| NGUYỄN ƯỚC
(Broken Wings, 1912)
Lời mở đầu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Kahlil Gibran
Nguyễn Ước dịch
9 Hi sinh
Một ngày vào hạ tuần tháng sáu khi dân chúng rời thành thị lên núi tránh cái nóng mùa hạ, tôi như thường lệ tới ngôi đền để gặp mặt Selma, mang theo bên ḿnh cuốn sách nhỏ gồm các bài thơ xứ Andalusia. Tới ngôi đền, trong khi ngồi đó trông ngóng Selma, lâu lâu tôi lại nh́n vào vài trang sách, ngâm những câu thơ làm tâm hồn ḿnh chứa chan ngây ngất và mang tới cho linh hồn ḿnh những hồi ức về các vua, thi sĩ, hiệp sĩ đă chào từ biệt để đi Granada với lệ trong mắt, khổ năo trong ḷng và để lại đằng sau các dinh thự, cơ quan cùng niềm hy vọng. Một giờ sau, tôi thấy Selma đang đi giữa các hoa viên, tới gần ngôi đền, lệch người dưới chiếc dù che nắng như thể đang mang hết thảy những âu lo của thế giới trên vai. Khi nàng bước vào ngôi đền và ngồi bên tôi, tôi để ư có cái ǵ đó thay đổi trong mắt nàng, và tôi khắc khoải muốn ḍ hỏi cho ra. Cảm nhận được những ǵ đang diễn ra trong tâm trí tôi, Selma đặt bàn tay lên đầu tôi và nói: "Nào, người thương yêu của em, hăy xích lại gần em để em làm anh nguôi cơn khát v́ sắp đến giờ chúng ta chia tay nhau." Tôi thảng thốt hỏi nàng: "Có phải chồng em đă biết chuyện chúng ta gặp gỡ nhau ở đây?" Nàng điềm tĩnh trả lời: "Chồng em chẳng bao giờ quan tâm tới em. Ông ấy cũng không biết em sử dụng thời gian như thế nào v́ ông suốt ngày bận rộn với các cô gái khốn khổ bị cảnh nghèo túng xô đẩy vào các ngôi nhà nổi tiếng bệnh hoạn, phải bán thân xác để có loại bánh ḿ bột nhào với máu và nước mắt." Tôi thắc mắc tiếp: "Cái ǵ ngăn không cho em tới ngôi đền này và cẩn trọng ngồi bên anh trước Thượng đế. Có phải linh hồn em đang đ̣i hỏi chúng ta phải chia tay nhau?" Nàng trả lời, long lanh nước mắt: "Không, người thương yêu của em, tinh thần của em không đ̣i hỏi phải chia ĺa nhau v́ anh là thành phần của em. Đôi mắt em không bao giờ thấm mệt khi nh́n anh v́ anh là ánh sáng của chúng. Nhưng nếu số phận ra lệnh cho em phải đi trên đường gập ghềnh của một cuộc đời chất nặng xiềng xích th́ liệu em có bằng ḷng không nếu số phận của anh cũng sẽ giống như của em?" Kế đó, nàng nói thêm: "Em không thể nói tất cả v́ lưỡi em thắt lại với đau đớn và không nói được, môi em hằn kín v́ khốn khổ và không chuyển động được. Tất cả những ǵ em có thể nói với anh là em đang sợ anh có thể bị rơi vào chiếc bẫy như em đang mắc." Nghe vậy, tôi hỏi: "Selma ạ, em có ư nói ǵ vậy, và ai là kẻ đang làm em sợ?" Nàng đưa hai tay lên che mặt và đáp: "Giám mục đă phát hiện rằng mỗi tháng một lần em ra khỏi nấm mồ mà ông ấy chôn em trong đó." Tôi thắc mắc: "Có phải Giám mục đă biết được việc chúng ta gặp nhau ở đây?" Nàng trả lời: "Nếu ông ấy đă biết, anh sẽ không thấy em ở đây và đang ngồi bên anh. Nhưng ông ấy có ḷng nghi ngờ. Ông thông báo cho hết thảy người làm của ông phải canh chừng em thật kỹ. Em có cảm giác trong ngôi nhà em sống và trên con đường em đi đều có các cặp mắt theo dơi em, những ngón tay chỉ thẳng vào em và những đôi tai nghe ngóng tiếng th́ thầm của ư nghĩ em." Selma im lặng một lúc rồi nàng nói thêm, hai má đẫm nước mắt: "Em không sợ Giám mục v́ đă ướt sủng th́ không c̣n e ngại bị ch́m đắm, Nhưng em sợ anh có thể rơi vào chiếc bẫy và trở thành con mồi của ông. Anh c̣n trẻ và tự do như ánh nắng. Em không sợ cái số phận đă bắn tất cả mũi tên của nó vào lồng ngực em nhưng em sợ con rắn có thể cắn bàn chân anh, cản trở không cho anh leo lên đỉnh núi nơi tương lai đang chờ anh với hân hoan và vinh quang của nó." Tôi nói: "Kẻ chưa bị con rắn của ánh sáng cắn và con sói của bóng tối táp, sẽ luôn luôn bị lừa dối suốt ngày suốt đêm. Nhưng hăy lắng nghe, Selma, hăy lắng nghe thật kỹ, có phải chia tay là phương cách duy nhất để tránh những độc dữ và đê tiện của người đời? Có phải con đường của t́nh yêu và tự do bị đóng lại và không lưu lại ǵ ngoài sự đầu hàng ư muốn của những kẻ nô lệ sự chết?" Nàng đáp: "Không có ǵ để lại ngoài sự chia xa và nói lời chào từ giă nhau." Với tinh thần nổi loạn, tôi cầm tay Selma và nói bằng giọng khích động: "Suốt một thời gian dài, chúng ta đă đầu hàng ư muốn của người đời. Kể từ lúc chúng ta gặp nhau cho tới giờ này, chúng ta bị người mù hướng dẫn và cùng với họ, chúng ta bái lạy trước các ngẫu tượng của họ. Kể từ lúc chúng ta gặp nhau, chúng ta đă ở trong bàn tay của Giám mục như hai trái banh bị ông liệng qua ném lại tùy thích. Có phải chúng ta sắp sửa đầu hàng ư muốn của ông cho tới khi cái chết mang chúng ta đi măi măi? "Có phải Thượng đế đă hà hơi sự sống cho chúng ta để rồi đặt nó dưới bàn chân của sự chết? Có phải ngài đă ban cho chúng ta sự tự do để chúng ta biến nó thành một h́nh bóng của nô lệ? Kẻ dập tắt ngọn lửa tinh thần ḿnh bằng chính bàn tay của ḿnh, tức là tên vô đạo trong mắt của Trời v́ Trời bày ra lửa để bùng cháy trong tinh thần của chúng ta. Kẻ không nổi loạn chống áp bức tức là đang đối xử bất công với chính ḿnh. "Anh yêu em, Selma, và em cũng yêu anh. T́nh yêu là kho tàng quí báu, là tặng phẩm của Thượng đế ban cho các tinh thần nhạy cảm và vĩ đại. Chúng ta có sẽ vứt bỏ kho tàng ấy, để cho lũ lợn húc nó tán loạn và dẫm đạp lên nó? Thế giới này tràn đầy kỳ diệu và vẻ đẹp. Tại sao chúng ta lại sống trong đường hầm chật hẹp mà Giám mục và những kẻ tiếp tay ông đă đào sẵn cho chúng ta? Cuộc đời chan chứa hạnh phúc và tự do, tại sao chúng ta không cởi bỏ chiếc ách nặng nề khỏi hai vai, bẻ găy xiềng xích đang trói hai chân, để bước đi tự do, tới ḥa b́nh? "Hăy đứng lên và chúng ta hăy rời ngôi đền nhỏ bé này để tới ngôi đền rộng lớn của Thượng đế. Chúng ta hăy rời xứ sở này với tất cả t́nh trạng nô lệ và mê muội của nó để đi tới một xứ sở khác, xa rất xa, mà bàn tay của lũ trộm cắp không với tới. Chúng ta hăy ra bờ biển, dưới sự che chở của bóng đêm, lên con tàu sẽ mang chúng ta băng ngang các đại dương để tới nơi có thể t́m thấy một cuộc sống mới tràn đầy hạnh phúc và am hiểu. "Selma ơi, đừng ngần ngại, v́ những phút này đối với chúng ta quí báu hơn vương miện các đức vua và tuyệt vời hơn ngai các thiên thần. Chúng ta hăy bước theo cột ánh sáng dẫn ḿnh đi từ sa mạc khô cằn tới các đồng cỏ xanh mọc đầy hoa và trầm hương." Selma lắc đầu. Nàng nh́n đăm đăm cái ǵ đó vô h́nh bên trên ṿm điện, với nụ cười đau đớn xuất hiện trên môi. Kế đó, nàng nói: "Không, không, người thương yêu của em. Trời đă đặt vào bàn tay em chiếc ly đầy dấm và mật đắng. Em buộc ḷng phải uống cạn để biết trọn vẹn mùi vị cay đắng ấy cho tới khi đáy ly chỉ đọng lại vài giọt cho em kiên nhẫn uống tiếp. Em không xứng đáng sống một cuộc đời mới chan chứa t́nh yêu và b́nh an. Em không đủ mạnh để có hoan lạc và ngọt ngào của cuộc sống v́ con chim găy cánh không thể bay giữa bầu trời bao la. Những con mắt đă quen với ánh sáng leo lét của ngọn nến không đủ mạnh để nh́n thẳng mặt trời.
"Anh đừng nói với em về hạnh phúc; chỉ việc nhớ tới nó cũng đủ làm em đau khổ. Anh đừng đề cập tới b́nh an với em; chiếc bóng của nó làm em run sợ. Nhưng đây này, anh hăy nh́n em, em sẽ cho anh thấy ngọn đuốc thiêng trời đă thắp sáng trong tro tàn của tâm hồn em. Anh biết rằng em thương yêu anh chẳng kém t́nh thương của người mẹ đối với đứa con độc nhất của ḿnh, và T́nh yêu ấy dạy em bảo vệ anh cho dẫu có phải rời xa anh. "Chính T́nh yêu được thanh tẩy bằng lửa đă ngăn không cho em đi theo anh tới miền đất xa xôi nhất. T́nh yêu ấy giết chết mọi khát vọng của em để anh có thể sống tự do và đức hạnh. T́nh yêu hữu hạn đ̣i hỏi sở hữu người ḿnh yêu nhưng t́nh yêu vô biên chỉ đ̣i hỏi chính nó thôi. T́nh yêu, xuất hiện giữa hồn nhiên mộc mạc và sự thức dậy của tuổi trẻ, tự làm nó toại nguyện bằng hành động sở hữu và ôm ấp, c̣n t́nh yêu ra đời giữa ṿm trời lồng lộng và giáng hạ theo những bí ẩn của đêm th́ không toại nguyện với bất cứ cái ǵ, ngoài Vĩnh cửu và bất tử; nó chỉ đứng với ḷng đầy cung kính trước thần linh chứ không trước bất cứ cái nào khác. "Khi em biết rằng Giám mục muốn ngăn không cho em rời ngôi nhà của cháu ông và tước mất niềm hoan lạc duy nhất của em, em đứng trước cửa sổ pḥng ḿnh, nh́n ra biển, nghĩ tới những xứ sở bao la bên kia biển, tới sự tự do chân chính và độc lập mà em có thể t́m thấy ở đó. Em cảm thấy ḿnh đang sống gần anh, được bao phủ bởi chiếc bóng của tinh thần anh, được ch́m đắm trong đại dương chan chứa t́nh thương của anh. "Nhưng hết thảy những ư nghĩ ấy - vốn soi sáng trái tim phụ nữ khiến nàng nổi loạn chống lại phong tục cổ hủ để sống trong chiếc bóng của tự do và công lư - đă làm cho em tin rằng em yếu đuối và t́nh yêu hữu hạn mỏng manh của chúng ta không có khả năng đứng vững trước vầng mặt trời. Lúc đó em khóc như một đức vua bị cướp mất vương quốc và lấy sạch các kho tàng, nhưng rồi em thấy khuôn mặt anh trong những ḍng nước mắt ấy, và mắt anh đăm đăm nh́n em làm em nhớ lại những lời anh có lần nói với em rằng: "Nào, Selma, tỉnh lại. Chúng ta hăy như những ngọn tháp vững vàng trước băo tố. Chúng ta hăy đứng như hai chiến binh dũng cảm trước kẻ thù, đối mặt với vũ khí của chúng. Nếu bị giết, chúng ta sẽ chết như người tuẩn tiết; nếu chiến thắng, chúng ta sẽ sống như kẻ anh hùng. Đương đầu với chướng ngại và sống với gian khổ th́ cao nhă hơn im lặng rút lui. "Người thương yêu của em, những lời ấy anh nói ra khi đôi cánh của thần chết lơ lửng quanh giường của cha em. Em lấy lại sức lực và cảm thấy trong bóng tối của nhà ngục em có một loại tự do nào đó đang làm dịu các khó khăn của chúng ta và làm giảm các khổ năo của chúng ta. "Em khám phá ra rằng t́nh yêu của chúng ta sâu thẳm như đại dương, vời vợi như các ngôi sao và mênh mông như bầu trời. Em tới đây để gặp anh, và trong tinh thần yếu đuối của em có một sức mạnh mới. Sức mạnh này là khả năng hi sinh cái cao cả để sở đắc cái cao cả hơn. Đó là hi sinh hạnh phúc của em để anh có thể bảo tồn đức hạnh và danh dự trong mắt người đời và hoàn toàn không bị sự bội bạc cũng như ngược đăi của họ chạm tới. "Trước đây, trong những lần tới ngôi đền này, em cảm thấy như thể những xiềng xích nặng nề đang lôi em xuống, nhưng hôm nay em đến đây với một quyết tâm mới, rằng em sẽ cười vào những gông cùm ấy và sẽ thâu ngắn con đường ấy. "Em đă thường đến ngôi đền này như một bóng ma sợ hăi nhưng hôm nay em đến như một phụ nữ dũng cảm, kẻ cảm thấy ḿnh cần phải hi sinh ngay lập tức và kẻ biết giá trị của đau khổ; một phụ nữ thích bảo vệ kẻ ḿnh yêu thoát khỏi sự mông muội của người đời và tinh thần đói khát của ḿnh. Em đă thường ngồi bên anh như chiếc bóng run rẩy nhưng hôm nay, em đến đây để bộc lộ với anh cái tôi đích thực của em trước nữ thần Ishtar và Đức Kitô. "Em là cây lớn lên trong bóng tối, hôm nay em vươn cành ra, run rẩy một lúc trong ánh sáng ban ngày. Em đến đây để nói lời từ biệt anh, người thương yêu của em. Và em hi vọng rằng cuộc chia tay của chúng ta sẽ cao cả và đáng sợ như t́nh yêu của chúng ta. Hăy để cho cuộc giă biệt này giống như lửa đốt chảy vàng nhờ thế vàng trở nên huy hoàng lộng lẫy hơn." Selma không để cho tôi phát biểu hay phản đối mà nh́n tôi với đôi mắt long lanh. Khuôn mặt nàng vẫn giữ trọn phẩm cách, trông như một thiên thần đáng kính trọng và giữ thinh lặng. Kế đó, với một cử chỉ trước đây chưa từng làm, nàng vươn ḿnh tới ôm lấy tôi với đôi cánh tay mềm mại. Selma đặt lên môi tôi một nụ hôn nóng bỏng, rất sâu và rất dài. Khi mặt trời đi xuống để thu hồi tia nắng của nó từ các hoa viên và vườn cây ăn quả, Selma nhấc ḿnh tới đứng chính giữa ngôi đền, nh́n thật lâu các bức vách và mọi góc đền như muốn trút ánh sáng từ đôi mắt ḿnh lên các bức phù điêu và các biểu tượng. Kế đó, nàng bước tới và cung kính qú trước bức tranh Đức Kitô, cẩn trọng hôn chân ngài và th́ thầm: "Ôi Đức Kitô, con đă chọn Thánh giá của ngài và rời bỏ thế giới hoan lạc hạnh phúc của Ishtar. Con đội ṿng gai và vứt bỏ ṿng nguyệt quế, và con rửa tay ḿnh bằng máu và nước mắt thay v́ bằng hoa và hương thơm. Con uống dấm và mật đắng từ chiếc ly dành cho rượu và mật hoa. Chúa ơi, xin hăy chấp nhận con vào trong số những kẻ đi theo ngài. Xin hăy dẫn con tới Galilee với những môn đệ đă được ngài chọn, những kẻ bằng ḷng với các đau khổ của ḿnh và hài ḷng với các khổ năo của ḿnh." Kế đó, Selma đứng lên nh́n tôi và nói: "Giờ đây em sẽ hạnh phúc quay về cái hang tối tăm của ḿnh, nơi cư trú những bóng ma khủng khiếp. Người em yêu thương ơi, đừng tỏ ḷng thương cảm em, cũng đừng cảm thấy xót xa cho em, v́ linh hồn từng có lần thấy chiếc bóng của Thượng đế th́ sau đó sẽ không bao giờ run sợ những chiếc bóng của cái ác. Và con mắt từng có lần thấy Thiên đàng sẽ không bao giờ khép lại v́ những đớn đau của trần thế." Nói xong những lời ấy, Selma rời khỏi nơi thờ phượng. C̣n tôi ở lại đó, thất lạc ḿnh trong đại dương sâu thẳm các ư nghĩ và mê mải ḿnh trong thế giới mặc khải, ở đó Thượng đế ngự trên ngai, các thiên thần ghi chép hành động của con người, các linh hồn kể lại tấn thảm kịch cuộc đời, và các tiên nga Houri của Thiên đàng hát những khúc ca t́nh yêu, khổ năo và bất tử. Đêm xuống từ lâu khi tôi tỉnh giấc mê thiếp để thấy ḿnh hoang mang giữa các hoa viên, lặp lại âm vọng từng lời Selma đă nói và nhớ lại sự im lặng của nàng, các hành vi cử chỉ của nàng, vẻ mặt của nàng và cái chạm vào của đôi cánh tay nàng, cho tới khi tôi nhận ra ư nghĩa của cuộc chia tay và nỗi đau đớn trong trạng thái cô đơn. Tôi ưu phiền và tim vỡ nát. Tôi khám phá ra thực tế đầu tiên rằng dẫu được sinh ra trong tự do loài người sẽ vẫn c̣n làm nô lệ cho những luật lệ khắc nghiệt do cha ông họ ban hành, và rằng bầu trời mà chúng ta tưởng như không thay đổi chính là sự đầu hàng của hôm nay trước ư muốn của ngày mai và sự đầu hàng của hôm qua trước ư muốn của hôm nay. Từ đêm đó, có nhiều lần tôi nghĩ tới luật lệ của tinh thần, và có nhiều lần tôi làm cuộc so sánh giữa cao thượng của hi sinh với hạnh phúc của nổi loạn, để khám phá cho ra cái nào cao thương hơn và đẹp đẽ hơn cái nào. Nhưng cho tới lúc này, từ toàn bộ sự việc đó, tôi chỉ rút ra được một chân lư, và chân lư đó là sự chân thành, cái làm cho mọi hành vi cử chỉ của chúng ta trở nên đẹp đẽ và có danh dự. Và sự chân thành ấy có trong Selma Karamy.
|