| NGUYỄN ƯỚC
(Voice of the master) Kahlil Gibran Phần II: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Phần thứ nhất Đạo sư và Đệ tử
2 Cái chết của Đạo sư
Hai tuần lễ sau, Đạo sư ngă bệnh; một đám đông gồm những người ngưỡng mộ tới nơi ẩn dật để vấn an người. Khi tới cổng hoa viên, họ thấy từ tịnh thất của Đạo sư đi ra một giáo sĩ, một nữ tu, một bác sĩ và Almuhtada. Môn đệ yêu quí ấy loan báo cái chết của Đạo sư. Đám đông bắt đầu than khóc thương tiếc nhưng Almuhtada không khóc, cũng chẳng nói một lời. Môn đệ trầm ngâm suy nghĩ một chốc, rồi đứng trên tảng đá cạnh ao cá chàng nói: "Thưa anh chị em và đồng bào: Quí vị vừa nghe tin cái chết của Đạo sư. Vị Ngôn sứ bất tử của Li-băng đă trao phó ḿnh cho giấc ngủ vĩnh cửu và linh hồn đầy ân sủng của người đang lơ lửng bên trên chúng ta trong các tầng trời của tinh thần, vượt lên trên mọi khổ năo và than khóc. Linh hồn của người đă dứt bỏ được sự câu thúc của thân xác, những kích động và gánh nặng của cuộc sống trần thế. "Đạo sư đă rời khỏi thế giới vật chất này và mặc lấy y trang của vinh quang, đi tới một thế giới khác không có các gian khổ tai ương. Lúc này, người đang ở chốn mắt chúng ta không thể thấy và tai chúng ta không thể nghe. Người cư trú trong thế giới của tinh thần nơi những cư dân đang cực kỳ cần tới người. Lúc này, người đang tập hợp tri thức trong một vũ trụ mới có lịch sử và vẻ đẹp hằng quyến rủ người và có những lời nói người đă luôn luôn nỗ lực học tập. "Cuộc đời của người ở trần thế này là một chuỗi dài những hành vi cử chỉ cao cả. Đó là một cuộc sống tư duy liên tục v́ Đạo sư chỉ biết làm việc, không hề nghỉ ngơi. Người yêu thích công việc và người định nghĩa công việc là T́nh yêu Khả thị. "Người là một linh hồn khao khát, chỉ có thể nghỉ ngơi trong ḷng của tỉnh thức. Người là một tâm hồn yêu thương chan chứa ân cần và nhiệt t́nh. "Cuộc sống người đă theo đuổi ở trần thế này là như thế... "Người là mùa xuân của tri thức thoát thai từ lồng ngực của Vĩnh cửu, một nguồn nước tinh tuyền của minh triết tưới tiêu và làm tươi nhuận tâm trí Con người. "Và giờ đây ḍng sông ấy đă tới bờ của Sự sống Vĩnh cửu. Đừng kẻ nào thương tiếc người hoặc ứa nước mắt v́ sự ra đi của người. "Xin quí vị nhớ cho rằng chỉ những kẻ đứng ngoài nh́n vào Đền thờ Sự sống và không nhỏ giọt mồ hôi nào từ lông mày của ḿnh để trái đất này sinh hoa kết quả mới đáng cho chúng ta ứa nước mắt thương tiếc khi họ ĺa khỏi trần gian. "C̣n đối với Đạo sư, có phải người đă bỏ suốt ngày đời của ḿnh để làm việc cho phúc lợi của Loài người? Có ai trong quí vị chưa từng uống nước từ ḍng suối minh triết thuần khiết của người? Và như thế, nếu muốn vinh danh người, xin quí vị hiến cho linh hồn đầy ân phúc của người một khúc nhạc ca ngợi và cảm tạ thay v́ những bài ca khóc lóc và những lời thương tiếc. Nếu muốn bày tỏ một cách thích đáng ḷng tôn kính người, xin quí vị hăy xác nhận yêu sách của ḿnh đối với phần tri thức được chia cho ḿnh trong những cuốn sách minh triết người để lại làm di sản của thế giới. "Đối với một thiên tài, ta đừng cho mà hăy lấy từ vị ấy! Chỉ như thế quí vị mới vinh danh người. Chớ để tang người mà hăy vui vẻ và hăy uống thật thấm thía minh triết của người. Chỉ như thế quí vị mới bày tỏ một cách chính đáng ḷng quí vị ngưỡng mộ người." Sau khi nghe những lời ấy của Môn đệ, đám đông quay về nhà với nụ cười trên môi và khúc hát tạ ơn trong ḷng.
Almuhdata bị để lại một ḿnh trên thế giới này nhưng cô quạnh không bao giờ chiếm hữu trái tim chàng v́ trong tai chàng lúc nào cũng vang vọng tiếng nói của Đạo sư, thúc giục chàng thực hiện sứ vụ của ḿnh, gieo rắc lời giảng của vị Ngôn sứ ấy trong tâm hồn và tâm trí của tất cả những ai lắng nghe với ư chí tự do của họ. Một ḿnh trong vườn, chàng trải qua nhiều giờ chiêm nghiệm những cuộn sách được Đạo sư truyền lại và trong đó chàng ghi chép những lời minh triết của thầy ḿnh. Sau bốn mươi ngày trầm tưởng, Almuhdata rời nơi ẩn dật của Đạo sư, bắt đầu cuộc lang thang qua các thôn xóm, thị trấn và thành phố vùng Phoenicia Cổ. Ngày nọ, trong khi Almuhtada đi qua nơi thị tứ trong thành phố Beirut, có một đám đông đi theo chàng. Chàng dừng chân giữa một lối đi công cộng với đám đông ấy tụ tập chung quanh. Bằng giọng của Đạo sư thầy ḿnh, chàng nói với họ rằng: "Cây tâm hồn tôi trỉu quả. Hăy đến hỡi những kẻ đang đói. Hăy hái nó và ăn cho thỏa ḷng... Hăy đến, tiếp nhận từ sự hào phóng của tâm hồn tôi và làm vơi bớt gánh nặng của tôi. Linh hồn tôi thấm mệt theo sức nặng của vàng và bạc, hăy đến hỡi những kẻ đang t́m kiếm kho tàng ẩn mật ấy, hăy lấy chúng cho vào đầy bao bị ḿnh và làm nhẹ bớt gánh nặng của tôi. "Tâm hồn tôi đầy tràn rượu của các thời đại, hăy đến hết thảy những kẻ đang khát. Hăy uống vào cho nguôi cơn khát. "Ngày kia, tôi thấy một người giàu có đứng nơi cửa đền thờ. Ch́a hai bàn tay chứa đầy đá quí ra cho người qua kẻ lại, y nói rằng: "- Xin hăy thương xót tôi. Xin hăy lấy hết châu báu này của tôi. V́ chúng làm linh hồn tôi bệnh hoạn và tâm hồn tôi chai đá. Xin hăy xót thương tôi, hăy lấy chúng đi để khiến tôi lại được là tôi nguyên vẹn. "Nhưng không kẻ lại qua nào để ư tới lời năn nỉ của y. "Tôi nh́n người giàu có ấy và tự nói với ḿnh rằng: "- Chắc chắn cách tốt cho hắn là làm một người hành khất lang thang trên đường phố Beirut, ch́a bàn tay run rẩy ra xin của bố thí, và tới chiều hôm, về nhà với hai bàn tay không. "Tôi từng thấy một tộc trưởng giàu có và quảng đại ở Damascus, cắm lều trại nơi hoang vu gần sa mạc A-rập, bên các sườn núi. Tới chiều tà, ông sai nô lệ ŕnh chờ lữ khách lỡ độ đường, mang họ về lều trại của ḿnh để cho ẩn náu và chiêu đăi họ. Nhưng những con đường gập ghềnh ấy vắng vẻ và đám tôi tớ không mang về được vị khách nào. "Tôi ngẫm nghĩ về t́nh cảnh của tộc trưởng cô độc ấy, và tâm hồn tôi nói với tôi rằng: "- Chắn chắn ông ta nên làm một kẻ đi thất thểu, tay chống gậy tay móc cái giỏ rỗng. Tới giữa trưa đứng bóng, chia sẻ miếng bánh ḿ thân hữu với những người cùng cảnh ngộ bên các đống rác phế thải bên ŕa thành phố... "Tại Li-băng, tôi đă thấy tiểu thư con quan Thống đốc sáng sớm ngủ dậy, khoác áo choàng quí giá. Tóc cô tẩm xạ hương, trên người cô xức nước hoa. Cô đi vào hoa viên dinh thự của phụ thân để t́m một người yêu. Những hạt sương trên băi cỏ thấm ướt viền áo của cô. Nhưng hỡi ơi! Trong hết thảy thần dân của cha cô không người nào yêu cô. "Khi tôi ngẫm nghĩ về t́nh cảnh khốn khổ của tiểu thư con quan Thống đốc, linh hồn tôi bảo tôi rằng: "- Có phải cách tốt là cô ấy làm con gái của một người nhà quê chất phác, dẫn đàn súc vật của cha ra đồng cỏ và tới chiều hôm đưa chúng về chuồng, với hương thơm của đất và của các vườn nho trên chiếc áo khoác thô tháp của ḿnh? Ít nhất cô ấy cũng có thể lẻn khỏi túp lều của cha, và trong trời đêm thanh vắng, tới với người cô yêu thương đang chờ bên ḍng suối ŕ rào!" "Cây tâm hồn tôi trỉu quả. Hăy đến hỡi các bạn, những linh hồn đang đói. Hăy hái và ăn cho thỏa ḷng. Tinh thần tôi tràn đầy rượu lâu năm. Hăy đến hỡi các bạn, những tâm hồn đang khát. Hăy uống cho nguôi cơn khát của ḿnh. "Ước ǵ tôi là cây không sinh hoa hay chẳng kết trái v́ đau đớn của vượng sinh th́ cực nhọc hơn cay đắng của cằn cỗi, và nhức nhối của người giàu có quảng đại th́ ghê gớm hơn khốn khó của người nghèo khổ xác xơ. "Ước ǵ tôi là giếng khô để người đời có thể liệng đá xuống ḷng giếng. V́ thà làm cái giếng trống rỗng c̣n hơn con suối đầy nước mà không đôi môi đang khát nào chạm tới. "Ước ǵ tôi là cây sáo găy bị bàn chân con người dẫm lên, v́ như thế c̣n tốt hơn làm cây tiểu hạc cầm trong nhà của kẻ có ngón tay bị phồng giộp và chủ nhà lảng tai. "Hăy nghe tôi, hỡi các bạn, những con trai và con gái của quê hương tôi. Hăy suy ngẫm những lời đang đến với các bạn qua giọng nói của vị Ngôn sứ ấy. Hăy dọn những chốn sâu thẳm của tâm hồn bạn làm chỗ cho chúng, và hăy để hạt mầm minh triết kết nụ trong hoa viên linh hồn bạn. V́ đó là tặng phẩm quí báu của Thượng đế.
Danh tiếng của Almuhtada lan khắp xứ. Từ các đất nước khác, nhiều người tới với chàng để bày tỏ ḷng tôn kính và lắng nghe người phát ngôn của Đạo sư. Các bác sĩ, luật sĩ, thi sĩ, triết gia đua nhau chất vấn chàng vào bất cứ lúc nào gặp chàng, dù trên đường phố, trong nhà thờ Kitô giáo, thánh đường Hồi giáo hoặc hội đường Do thái giáo hay bất cứ nơi nào công chúng tụ tập. Chàng nói với họ về Sự sống và Thực tại của Cuộc đời rằng: "Con người như bọt biển bềnh bồng trên mặt nước. Khi gió thổi, nó biến mất như chưa hề hiện hữu. Cuộc đời của con người cũng bị Cái chết thổi tan như thế. "Thực tại của Cuộc đời là tự thân Sự sống; nó không bắt đầu trong cung ḷng mẹ và không kết thúc dưới huyệt mộ. V́ những năm cuộc đời trôi qua chỉ là khoảnh khắc trong sự sống vĩnh cửu; và thế giới vật chất cùng mọi thứ trong thế giới ấy chỉ là giấc mộng so với sự tỉnh giấc mà chúng ta gọi là khủng khiếp của Cái chết. "Thinh không mang đi mọi âm thanh của tiếng cười, mọi tiếng thở dài phát xuất từ trái tim của chúng ta, và bảo tồn âm vọng của chúng, đáp lại mọi nụ hôn có cội nguồn là hân hoan. "Các thiên thần tiếp tục đếm hết thảy những giọt nước mắt tuôn ra từ Khổ năo, mang chúng tới đôi tai của những linh hồn đang lơ lửng trên các tầng trời Vô tận trong khúc hát Hân hoan được chế tác từ ḷng mến cảm của chúng ta. "Ở đó, trong thế giới sắp đến, chúng ta sẽ thấy và cảm nhận mọi rung động của cảm xúc ḿnh và chuyển động của tâm hồn ḿnh. Chúng ta sẽ thấu hiểu ư nghĩa của tính thiêng liêng bên trong ḿnh, cái bị chúng ta xem thường do bởi Tuyệt vọng xúi giục. "Hành vi tội lỗi mà hôm nay chúng ta gọi là yếu đuối, sẽ xuất hiện ngày mai như một mắt xích cốt yếu trong dây xích đầy đủ của Con người. "Những việc độc dữ chúng ta đă tiếp nhận mà không được đền bù, sẽ sống với chúng ta, sẽ xuất hiện trong huy hoàng rực rỡ và sẽ tuyên bố sự vinh quang của chúng ta. Và những gian khổ chúng ta đang chịu sẽ là ṿng nguyệt quế trên chiếc đầu danh giá của chúng ta..." Thốt xong những lời ấy, Môn đệ sắp sửa rút lui khỏi đám đông để thân thể nghỉ ngơi sau một ngày lao nhọc, bỗng bất chợt thấy một thanh niên đang đăm đăm nh́n một thiếu nữ yêu kiều, với ánh mắt phản chiếu nỗi hoang mang trong ḷng. Và Môn đệ nói với thanh niên ấy rằng: "Có phải bạn đang bối rối v́ Loài người tuyên bố nhiều hệ thống tín ngưỡng? Có phải bạn bị lạc loài trong thung lũng các đức tin tôn giáo xung khắc nhau? Bạn có nghĩ rằng tự do của dị giáo th́ ít đè nặng hơn cái ách của phục tùng, và tự do của bất đồng quan điểm th́ an toàn hơn thành lũy của qui hàng? "Nếu quả vậy, thế th́ hăy biến Cái đẹp thành tôn giáo của bạn, và hăy thờ phượng nó như thần linh của bạn v́ nó là tác phẩm hữu h́nh hiển nhiên và toàn hảo do chính bàn tay Thượng đế làm nên. Hăy loại trừ những kẻ đùa bỡn với sự mộ đạo như thể nó là cái đáng hổ thẹn, cấu kết chặt chẽ với tham lam và kiêu ngạo, nhưng thay vào đó, hăy tin vào tính chất thiêng liêng của Cái đẹp và nguồn cội ḷng khát khao Hạnh phúc của bạn. "Hăy sám hối trước Cái đẹp và hăy chuộc tội lỗi của bạn. Cái đẹp mang tâm hồn bạn tới gần hơn ngai của phụ nữ, kẻ là chiếc gương soi ḷng mến cảm của bạn và là thầy dạy cho con tim bạn theo những cách thế của Thiên nhiên nơi là ngôi nhà của cuộc đời bạn." Kế đó, trước khi giải tán đám đông đang tụ họp, Almuhtada nói thêm: "Trong thế giới này có hai loại người: người của hôm qua và người của ngày mai. Hỡi các anh chị em của tôi, các bạn thuộc về loại người nào? Hăy đến đây cho tôi nh́n thẳng vào bạn để biết bạn thuộc về những người đang đi vào thế giới ánh sáng hay thuộc về những kẻ đang đi vào vùng đất tối tăm. Hăy đến đây, hăy nói cho tôi biết bạn là ai và bạn đang làm ǵ? "Có phải bạn là kẻ làm chính trị đang nói với ḷng ḿnh rằng: 'Ta sẽ sử dụng xứ sở cho lợi lộc của riêng ta?' Nếu thế, bạn chẳng là ǵ cả mà chỉ là kư sinh trùng sống trên da thịt của người khác. Hoặc bạn là người yêu nước nhiệt thành, kẻ đang th́ thầm vào tai của cái tôi bên trong bạn rằng: 'Tôi tha thiết phục vụ đất nước ḿnh như một đầy tớ trung thành.' Nếu thế, bạn là ốc đảo trong sa mạc sẵn sàng làm nguôi cơn khát của kẻ lữ thứ. "Hoặc có phải bạn là kẻ thương buôn trục lợi từ nhu cầu của dân chúng, thu mua tích trữ hàng hóa để bán lại với giá cắt cổ? Nếu thế, bạn là quân vô lại cho dẫu nơi đang ở của bạn là dinh thự hay nhà tù. "Hoặc có phải bạn là người lương thiện làm cho nhà nông và thợ dệt có thể trao đổi sản phẩm cho nhau, người làm trung gian giữa hai phía bán mua. Và bằng cách thức chính đáng của ḿnh, bạn tạo lợi nhuận cho ḿnh và cho người khác. "Nếu thế, bạn là người công chính cho dẫu bạn được ca ngợi hay bị chỉ trích. "Hoặc có phải bạn là nhà lănh đạo tôn giáo, từ sự chân chất của tín đồ dệt nên chiếc áo chùng màu đỏ tươi của thể xác ḿnh, từ ḷng ân cần của họ đúc nên chiếc mũ miện bằng vàng trên đầu ḿnh, và trong khi sống trong sự sung túc của Satan lại mửa ra những lời oán hận Satan? Nếu thế bạn là kẻ dị giáo cho dẫu bạn ăn chay suốt ngày và cầu nguyện suốt đêm. "Hoặc có phải bạn là tín đồ trung thành t́m thấy trong sự thiện hảo của người khác cơ sở hoạt động để cải thiện toàn bộ quốc gia, và trong linh hồn của người đời chiếc thang toàn hảo dẫn lên Đấng Thánh linh tinh thần? Nếu thế, bạn giống đóa hoa huệ trong vườn Chân lư, cho dẫu hương thơm của nó thất tán trong loài người hoặc tan loảng vào không khí, nơi nó sẽ được lưu giữ cho đến muôn đời. "Hoặc có phải bạn là một nhà báo đang bán các nguyên tắc của ḿnh trong những ngôi chợ nô lệ, và mập mạp nhờ những chuyện vô thưởng vô phạt, những bất hạnh cùng tội ác? Nếu thế, bạn như chim kên kên đói tham ăn đang ŕnh rập xác chết thối rữa. "Hoặc có phải bạn là tôn sư đang đứng trên đài cao của lịch sử và được khởi hứng từ vinh quang của quá khứ, rao giảng cho loài người và hành động đúng với lời ḿnh rao giảng? Nếu thế, bạn là phương thuốc chữa trị loài người đang đau ốm và là thuốc xức cho những tâm hồn đang chấn thương. "Có phải bạn là nhà cai trị đang ngó xuống những người bị ḿnh cai quản, không bao giờ bước chân ra ngoài trừ phi để vơ vét túi của họ hay để bóc lột cho lợi lộc của riêng ḿnh? Nếu thế, bạn như bao b́ trừ hao trên sân đập lúa của quốc gia. "Có phải bạn là công bộc hết ḷng phục vụ, yêu thương dân chúng và luôn luôn canh giữ phúc lợi của họ, nóng ḷng đối với kết quả của họ? Nếu thế, bạn là ân sủng trong kho thóc của xứ sở này. "Hoặc có phải bạn là người chồng xem những sai trái của ḿnh là hợp với luật lệ c̣n những sai trái của vợ ḿnh là sai với luật lệ? Nếu thế, bạn giống như những kẻ man rợ đă tuyệt chủng từng sống trong hang động và che thân thể trần truồng của ḿnh bằng da súc vật. "Hoặc có phải bạn là người bạn đời chung thủy luôn luôn có vợ ở bên cạnh, cùng chia sẻ mọi ư nghĩ, say đắm và vinh quang? Nếu thế, bạn như kẻ lúc hừng đông đi ở hàng đầu của quốc gia hướng tới chính ngọ của công lư, lư trí và minh triết. "Hoặc có phải bạn là nhà văn giữ cao đầu lên trên đám đông trong khi trí óc ḿnh lại ch́m sâu dưới vực thẳm của quá khứ, tràn đầy những giẻ rách và đồ phế thải của các thời đại? Nếu thế, bạn giống như ao nước tù đọng. "Hoặc có phải bạn là nhà tư tưởng sắc sảo, suy xét kỹ lưỡng nội ngă - cái tôi bên trong ḿnh - vứt bỏ những ǵ vô dụng, lỗi thời và độc dữ, và bảo tồn những ǵ hữu ích tốt lành? Nếu thế, bạn như manna - lương thực trời ban - cho kẻ đói và như nước trong mát cho kẻ khát. "Có phải bạn là một thi sĩ đầy những âm thanh ồn ào và trống rỗng? Nếu thế, bạn như một trong những tên quảng cáo thuốc dạo giữa chợ, làm cho chúng ta cười khi chúng khóc và làm cho chúng ta khóc khi chúng cười. "Hoặc có phải bạn là một trong những linh hồn thiên phú được Thượng đế đặt trong ḷng tay chiếc vĩ cầm, để làm tinh thần lắng dịu bằng tiếng nhạc tuyệt trần và mang đồng loại tới gần Sự sống và Cái đẹp của Cuộc đời? Nếu thế, bạn là ngọn đuốc soi sáng chúng tôi trên đường, khát vọng ngọt ngào trong tâm hồn chúng tôi và là sự mặc khải cho thiêng liêng tính trong các giấc mộng của chúng tôi. "Như thế loài người bị chia làm hai dăy dài, một gồm những kẻ già nua lưng c̣ng, chống đỡ bản thân bằng chiếc gậy cong. Và khi bước trên con đường Cuộc đời, họ thở hổn hển như leo lên đỉnh núi trong khi thật ra họ đang đi xuống vực sâu. "Và dăy thứ hai bao gồm những người trẻ trung, đang chạy với đôi chân có cánh, đang hát như thể cổ họng kéo căng với sợi dây đàn bằng bạc và đang leo lên đỉnh núi như thể được lôi đi bởi sức mạnh huyền hoặc nào đó không thể cưỡng lại. "Hỡi các anh chị em của tôi, bạn thuộc đám diễu hành nào trong hai đám đó? Hăy đặt cho ḿnh câu hỏi ấy khi bạn một ḿnh trong đêm tịch lặng."
Và Almahtada quay về nơi ẩn am của ḿnh, tiếp tục sống ẩn dật suốt nhiều tháng. Suốt thời gian đó, chàng đọc và chiêm nghiệm những lời minh triết của Đạo sư ghi trong các cuộn sách truyền lại cho ḿnh. Chàng hiểu biết thêm nhiều, trong đó có nhiều điều chàng chưa từng học hoặc chưa từng nghe Đạo sư nói tới. Almahtada thề sẽ không rời ẩn am cho tới khi nghiên cứu thông suốt và nắm vững mọi điều Đạo sư để lại đằng sau, để chàng có thể chuyển giao chúng cho đồng bào ḿnh. Bằng cách đó, chàng càng ngày càng miệt mài trong việc nghiên cứu cặn kẽ những lời của Đạo sư, quên cả bản thân và mọi sự chung quanh, quên hết những kẻ từng lắng nghe chàng tại chốn thị tứ và trên đường phố Beirut. Những kẻ ngưỡng mộ Almahtada t́m cách tới với chàng nhưng vô ích, và họ càng ngày càng quan tâm tới chàng. Thậm chí khi Thống đốc Vùng Li-băng triệu chàng tới, yêu cầu chàng phát biểu cho các quan chức của nhà nước, chàng từ chối rằng: "Chẳng bao lâu nữa tôi sẽ trở lại gặp ngài với một thông điệp dành cho toàn thể dân chúng." Thống đốc chỉ thị rằng vào ngày Almuhtada xuất hiện, hết thảy các công dân phải chào mừng và tiếp đón chàng long trọng tại tư gia cũng như tại các nhà thờ Kitô giáo, thánh đường Hồi giáo và hội đường Do thái giáo, v́ lời của chàng là tiếng nói của vị Ngôn sứ ấy. Cuối cùng, tới ngày Almuhtada xuất hiện khỏi nơi ẩn cư của ḿnh để bắt đầu sứ vụ, và ngày đó trở thành liên hoan lễ hội của mọi người. Chàng phát biểu tự do, không gặp trở ngại nào. Chàng rao giảng tin mừng của t́nh yêu và t́nh huynh đệ. Không một ai dám hăm dọa sẽ lưu đày chàng khỏi xứ sở hoặc khai trừ chàng khỏi Giáo hội. Thật hoàn toàn khác với vị Đạo sư thầy của chàng, kẻ có số phận bị trục xuất và dứt phép thông công trước khi rốt cuộc được khoan hồng và triệu hồi. Lời của Almuhtada tới tai mọi người khắp xứ Li-băng. Về sau, chúng được in thành sách, theo h́nh thức thư các sứ đồ và được phân phối ở vùng Phoenicia Cổ và các miền đất A-rập khác. Một số thư sứ đồ là lời của chính Đạo sư; một số khác được Đạo sư và Môn đệ tuyển từ những cuốn sách cổ chứa đựng minh triết và kiến thức.
|