h́ hục cày trên cánh đồng chữ nghĩa. Oằn vai. Lo lắng chọn từng câu chữ, vật lộn với từng dấu chấm, phảy. Lao tâm, khổ trí, nhọc xác mà viết ra đă có mấy người đọc. Sách bán chẳng ai mua. Tiền th́ không, mà danh cũng chẳng. Có khi bị người đời ném đá, chửi bới, chê bai, thậm chí có lúc c̣n bị nghi ngờ hay tù đày bắt bớ.
Ai bảo dấn thân vào bút mực Nhiều bạn văn c̣n nói rằng viết là một nghề nguy hiểm, v́ không thể nào biết người đọc là ai, ở đâu, làm ǵ, thực ra những bạn đọc vô danh ở khắp mọi nơi, tŕnh độ và khiếu thẩm mỹ của họ biến ảo khôn lường cho nên cách đánh giá của họ là thiên h́nh vạn trạng. Có khi họ chẳng (thèm) nói ǵ, nói khéo để ta khỏi buồn hay có khi chỉ là một nhếch môi cười bí hiểm. Viết là cái nghiệp. Là chuốc họa vào thân. Là sự chọn lựa khắc khoải, cô đơn…v́ khi sáng tác nhiều lúc phải hóa thân vào nhân vật, khóc cười, trăn trở, quằn quại cùng con chữ... Mà ngẫm cho cùng, người viết nào không ngu ngu và điên điên? Vật vă là thế nhưng dù nghèo khổ, thiếu thốn đến đâu cũng chưa thấy ai bỏ viết. Có lẽ chính trong sự “cô-đơn-sáng-tạo” đó họ đă t́m thấy chính ḿnh. Đă được sống thực với bản ngă của ḿnh. Có khi họ c̣n là thượng-đế-dưới-trần-gian, có thể thay đổi số phận hẩm hiu và bi tráng của ḿnh hay của các nhân vật, ít ra là trên trang giấy. Những trang viết đă giúp họ lướt qua những ngày thống khổ của kiếp người! Những trang văn, câu thơ là chiếc phao giữa ḍng đời trôi nổi, là câu kinh cứu rỗi tâm hồn bị làm u ám. Viết ra, ḷng sẽ nhẹ nhàng hơn, vượt thoát cái hiện thực tù túng xung quanh. Viết ra để chiêm nghiệm, để ước mơ, bay bổng, hoặc đơn giản chỉ để quên những điều cần quên, nhớ những điều đáng nhớ. Riêng với KT viết là giải tỏa những ẩn ức, nâng ông lên bằng niềm hy vọng, vực ông dậy bằng những cơn hồi tưởng, làm dịu nỗi đau bằng những kỷ niệm ái t́nh ngày cũ. Để tiếp tục sống. Và để…yêu. Bằng hành động và con chữ tung hoành trên trang giấy. Bằng một ng̣i bút phong phú, ông làm cho người đọc “cùng sống lại” với ḿnh, tất cả niềm vui và nỗi buồn mà ông đă trải nghiệm trên cơi nhân gian, khiến người đọc cẩn thận có lúc phát…thèm. Có lẽ v́ thế nên nhà văn Nguyên Minh đă phải thốt lên: “Tôi muốn…điên như Kiệt Tấn.” Và ngay cả bây giờ, khi mái tóc đă bạc màu và thời gian chất chồng lên vai, bút lực của KT vẫn còn ngồn ngộn những da thịt nẩy bật lên trong những trận búng ḿnh đầy đam mê và âu yếm. Tuổi tác dường như chưa đủ sức làm ông “nguôi” niềm say sưa hoan lạc mà trần thế c̣n dâng tặng, nếu… lực bất ṭng tâm th́ ông quay về hồi ức, tô son điểm phấn những cuộc phiêu lưu t́nh ái trong quá khứ. Cuộc chơi của ông vẫn c̣n dài và may thay, Kiệt Tấn vẫn c̣n dư sức để tủm tỉm cười cùng mọi hỉ nộ ái ố vẫn đang tiếp tục diễn bên tấn tuồng đời. Chúc mừng ông! Và nghĩ cho cùng, trong thời buổi nhiễu nhương này, điên hay ngu ǵ th́ cũng phải nén những niềm đau để kư gửi tâm sự vào chữ nghĩa...
V́, h́nh như chẳng có cách nào tốt hơn là nhắm mắt
trú vào văn
chương… và bịt mũi mà sống./.
(1) Quán Văn, số 16, tháng 9/2013; (2) Hành Phương Nam, Nguyễn Bính (3) Thơ Nguyễn Bính
______ Góp lời của a2a : Có thể đọc văn của nhà văn Kiệt Tấn tại : http://www.vanchuongviet.org/index.php?comp=tacgia&action=detail&id=1901
|
